جامجهانی ۲۰۲۲ آخرین دورهای است که این مسابقات با حضور ۳۲ تیم برگزار میشود و پس از آن ۴۸ تیم در جامهایجهانی حاضر خواهند بود. درحالی که هنوز زمان زیادی تا برگزاری بیستودومین دوره جامجهانی در سال ۲۰۲۲ باقیمانده است، قصد داریم جامجهانی ۲۰۲۶ را بهطور کامل، جامع و در ابعاد مختلف بررسی کنیم.
بیستوسومین دوره جامجهانی در یکنما
در حالحاضر حدود پنجسال به زمان برگزاری جامجهانی ۲۰۲۶ باقیمانده است و طی این مدت طولانی بدونشک اتفافات زیاد و گوناگونی در دنیای فوتبال و حتی دیگر عرصههای جهان رخ خواهد داد اما از حالا فرم کلی و شیوه برگزاری جامجهانی ۲۰۲۶ بهطور کامل مشخص شدهاست. به این دوره جامجهانی در بسیاری از موارد میتوان لقب "اولین" را نسبت داد؛ چراکه حضور ۴۸ تیم و میزبانی سه کشور مهمترین اتفاقاتی است که در جامجهانی ۲۰۲۶ برای نخستینبار رخ میدهد و تغییرات اساسی و مختلف این دوره، میتواند جامجهانی ۲۰۲۶ را به متفاوتترین دوره تمام ادوار جامهایجهانی تبدیل کند.
بیستوسومین دوره جامجهانی به میزبانی مشترک سه کشور آمریکا، مکزیک و کانادا واقع در قاره آمریکایشمالی برگزار میشود. فوتبال آمریکایشمالی از قدرت کمتری نسبت به اروپا و آمریکایجنوبی برخوردار است و میزبانی یکی از مهمترین رویدادهای ورزشی میتواند در کاهش این فاصله موثر باشد. در آخرین ردهبندی فیفا که ۲۳ نوامبر ۲۰۲۱ اعلام شد، آمریکا با قرار گرفتن در رده یازدهم، برترین کشور آمریکایشمالی لقب گرفت؛ مکزیک بهعنوان تیم دوم قاره در رده چهاردهم قرار گرفت و دیگر میزبان جامجهانی ۲۰۲۶ یعنی کانادا با قرار گرفتن در رتبه چهل، سومین تیم برتر قاره نام گرفت.
یکی دیگر از نکاتی که میتواند جامجهانی ۲۰۲۶ را جذابتر و متفاوتتر کند، نسل جدیدی از فوتبالیستهایی است که در بزرگترین نبرد فوتبالی جهان حاضر خواهندشد و جایگزین یکی از خاطرهسازترین نسلهای تاریخ فوتبال میشوند. با غیبت احتمالی ستارگانی مثل لیونل مسی، کریستیانو رونالدو، سرخیو راموس، توماس مولر، کریم بنزما، جورجو کیلینی و بسیاری از ستارگان دیگر در آن جامجهانی قطعاً افسوس میخوریم و متوجه گذر عمرمان خواهیمشد.
تمام این اتفاقات میتواند جامجهانی ۲۰۲۶ را به متفاوتترین جامجهانی تاریخ فوتبال تبدیل کند و از حالا باید علاوهبر فرا رسیدن جامجهانی ۲۰۲۲، برای جامجهانی مملو از تغییرات ۲۰۲۶ نیز صبر کنیم.
مهمترین رویداد ورزشی جهان در سال ۲۰۲۶ به میزبانی سه کشور؛ آمریکایشمالی بهترین انتخاب برای جامجهانی
یکی از نکاتی که همواره جذابیت جامهایجهانی را افزایش دادهاست، انتخاب میزبان مسابقات بودهاست. طبق قانون فیفا دو جامجهانی متوالی در یک قاره نمیتواند برگزار شود و به علت میزبانی قطر از جامجهانی ۲۰۲۲، امکان میزبانشدن آسیا از جامجهانی ۲۰۲۶ نبود و با توجه به امکانات نسبتاً ضعیف قاره اقیانوسیه فقط چهار قاره شانس میزبانی داشتند.
