آشنایی با ساتوشی کن
یکی از نام‌هایی که همیشه برای علاقه مندان دنیای انیمه با حسرت و اندوه همراه است، نام «ساتوشی کُن»، کارگردان، فیلمنامه‌نویس و تصویرگر ژاپنی است که در ۴۶ سالگی بر اثر سرطان لوزالمعده درگذشت. کُن در طول زندگی کوتاه خود تنها چهار انیمه‌ی سینمایی کامل و یک انیمه‌ی ناتمام ساخت و در برخی از انیمه‌های سریالی نیز به عنوان کارگردان چند اپیزود فعالیت داشت. او را نابغه‌ی دنیای انیمه نامیده‌اند و تصور این موضوع سخت است که کسی تنها در ۴۶ سال زندگی و با تعداد آثار انگشت‌شمارش، بتواند چنین لقب بزرگی را از آن خود کند. کارهای انگشت شمار او، انیمه‌هایی که همگی بسیار مشهورند و حتی گفته میشود بسیاری از کارگردانان سینما در ساخت آثار علمی‌تخیلی خود، از ایده‌های خلاقانه و تصاویر به‌کاررفته در برخی از آنها الهام گرفته‌اند یا حتی مستقیماً از آنها اقتباس کرده‌اند.
در ماه مه ۲۰۱۰ تشخیص داده شد که ساتوشی کن مبتلا به سرطان لوزالمعده است. او تصمیم گرفت باقی عمر خود را در خانه بگذراند. کن در ۲۴ اوت ۲۰۱۰ در ۴۶ سالگی در گذشت.
مانگا
ساتوشی کُن در سال ۱۹۸۲ در رشته طراحی گرافیک در دانشگاه هنر تحصیلات خود را آغاز کرد. در دوران دانشجویی، اولین تجربه‌اش در دنیای مانگا را با اثر کوتاه Toriko (۱۹۸۴) رقم زد و در دهمین دوره جوایز سالانه Tetsuya Chiba که توسط مجله جوان Kodansha برگزار می‌شد، به مقام نایب قهرمانی دست یافت. پس از این موفقیت، به عنوان دستیار کاتسوهیرو اوتومو (کارگردان انیمه مشهور آکیرا) فعالیت کرد. پس از فارغ‌التحصیلی در سال ۱۹۸۷، کُن مانگای تک جلدی Kaikisen (۱۹۹۰) را خلق کرد و روی فیلمنامه‌ی یک فیلم لایو اکشن به کارگردانی اوتومو کار کرد. در سال ۱۹۹۱، اولین تجربه‌اش در انیمیشن را به عنوان انیماتور و طراح پس‌زمینه برای فیلم Roujin Z (نوشته‌شده توسط اوتومو) کسب کرد. سپس در سال ۱۹۹۲، فیلمنامه‌نویسی و صفحه‌آرایی انیمه کوتاه خاطرات (گل رز مغناطیسی) را انجام داد که در سال ۱۹۹۵ منتشر شد. در سال ۱۹۹۳، کُن به عنوان یکی از پنج طراح اصلی در فیلم Patlabor 2: The Movie به کارگردانی مامورو اوشی (کارگردان انیمه شبح درون پوسته) همکاری کرد. او اولین تجربه کارگردانی خود را با ساخت قسمت پنجم از مجموعه سریالی ماجراجویی عجیب و غریب جوجو در سال‌های ۱۹۹۳–۱۹۹۴ آغاز کرد و علاوه بر کارگردانی، فیلمنامه و طراحی آن را نیز بر عهده گرفت. کُن سپس با مامورو اوشی روی مانگای Seraphim: Wings of 266,613,336 همکاری کرد که توسط اوشی نوشته و توسط کُن طراحی شد. این مانگا در سال ۱۹۹۴ در مجله ماهانه انیمیشن Animage منتشر شد، اما به دلیل اختلاف نظر بین کُن و اوشی، این پروژه ناتمام ماند و متوقف شد. پس از این تجربه، کُن کار به عنوان هنرمند مانگا را کنار گذاشت و تمام تمرکز خود را روی ساخت و کارگردانی انیمه قرار داد.
انیمه
در سال ۱۹۹۷، کن شروع به کارگردانی بر روی اولین اثر سینمایی خود یعنی آبی تمام‌عیار کرد. از این انیمه به عنوان تاریک‌ترین انیمیشن تاریخ سینما یاد میشود. این اولین فیلم کن بود که توسط استودیوی مدهاوس تولید شد. تهیه‌کننده فیلم ماسائو مارویاما از او دعوت کرد زیرا او اپیزودی را که کن پیشتر کارگردانی کرده بود، دوست داشت. کن در ابتدا از فیلمنامه اولیه بر اساس نسخه اصلی ناراضی بود و درخواست کرد که تغییراتی در آن ایجاد کند. با اجازه نویسنده اصلی، کن می‌توانست تا هر تغییری را که می‌خواهد ایجاد کند. دومین انیمه سینمایی ساتوشی کن در سال ۲۰۰۱ ساخته شد و در سال ۲۰۰۲ اکران عمومی شد. بازیگر هزاره دربارهٔ بازیگری بازنشسته و پیر است که به‌طور مرموزی در اوج حرفه خود از دنیای بازیگری خداحافظی کرده‌است. این فیلم با داشتن بودجه ای مشابه با پرفکت بلو توانست موفقیت مالی بیشتری نسبت به آن کسب کند. سال ۲۰۰۳ سومین فیلم کن به نام پدرخوانده‌های توکیو ساخته و اکران شد. داستان فیلم دربارهٔ سه نفر از افراد بی خانمان در شهر توکیو است که در شب کریسمس نوزادی را پیدا می‌کنند و به دنبال خانواده اش می‌گردند. در سال ۲۰۰۴، کن سریال تلویزیونی ۱۳ قسمتی عامل پارانویا را منتشر کرد، که در آن به موضوع آمیختگی تخیل و واقعیت، و همچنین کار در موضوعات اجتماعی نگاهی متفاوت دارد. پاپریکا پس از چندین سال برنامه‌ریزی و همچنین تعویق افتادن پروژه، در سال ۲۰۰۶ ساخته شد. داستان بر شکل جدیدی از روان‌درمانی روایت میشود که در آن روانشناسان از تجزیه و تحلیل رؤیا برای درمان بیماران استفاده می‌کنند. فیلم با بودجه ای برابر با پدرخوانده‌های توکیو فروش بیشتری را نسبت به آن تجربه کرد و در گیشه موفق عملکرد کرد.مانند کارهای قبلی کن فیلم به در هم تنیدگی رؤیا و واقعیت اشاره دارد.
سبک
مضمون «آمیختگی رؤیا و واقعیت» یکی از کلیدواژه‌های اصلی آثار ساتوشی کُن است. او در هر یک از فیلم‌هایش، از جمله آبی تمام‌عیار، بازیگر هزاره و پاپریکا، با رویکردهای متفاوت، رابطه بین رؤیا و واقعیت را به تصویر می‌کشد. در این آثار، مرز بین رؤیا و واقعیت به تدریج محو میشود و شخصیت‌ها به شکلی رفت و برگشتی بین این دو جهان در حرکت هستند. حتی در پدرخوانده‌های توکیو، که در نگاه اول ممکن است به نظر نرسد با این موتیف سر و کار داشته باشد، عناصری مانند «رؤیا»، «معجزه» و «تصادف» به طور مکرر وارد زندگی واقع‌گرایانه شخصیت‌ها می‌شوند. یک منتقد سینمایی معروف درباره کُن می‌گوید: «ساتوشی کُن از رسانه انیمیشن، که با دست طراحی میشود، برای کاوش در ناهنجاری‌های اجتماعی و پیچیدگی‌های روانی انسان‌ها استفاده کرد. او توانست این پیچیدگی‌ها را به روش‌هایی نمایش دهد که در فیلم‌های لایو اکشن ممکن بود با شکست مواجه شود. کُن هرگز از پرداختن به موضوعات پخته یا حساسیت‌برانگیز در آثارش هراسی نداشت و فیلم‌هایش همیشه به عنوان پلی جذاب بین دنیای انیمیشن و واقعیتی که ما می‌شناسیم، باقی خواهند ماند.» این نگاه عمیق و جسورانه کُن به انسان و جامعه، همراه با سبک بصری منحصربه‌فردش، باعث شده آثار او نه تنها در دنیای انیمه، بلکه در سینمای جهانی نیز تأثیرگذار و ماندگار باشند.