درحالی که انتظار میرفت کشوری از اروپا برای میزبانی نامزد شود، هیچ کشوری از قاره سبز برای کاندیدا شدن اقدام نکرد و درنهایت مراکش از قاره آفریقا برای میزبانی اعلام آمادگی کرد. رقیب مراکش برای کسب میزبانی فقط یک کشور نبود. سه کشور اصلی و محوری قاره آمریکایشمالی یعنی آمریکا، مکزیک و کانادا بهطور مشترک برای کسب میزبانی اقدام کردند و با توجه به کاندیدا شدن سه کشور، از همان ابتدا میزبانی قاره آمریکایشمالی در شرایط بهتری نسبت به میزبانی مراکش قرار گرفت.
مراسم رایگیری انتخاب میزبان جامجهانی ۲۰۲۶ در شصتوهشتمین کنگره فیفا که در شهر مسکو برگزار شد، صورت گرفت و درنهایت آمریکا، مکزیک و کانادا با کسب ۱۳۴ رای بر ۶۵ رایی که مراکش به دست آورد غلبه کرد و بیستوسومین دوره جامجهانی در قاره آمریکایشمالی برگزار خواهدشد.
نتایج رایگیری انتخاب میزبان زیر ذرهبین؛ از رای متفاوت کشورهای مدعی تا رای عجیب ایران!
بعد از اعلام نتایج کلی رایگیری که با برتری آمریکا، مکزیک و کانادا همراه شد، فیفا رای تمام کشورها را منتشر کرد که با بررسی آن به نتایج جالبی میتوان رسید. از ۲۱۱ کشور عضو فیفا، غنا به دلیل فساد مالی رئیس فدراسیونش حق شرکت در رایگیری را نداشت و علاوهبر آمریکا، مکزیک، کانادا و مراکش که به علت نامزد شدن حق شرکت در فرآیند رایگیری را نداشتند، کشورهای گوام، پورتوریکو و ورجینایلند به علت اینکه تحت حاکمیت آمریکا هستند از حضور در رایگیری محروم شدند. مجموع کشورهایی که یکی از دو گزینه میزبانی سه کشور آمریکایشمالی یا مراکش را انتخاب کردند ۱۹۹ بود و ۴ کشور ترجیح دادند هیچکدام از این دو گزینه را انتخاب نکنند.
اسپانیا، اسلونی و کوبا گزینه ممتنع را انتخاب کردند؛ گزینهای که نشان میدهد این سه کشور، در هر دو صورت راضی هستند از هر دو پیشنهاد استقبال کردهاند. در این بین رای ایران هم جالبتوجه بود. ایران تنها کشوری لقب گرفت که گزینه هیچکدام از دو میزبان شایسته میزبانی نیستند (None of the bids) را انتخاب کرد و بدینترتیب نه به کشورهای کونکاکاف رای داد و نه رای خود را به مراکش اختصاص داد؛ موضوعی که چندان هم بیربط به مسائل سیاسی نبود! و این در حالی است که علی کفاشیان در آستانه شروع جامجهانی ۲۰۱۸ اعلام کردهبود ممکن است حضور ایران در جامجهانی ۲۰۲۶ به دلیل روابط سیاسی، با خطر روبهرو شود و چهبسا ایران در آن جامجهانی غایب باشد.
از مجموع تمام رایها، اکثر کشورهای قاره اروپا، آمریکایجنوبی، آسیا و اقیانوسیه به سه کشور آمریکا، مکزیک و کانادا رای دادند و فقط قاره آفریقا بود که بیشتر اعضای آن میزبانی مراکش را انتخاب کردند و بدونشک تنها دلیل این اتفاق مشترک بودن قاره آفریقا بود. رای تیمهای قدرتمند فوتبال و مدعی قهرمانی در جامجهانی چندان به نتایج رایگیری شباهت نداشت و کشورهای قدرتمند نظرات متفاوتی داشتند. انگلیس، آرژانتین، پرتغال و آلمان مطرحترین و قدرتمندترین کشورهایی بودند که میزبانی آمریکا، مکزیک و کانادا را انتخاب کردند و در سوی مقابل هم بلژیک، برزیل، فرانسه، ایتالیا و هلند کشورهای مدعی بودند که میزبانی مراکش از جامجهانی ۲۰۲۶ رای دادند و نکته جالب، رای برزیل بود که با وجود نزدیکی و مشابهت با کشورهای آمریکایشمالی ترجیح داد به مراکش رای بدهد و به این ترتیب جامجهانی پس از سال ۱۹۹۴ دوباره در آمریکایشمالی برگزار میشود.