ساتوشی کُن حتی پس از مرگش تأثیر عمیقی بر کارگردانان و هنرمندان سراسر جهان گذاشته است. سبک بصری واقع‌گرایانه و تدوین پویای او الهام‌بخش بسیاری از فیلمسازان و منتقدان بوده است. جالب اینجاست که تأثیر کُن بر فیلمسازان خارجی حتی بیشتر از ژاپن بوده است. کارگردانان مطرحی مانند دارن آرونوفسکی و گیرمو دل تورو بارها علاقه خود به آثار کُن را ابراز کرده‌اند. دارن آرونوفسکی، فیلمساز برجسته آمریکایی، به شدت تحت تأثیر کُن، به ویژه فیلم آبی تمام‌عیار، قرار گرفته است. او در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۰۱ به کُن گفت که فیلم مرثیه‌ای بر یک رؤیا (۲۰۰۰) ادای احترامی به آبی تمام‌عیار است و حتی ابراز کرد که هنوز آرزوی ساخت نسخه لایو اکشن این انیمه را دارد. فیلم قوی سیاه (۲۰۱۰) آرونوفسکی نیز به وضوح از آبی تمام‌عیار الهام گرفته شده است. همچنین، تلقین (۲۰۱۰) ساخته کریستوفر نولان شباهت‌های قابل توجهی به انیمه پاپریکای کُن دارد و به نظر می‌رسد از آن الهام گرفته شده است. در سال ۲۰۲۱، مستندی درباره زندگی و آثار ساتوشی کُن به کارگردانی پاسکال-الکس وینسنت ساخته شد و در جشنواره فیلم کن ۲۰۲۱ به نمایش درآمد. این مستند نشان‌دهنده جایگاه ویژه کُن در دنیای سینما و تأثیر ماندگار او بر نسل‌های بعدی فیلمسازان است.
معرفی آثار کن
در واقع میشود 6 اثر را به طور کامل به کن مربوط دانست. این شش اثر را با هم با توجه به اهمیت آنها بررسی میکنیم.
1. Paprika | پاپریکا
دستگاهی‌به نام “DC Mini” اختراع شده که روانشناسان می‌توانند به کمک آن در خواب بیماران خود حاضر شوند و رؤیاها را تحلیل کنند و به کمک آن روان‌درمانی انجام دهند. به دنبال دزدیده شدن این دستگاه توهمات شدیدی در بین روانشناسان و بیماران ایجاد میشود که خرابی‌های زیادی را در دنیای واقعیت به وجود می‌آورد، دکتر آتسوکو چیبا، به عنوان سرپرست تیمی که بر روی این درمان کار می‌کند، مسئول پیدا کردن این دستگاه میشود. پاپریکا اثری پیچیده‌است. برای درک پاپریکا، باید چند چیز را مرتب کنیم. اول، آنچه که در حال حاضر وجود دارد و چرا اتفاق میوفتد. دوم، داستان اصلی آتسوکو چیبا. سوم، داستان فرعی مربوط به کاراگاه کوناکوا. زمانی که این سه خط داستانی را از هم جدا کنیم، داستان پاپریکا قابل درک میشود. همانند سایر آثار ساتوشی کن، این فیلم از موتیف «رؤیا و واقعیت» برای به تصویر کشیدن جهانی استفاده می‌کند که در آن رؤیاها و واقعیت‌ها به‌طور یکپارچه به هم متصل می‌شوند و مرز بین واقعیت و رؤیا به شیوه‌ای واقع‌گرایانه، نامشخص میشود. از نظر کن، واقعیت و رؤیا مفاهیم متضادی نیستند بلکه هر دو به این معنا مثل هم هستند که هر دو آنها «چیز‌های نقاشی شده» هستند و تنها چیزی که این دو را از هم جدا می‌کند «آنچه که در هر یک نقاشی شده‌است» می‌باشد. چیزی که پاپریکا را از سایر آثار او متفاوت می‌کند این است که