میزبانی آمریکایشمالی به نفع فوتبال و به سود آمریکا
پس از اعلام نتایج رایگیری انتخاب میزبان جامجهانی ۲۰۲۶ مشخص شد که سه کشور آمریکایشمالی با اختلافی زیاد نسبت به مراکش توانستند به میزبانی جامجهانی ۲۰۲۶ برسند و در شکلگیری این فاصله زیاد، عوامل بسیاری نقش داشتند که در ادامه به بررسی آن خواهیمپرداخت.
مهمترین تغییر جامجهانی ۲۰۲۶ نسبت به جامهایجهانی در گذشته، افزایش تیمها به ۴۸ است؛ به همین علت برگزاری مسابقات در سه کشوری که جز ۱۵ کشور پهناور جهان هستند به مراتب بهتر از میزبانی مراکش است؛ چراکه علاوهبر فاصله زیاد سطح امکانات آمریکا، مکزیک و کانادا با مراکش، سه کشور توانایی بیشتری برای میزبانی دارند و این موضوع باعث درآمد بیشتر میزبانان و فیفا هم میشود. دو کشور از سه کشوری که میزبان جامجهانی ۲۰۲۶ هستند در گذشته هم سابقه میزبانی از جامجهانی را داشتهاند و این موضوع میتواند به برگزاری بهتر مسابقات کمک کند. مکزیک در دو دوره جامجهانی ۱۹۷۰ و ۱۹۸۶ میزبان بودهاست و یکبار نیز مهمترین رویداد فوتبالی در آمریکا برگزار شدهاست که به سال ۱۹۹۴ مربوط میشود که درنهایت برزیل به مقام قهرمانی رسید. کانادا تنها میزبان جامجهانی ۲۰۲۶ است که برای نخستینبار میزبان جامجهانی شدهاست و با میزبان شدن مکزیک، آنها حالا تنها کشوری هستند که در سه دوره میزبان جامجهانی بودهاند.
یکی دیگر از نکاتی که باعث برتری میزبانی سه کشور آمریکایشمالی برابر مراکش شد، آمادهبودن ورزشگاههای میزبانی است. در حالحاضر تمام ورزشگاههای این سه کشور کامل ساخته شدهاند و در سطح بالایی قرار دارند و فقط برای جامجهانی نیاز به تغییرات جزئی دارند و این درحالی است که اگر مراکش میزبان مسابقات لقب میگرفت، باید حداقل ۹ ورزشگاه درجه یک آماده میکرد که طی این مدت امری بسیار سخت و تا حدودی غیرممکن بود.
لیگ آمریکا (MLS) یکی از ۱۰ لیگ برتر و مطرح فوتبال جهان محسوب میشود و با حضور ستارگانی مثل تیری آنری، دیوید بکام، داوید ویا، وین رونی، کاکا، نانی، زلاتان ابراهیمویچ و بسیاری دیگر در گذشته و حال یکی از پرطرفدارترین لیگهای جهان است و این لیگ قدرتمند، تاثیر زیادی در میزبانی آمریکا به همراه مکزیک و کانادا از جامجهانی ۲۰۲۶ داشت و این درحالی است که مراکش دارای لیگ قدرتمند و پرمخاطبی نیست.
جامجهانی با سه میزبان! آمریکا میزبان اصلی جامجهانی ۲۰۲۶
در طول تاریخ فوتبال و با احتساب جامجهانی ۲۰۲۲ قطر، ۲۲ دوره جامجهانی برگزار شدهاست و در ۲۱ مورد فقط یک کشور میزبان جامجهانی بودهاست و تنها جامجهانی که با بیش از یک کشور میزبان برگزار شدهاست به ۲۰۰۲ بر میگردد که دو کشور کرهجنوبی و ژاپن میزبانی مسابقات را برعهده داشتند. جامجهانی ۲۰۲۶ اولین دورهای است بیش از دو تیم، یعنی سه تیم میزبان هستند و برگزاری متفاوت این دوره میتواند جذابیت و هیجان بالایی داشتهباشد.