رابطه عمیق‌تری بین «رویا» و «واقعیت» نمایش داده میشود. جایی که رؤیا و واقعیت، هر کدام به وجود دیگری تبدیل می‌شوند. در این فیلم، «رویا» به عنوان یک 《واقعیتِ تحریف شدهٔ منعکس کنندهٔ خواسته هایِ ناخودآگاهِ رویاپرداز》نمایش داده میشود. ایدهٔ این فیلم این است که با افزودن تحریف‌هایی در سطح تصویر، «واقعیت» را به «رویا» تبدیل می‌کند و «رویا» را با اصلاح تحریفات به «واقعیت» تبدیل کند. دانلود انیمه سینمایی
2. Perfect Blue | آبی تمام عیار
پس از بازیگر شدن میما، اولین پروژهٔ او بازی در نقش بسیار کوتاهی در یک سریال جنایی سیاه است. سریالی که طرفدارانش را ناامید می‌کند و همین باعث میشود تا او توسط مرد مرموزی به نام مِمانیا که همیشه او را زیر نظر دارد پیامی با عنوان «خیانتکار» دریافت کند. اما رومی هیداکا به عنوان مدیر برنامه‌هایش به او قوت قلب می‌دهد که باید این چیزها را نادیده بگیرد. از یک طرف میما می‌خواهد هرچه سریع‌تر در حوزهٔ بازیگری هم به جایگاهی که با خوانندگی به آن به‌دست پیدا کرده بود برسد و از طرفی دیگر تنها راهی که فعلاً پیش‌رو دارد پیشنهادی است که نویسندهٔ سریال به او می‌دهد که اگر او قبول کند در یک صحنهٔ غیراخلاقی بازی کند، نقش او پررنگ‌تر میشود. میما قبول می‌کند و این آغازی است بر شروع فروپاشی روانی او. چون این کار به معنی از بین رفتنِ تصویر ستارهٔ معصوم و پاکی است که به عنوان خواننده در ذهن مردم بر جای گذاشته بود. در همین حین، او با وبسایتی به اسم «اتاق میما» برخورد می‌کند که وقایع و جزئیات زندگی روزمرهٔ او را از زبان خودش برروی اینترنت منتشر می‌کند. نویسندهٔ وبسایت شخصیت خوانندهٔ میما را ستایش می‌کند و از بدبختی‌هایی که بعد از رها کردن آن برای میما ایجاد شده حرف می‌زند. میما شگفت‌زده می‌ماند که این کیست که این‌گونه از افکار و جزئیات احساسات او خبر دارد. اتفاقات بدتری که در ادامه برای میما می‌افتد، باعث میشود تا او رسماً خط اتصالش با دنیای واقعی را از دست بدهد و در وضعیت روانی بی‌ثبات و شکننده‌ای قرار بگیرد. میما در توهماتش خودِ گذشته‌اش را می‌بیند که دائماً او را مورد سرزنش قرار می‌دهد و می‌گوید: من میمای واقعی هستم، نه تو! دربارهٔ معنی اسم پرفکت بلو یا آبی تمام عیار نظرات مختلفی وجود دارد. ساتوشی کن در مصاحبه اش در این مورد می‌گوید: این یک سؤال متداول است و در عین حال پاسخ دادن به آن برای من بسیار دشوار است. صادقانه بگویم، من از آن استفاده کردم زیرا عنوان رمان اصلی بود [آبی کامل: انحراف کامل اثر یوشیکازو تاکوچی، منتشر شده در سال ۱۹۹۱]. گمان می‌کنم کلمات اهمیتی داشته باشند، اما با تغییر داستان و احتمالاً موضوع، حدس می‌زنم که معنی آن از بین رفت. من فقط این را حدس می‌زنم چون رمان را نخواندم. فقط طرح اولیه داستان را خواندم چیزی که به پروژهٔ من بسیار نزدیک بود. من و تیم سازنده دربارهٔ تغییر عنوان انیمه بحث کردیم، اما من آن را دوست داشتم زیرا که مهم و مرموز به نظر می‌رسید. دانلود انیمه