ده شهر از آمریکا، ۳ شهر از مکزیک و ۳ شهر از کانادا و در مجموع ۱۶ شهر میزبان جامجهانی ۲۰۲۶ را تشکیل میدهند و فیفا این ۱۶ شهر را در آینده از بین ۲۳ شهر انتخاب میکند؛ هرچند تاکنون میزبانی شهرهایی مثل آتلانتا، میامی، نیویورک، واشنگتن، مکزیکوسیتی و تورنتو تا حدودی قطعی شدهاست. جامجهانی ۲۰۲۶ در مرحله گروهی و یکشانزدهم نهایی به میزبانی مشترک سه کشور برگزار میشود و با آغاز مرحله یکهشتم نهایی، مسابقات تماماً به میزبانی آمریکا ادامه پیدا میکند. ۸۰درصد مسابقات (۶۴ مسابقه از ۸۰) به میزبانی ایالاتمتحدهآمریکا برگزار میشود و مکزیک و کانادا هرکدام میزبان ۱۰درصد مسابقات (۸ مسابقه از ۸۰) هستند و بدینترتیب میتوان آمریکا را میزبان اصلی جامجهانی ۲۰۲۶ دانست.
یکی از مشکلاتی که جامجهانی با سه میزبان میتواند همراه داشتهباشد، اختلافنظر بین سه کشور میزبان است و فیفا برای حل این مشکل سعی کردهاست تمام مزایای میزبانی بهطور مساوی و عادلانه تقسیم شود و هر سه میزبان، از مزایای میزبانی برخوردار هستند. آمریکا، مکزیک و کانادا به علت میزبانی در جامجهانی به طور خودکار در این مسابقات حاضر هستند و در گروههای اول تا سوم قرار میگیرند و هر سه میزبان در روز افتتاحیه دیدارهای خود را شروع میکنند و تفاوتی بین میزبانان در روز نخست نخواهدبود و فیفا امیدوار است مشکلات میزبانی مشترک جامجهانی ۲۰۰۲ و اختلافنظر دو کشور کرهجنوبی و ژاپن رخ ندهد.
حضور ۴۸ تیم، بزرگترین تغییر جامجهانی ۲۰۲۶ و تغییرات اساسی در جام بیستوسوم
طی ۲۱ دوره جامجهانی که تاکنون برگزار شدهاست، این مسابقات تغییرات بسیار زیادی کردهاست و آخرین تغییرات آن درمورد تعداد تیمهای حاضر به جامجهانی ۱۹۹۸ فرانسه بر میگردد که فیفا تعداد تیمها را از ۲۴ به ۳۲ افزایش داد و تا پایان جامجهانی ۲۰۲۲ قطر هم تعداد تیمها بدون تغییر باقیماند.
فیفا برای افزایش تیمها از جامجهانی ۲۰۲۶ به بعد چهار راهحل مطرح کرد؛ راه نخست افزایش تعداد تیمها به ۴۰ در ۸ گروه ۵ تیمی و راه دوم ۱۰ گروه ۴ تیمی با حضور ۴۰ تیم بود که هیچکدام از دو روش فوق مورد قبول قرار نگرفت. راه سوم که فیفا مطرح کرد حضور ۴۸ تیم با برگزاری یک پلیآف ۳۲ تیمی بود که این روش هم مورد تایید قرار نگرفت و در نهایت روش چهارم، اضافهشدن ۱۶ تیم به ۳۲ تیم سابق یعنی حضور ۴۸ تیم در ۱۶ گروه سه تیمی با برگزاری مجموعاً ۸۰ مسابقه مورد پذیرش قرار گرفت و حالا جامجهانی با ۱۶ گروه برگزار خواهدشد؛ اتفاقی که در میزبانی مشترک آمریکا، مکزیک و کانادا هم موثر بود و مشارکت سه کشور میتواند به کیفیت بالاتر مسابقات کمک کند.