3. Paranoia Agent | عامل پارانویا
وقتی یک فرد معروف اما به مشکل‌خورده در کار مشغول راه رفتن داخل خیابان‌هایی تاریک است، ناگهان صدایی می‌شنود. او می‌فهمد که باید از مهلکه بگریزد و می‌دود. اما زمین می‌خورد و بدون اینکه بداند به‌زودی همان محل زمین خوردن تبدیل به یکی از ترسناک‌ترین نقاط شهر برای او خواهد شد، سعی می‌کند طرح‌های خود را از روی آسفالت بردارد. ناگهان صدای حرکت سریع یک نفر با کفش اسکی چرخ‌دار به گوش هنرمند می‌رسد و او تا به خود می‌آید، مورد اصابت ضربه‌ی محکم و دردناک یک چوب بیس‌بال قرار می‌گیرد. اما تنها قربانی نیست و پسربچه‌ی ناشناسی که هر از چند وقت یک بار به مردم حمله می‌کند و آنها را با چوب بیس‌بال می‌زند، آرام‌آرام قربانی‌های بیشتری می‌گیرد. او چه کسی است و چرا با چوب بیس‌بال طلایی‌رنگ خود به مردم حمله می‌کند؟ چرا هیچ‌کس نمی‌تواند او را گیر بیاورد یا متوقف سازد؟ اصلا کودک یا نوجوانی که باتوجه‌به قد نه‌چندان بلند او همه حدس می‌زنند که سن پایینی داشته باشد، چرا باید از این میزان از خشونت کنترل‌نشده رنج ببرد؟ قصه‌ی اصلی شاید تکان‌دهنده‌تر از ظاهر ماجرا باشد. و مدام به‌دنبال ضارب می‌گردند. ولی حتی این کارآگاه‌ها نیز بارها موقع حل این پرونده‌ی عجیب، صرفا به اختلاف نظر با یکدیگر می‌رسند. مردم که در ابتدا قربانی‌ها را از روی ترس درونی خود دروغ‌گو صدا می‌زدند، کم‌کم می‌بینند که چاره‌ای جز پذیرش حقایق ندارند. پس هرچه کشف هویت ضارب بیشتر زمان می‌برد، شایعات هم گسترده‌تر و ترسناک‌تر می‌شوند. پارانویا شهر را فرا می‌گیرد. وحشت خیلی‌ها را تسخیر می‌کند. دیگر همه ترسیده‌اند؛ از بزرگ‌سال‌ها و کودکان تا پلیس و هر دو کارآگاه. دانلود انیمه
4. Millennium Actress | بازیگر هزاره
داستان آن دربارهٔ یک مستندساز است که دربارهٔ آثار و زندگی یک زن بازیگر کهنسال ژاپنی برنامه تهیه می‌کند. در طول انیمیشن، واقعیت و فیلم با یکدیگر ترکیب شده‌است. این انیمیشن تاحدودی برپایه زندگی ستسوکو هارا و هیدکو تاکامینه ساخته شده‌است. سال‌ها پیش یک استودیوی فیلمسازی تعطیل شده و حال یک مستندساز (جنیا تاچیبانا) رد ستاره محبوب آن را که سی سال است در انزوا زندگی می‌کند پیدا کرده و می‌خواهد با او مصاحبه کند. تاچیبانا به بازیگر پیر کلیدی می‌دهد که قبلاً متعلق به او بوده و همین باعث میشود که او تمام مطالب را بیان کند و در تمام مدت، تاچیبانا و کیوجی ایدا (فیلمبردار) در سخنان او غرق می‌شوند. می‌فهمیم که آن کلید را یک نقاش انقلابی در دوران جوانی به او داده و او با ورود به بازیگری درصدد پیدا کردن او بوده‌است. ساتوشی کن در این فیلم هیچ مرزی بین خاطرات و واقعیت قرار نمی‌دهد و با ترکیب کردن این دو عنصر، بیوگرافی واقع گرایانه ای برای اثر خلق می‌کند. انیمه با رفتن داستان، مدام از زمان حال به زمان گذشته و برگشت آن، روایت میشود. این انیمیشن بسیار مورد توجه گرم منتقدان قرار گرفت. در راتن تومیتوز نمره ۹۴٪ را بدست آورد.