با افزایش تعداد تیمهای جامجهانی، سهمیه قارهها هم افزایش پیدا کرد و کشورهایی که تاکنون در جامجهانی حاضر نبودهاند، میتوانند از این فرصت استفاده کنند و حضور در جامجهانی را تجربه کنند. قاره اروپا مثل جامهایجهانی ۳۲ تیمی هنوز هم بیشترین سهمیه را در اختیار دارد و با توجه به کیفیت بالای فوتبال در قاره سبز چندان هم دور از انصاف نیست. اروپا با افزایش ۳ سهمیهای حالا با ۱۶ سهمیه در جامجهانی حاضر خواهدبود. پس از اروپا، آفریقا بیشترین تعداد نماینده را خواهدداشت و آنها ۹ سهمیه صعود مستقیم به جامجهانی دارند؛ این درحالی است که در حالحاضر فقط ۵ تیم به صورت مستقیم از آفریقا به جامجهانی صعود میکنند و با اضافهشدن ۴ سهمیه، آنها بیشترین افزایش سهمیه را داشتهاند.
یکی از نکات جالب سهمیهبندی جدید قارهها، تعداد تیمهایی است که از آسیا مستقیم به جامجهانی صعود میکنند. آسیا با ۸ سهمیه صعود مستقیم بعد از اروپا و آفریقا، بیشترین تعداد تیم در جامجهانی ۴۸ تیمی را خواهندداشت. آمریکایجنوبی با افزایش ۱.۵ سهمیهای فقط ۶ سهمیه مستقیم در اختیار خواهدداشت؛ یکی از عواملی که باعث شد آمریکایجنوبی چندان افزایشی در تعداد تیمها نداشتهباشد، تعداد کشورهای این قاره است و با افزایش بیشتر تعداد سهمیههای این قاره، عملاً مرحله انتخابی بیمعنا میشد و ۱۰ کشور حاضر کار سختی برای صعود به جامجهانی نداشتند. آمریکایشمالی در جامجهانی ۴۸ تیمی از ۶ سهمیه صعود برخوردار است؛ هرچند در جامجهانی ۲۰۲۶ به علت میزبانی سه کشور از این قاره، فقط سه تیم دیگر میتوانند به جامجهانی راه پیدا کنند. به لطف اضافهشدن ۱۶ تیم دیگر به جامجهانی، قاره اقیانوسیه هم از ۱ سهمیه مستقیم برخوردار خواهدبود؛ این درحالی است که تا پیش از این آنها فقط ۰.۵ سهمیه برای صعود داشتند و بدینترتیب تکلیف حضور ۴۸ تیم در جامجهانی مشخص شد.
خلاصه وضعیت افزایش سهمیه قارهها |
ردیف |
قاره |
سهمیه جامجهانی ۳۲ تیمی |
سهمیه جامجهانی ۴۸ تیمی |
میزان افزایش |
1 |
اروپا |
13 |
16 |
3 |
2 |
آفریقا |
5 |
9 |
4 |
3 |
آسیا |
4.5 |
8 |
3.5 |
4 |
آمریکایجنوبی |
4.5 |
6 |
1.5 |
5 |
آمریکایشمالی |
3.5 |
6 |
2.5 |
6 |
اقیانوسیه |
0.5 |
1 |
0.5 |
دو سهمیه باقیمانده صعود به جامجهانی، کار سختی برای رسیدن به این مسابقات خواهندداشت. از هر قاره بهجز اروپا، ۱ تیم به همراه یکی از میزبانها در یک تورنمنت ۶ تیمی حاضر میشوند و دو تیم برتر غیر از میزبان جواز حضور در جامجهانی را به دست میآورند تا ظرفیت ۴۸ تیمی تکمیل بشود.
هر گروه تشکیلشده از ۳ تیم از ۳ سید متفاوت است و در مرحله گروهی، دو تیم برتر هر گروه به مرحله یکشانزدهم نهایی صعود میکنند و دور حذفی مسابقات با حضور ۳۲ تیم آغاز میشود و طی ۵ مرحله حذفی قهرمان جامجهانی مشخص میشود و بدین ترتیب مراحل حذفی با جذابیت و هیجان بیشتری نسبت به گذشته همراه خواهندبود.
مروری بر مزایا و معایب جامجهانی ۴۸ تیمی
از زمانی که فیفا رسماً اعلام کرد از جامجهانی ۲۰۲۶ به بعد، ۴۸ تیم در مسابقات حاضر خواهندبود، بسیاری موافق و عدهای دیگر مخالف این طرح بودند؛ هرچند مخالفان این طرح نتوانستند فیفا را برای انجام ندادن آن متقاعد کنند و به نظر میرسد جامجهانی با حضور ۴۸ تیم به نفع فیفا و کشورهای ضعیفتر باشد. با افرایش تعداد تیمها درآمد فیفا و میزبانان هم به طرز قابلتوجهی افزایش پیدا میکند و این موضوع میتواند یکی از عوامل مهم افزایش تعداد تیمهای جامجهانی لقب بگیرد. ضمن اینکه با اضافهشدن ۱۶ تیم، تیمهایی که در فوتبال ضعیفتر هستند و تاکنون در جامجهانی حاضر نبودهاند میتوانند شرکت در یکی از مهمترین رویدادهای ورزشی جهان را تجربه کنند و این موضوع میتواند سبب جذابتر شدن جامجهانی نیز بشود. از سویی افزایش دو برابری تعداد گروهها نسبت به جامجهانی ۳۲ تیمی باعث میشود تیمهای مدعی و قدرتمند در مرحله گروهی و مراحل نخست حذفی با هم روبهرو نشوند و به این ترتیب میتوانیم در مراحل پایانی شاهد نبردها و تقابلهای جذابتر و کلاسیکتری باشیم و تیمهای مدعی در مراحل ابتدایی به دست یکدیگر حذف نخواهندشد.
به سبب حضور ۳ تیم در هر گروه، مراحل گروهی در هر گروه فقط ۳ مسابقه (AB/AC/BC) برگزار میشود و تیمها زودتر وارد مراحل حذفی میشوند. این درحالی است که در جامجهانی ۳۲ تیمی هر گروه برگزارکننده ۶ مسابقه است و مراحل گروهی طولانیتر هستند. برگزاری ۳ مسابقه در هر گروه باعث میشود صعود یا حذف هیچ تیمی تا پایان مرحله گروهی مشخص نشود. با این اتفاق تیمها محکوم به پیروزی در ۲ مسابقه مرحله گروهی هستند و تیمی که میخواهد به قهرمانی جامجهانی برسد باید در ۷ فینال متوالی به ۷ برد برسد؛ موضوعی که قطعا به جذابتر شدن جامجهانی ۴۸ تیمی کمک بزرگی میکند.
در کنار تمام مزایای جامجهانی ۴۸ تیمی، این نوع جامجهانی چندان هم بیعیب و نقض نیست و ایراداتی دارد که فیفا برای حل آن باید چارهاندیشی کند. با برگزاری تنها ۳ مسابقه در هر گروه، یکسوم تیمها حذف میشوند؛ به عبارتی ۱۶ تیم پس از ۱۸۰ دقیقه رقابت باید جام را ترک کنند و تیمهای ضعیفتر با مشکلات بیشتری برای صعود همراه خواهندبود. اما بزرگترین مشکل این نوع جامجهانی، سندروم عدمحضور در دور اول گروهی است. اگر تیم A و B در دور نخست گروهی باهم روبهرو بشوند و تیم A موفق به پیروزی شود، درصورتی که تیم C در دور دوم با تیم A رقابت داشتهباشد، تیم A با علم به اینکه با یک تساوی هم صعود میکند بدونشک با تدافعیترین حالت ممکن کار را آغاز میکند و اگر تیم C با تیم B روبهرو شود، تیم B چون برای صعود ملزم به کسب برد است با تمام توان حاضر میشود و در هردو حالت تیم C کار سختتری برای صعود دارد و شما باید خوششانس باشید تا در دور اول به میدان بروید.
یکی دیگر از ایرادات جامجهانی با حضور ۴۸ تیم و مرحله گروهی ۳ تیمی، احتمال تبانی دو تیم برای صعود در هفته آخر است. این یعنی اگر دو تیم مطلع باشند که در دور آخر [فرضاً با نتیجه تساوی] هردو تیم به مرحله بعد صعود میکنند، احتمالاً هردو تیم به نتیجه مساوی رضایت دهند و در این صورت حق تیم سوم بهطور کامل ضایع میشود.
با توجه به طرح جدید فیفا مبنی بر برگزاری هر دو سال یکبار جامجهانی و افزایش تعداد تیمهای آن به ۴۸، بدونشک حساسیت و جذابیت جامجهانی کم و کمتر خواهدشد و باید دید این طرح فیفا سرانجام نهایی میشود یا خیر؟ نظر شما درمورد جامجهانی با حضور ۴۸ تیم چیست؟