کنت تورن منتقد لس آنجلس تایمز گفته که «بازیگر هزاره برای تصاحب فیلم‌های حاضر در ذهن ناخودآگاه و شخصی ما، به زیبایی به جایی رفته که هیچ فیلمی تاکنون نرفته‌است» کوین ام. ویلیامز از شیکاگو تریبون به انیمیشن ۴ از ۴ ستاره داده و احساساتش را دربارهٔ آن چنین بیان کرده: «قطعه‌ای از هنر سینمایی. انیمیشن جدید ژاپنی و از نوع بهترین پویانمایی آن است و انسان و روحِ هرکسی را که زمانی عمیقاً به کسی عشق می‌ورزیده را لمس خواهد کرد.». دانلود انیمه
5. Tokyo Godfathers | پدرخوانده های توکیو
داستان انیمه «پدرخوانده‌های توکیو» دربارهٔ سه بی‌خانمان است که در ایام کریسمس، نوزادی را در گوشهٔ شهر توکیو پیدا می‌کنند؛ یکی از آنها که فردی ترنس است و در آرزوی تشکیل خانواده می‌باشد، تصمیم می‌گیرد از این نوزاد مراقبت کرده و او را به خانواده‌اش برگرداند. این تصمیم آغاز یک ماجراجویی پردردسر برای این سه نفر میشود که طی آن با گذشتهٔ هر شخصیت و سرنوشت و زندگی آنها آشنا می‌شویم. ساتوشی کن از فیلم آمریکایی سه پدرخوانده محصول سال ۱۹۴۸ به کارگردانی جان فورد برای ساخت این فیلم الهام گرفت. پدرخوانده‌های توکیو حاوی هیچ عنصر فانتزی نیست و محتوای آن خطوط بین رؤیا و واقعیت را بررسی نمی‌کند، در عوض بیشتر بر پایه رئالیسم استوار است. با این حال، همان‌طور که در کارهای کن مرسوم است، داستان فیلم کاملاً ساده نیست و پیچیدگی‌هایی دارد. خود کن آن را یک داستان احساساتی پیچیده نامید. از ویژگی‌های دیگر این اثر می‌توان به موقعیت‌های اتفاقی و تصادفی که در آن بسیار رخ می‌دهد، اشاره کرد که همان ترکیب «واقعیت» با «معجزه و شانس» می‌باشد. دانلود انیمه
6. JoJo's Bizarre Adventure | ماجراجویی عجیب جوجو
جهان ماجراجویی عجیب و غریب JoJo بازتابی از دنیای واقعی با وجود نیروها و موجودات ماوراء طبیعی است. در این شرایط، برخی از افراد می توانند قدرت معنوی درونی خود را به یک جایگاه تبدیل کنند.شکل مهم دیگری از انرژی هامون یک تکنیک هنرهای رزمی است که به کاربر اجازه می دهد تا انرژی بدن خود را از طریق تنفس کنترل شده به نور خورشید متمرکز کند. روایت ماجراجویی عجیب جوجو به بخش هایی با داستان های مستقل و شخصیت های مختلف تقسیم می شود. هر یک از قهرمانان سریال عضوی از خانواده جوستار هستند که نوادگان اصلی آنها دارای یک علامت ستاره ای شکل در بالای تیغه شانه چپ خود هستند و نامی که می تواند به اختصار به عنوان "جوجو" باشد. مکانی در یک تداوم واحد که تضاد نسلی آن ناشی از رقابت بین جاناتان جوستار و دیو براندو است، در حالی که دو بخش آخر در یک جهان متناوب اتفاق می‌افتند که در آن شجره خانوادگی جوستار به شدت تغییر کرده است. دانلود انیمه
