- تصویر بازسازی سوگ سیاوش در دیوارنگاری سُغدی (رایس ص ۳۵۸)
با درود
- اختصاصی_ نمیدانم بگوییم شوربختانه یا خوشبختانه! ، اما بهرحال سوگواری در ایران ریشه تاریخی و باستانی دارد و از زمان آغاز شاهنشاهی هخامنشی تا رسیدن به حاکمیت جمهوری اسلامی در میان ایرانیان رواج دارد و این آئین بزرگداشت مردگان، جز مراسم های مهم و بزرگ ایرانیان به حساب می آید.
با توجه به تداخل مراسم گرامی داشت یاد کوروش هخامنشی در هفتم آبان سال ۱۳۹۷ توسط ایرانیان و مراسم اربعین حسینی در میان مسلمانان ایرانی بد نیست نگاهی به ریشه سوگواری در ایران بیندازیم. (هرچند که میدانیم هفتم آبان روز مرگ یا زادروز کوروش نیست بلکه روز فتح بابل توسط کوروش میباشد در آینده خواهیم خواند.)
- مراسم سوگواری در زمان هخامنشیان رواج داشته است. در یکی از قدیمی ترین اسناد سوگواری ایرانی، میتوان به سوگواری کوروش برای تک همسر خویش بانو کاساندان یاد کرد. در زمانی که در بسیاری از حکومت ها ریز و درشت جهان آدم، آدم میخورد و در میدان های بزرگ شهر انسان و حیوانات درنده را به جان هم می انداختند کوروش بزرگ، که در میان مورخین جهان به شاه شاهان (king of kings) شهرت دارد، تک همسری را برگزیده بود. بانو کاساندان ملکه ۲۸ کشور آسیایی و از قدرتمندترین زنان تاریخ دربار پادشاهی ایران و مادر پنج فرزند به نام های بردیا_کمبوجیه دوم(جانشین کوروش)_آرتیستون_رکسانا_آتوسا (همسر داریوش بزرگ و مادر خشایارشا) میباشد.
- مراسم سوگواری کوروش برای همسرش در منبع معتبری همچون رویداد نامه نبونئید آمده است.
در رویداد نامه نبونئید آمده است (نوشته شده از تاریخ۵۵۶ تا ۵۳۹ پیش از میلاد ):
- در ماه ارخسمنو همسر شاه در میگذرد. از روز بیست و هفتم ماه ارخسمنو تا روز سوم ماه نیسان، مراسم سوگواری در اکد برپا میشود. و مردم با سر هایی ژولیده به سوگواری می پرداختند. (بخشی از رویدادنامه نبونئید ستون۳ بند ۲۳ ت ارفعی ص ۱۵).
سوگواری کوروش برای همسرش در جهان باستان بسیار اهمیت داشته، چراکه هرودوت کیلومترها دورتر هم به این موضوع اشاره کرده است. هرودوت آورده:
- همسر کوروش پیش از کوروش در گذشته و کوروش آئین سوگواری بی سابقه ای برای او برپا کرده که در میان تمامی قلمرو شاهنشاهی سوگ عمومی اعلام کرده بود. (تاریخ هرودوت کتاب۲ بند اول).
این اسناد و مدارک به وضوح نشان میدهد که برگزاری مراسم سوگواری در زمان کوروش بزرگ، بنیانگذار ایران نیز بسیار هائز اهمیت بوده است. پیش از نیز در سلسله مطالب آثار هخامنشیان در مصر خواندیم: مراسم سوگواری برای یک نجیب زاده هخامنشی در ممفیسِ مصر.
.
اما مراسم سوگواری کوروش برای همسرش تنها سند سوگواری ایرانیان برای مراسم سوگواری نیست. بررسی اسناد دیگری که قرن ها پس از مرگ کوروش به وجود آمدند شاهدی بر این مدعاست.
.
از جمله این آثار میتوان به دیوار نگاری های سغد باستان (منطقه ای در خوارزم) اشاره کرد که در فرتوره این فرسته (تصویر این پست) میتوان آن را دید. که سوگواری به صورت آشکار نمایش داده شده است. یک فرضیه وجود دارد که این سوگواری همان مراسم سوگواری سیاوش می باشد(کتاب بلنیتسکی ص ۱۵۹ ).
- در شاهنامه فردوسی نیز برای درگذشت بزرگان شاهان و پهلوانان مراسم سوگواری برگذار میشود و در حین برگذاری مراسم داستان های غم بار نقل میشود. از جمله داستان غم بار سیاوش که بسیار شهرت دارد.
با ورود اسلام به ایران نیز مراسم سوگواری برای بزرگان اسلام در میان ایرانیان رواج پیدا کرد. بزرگان اسلام که در میان اعراب روزگاری حتی صد نفر یار و همرزم نداشتند امروزه مقبره آنان همه ساله میزبان میلیون ها ایرانی مسلمان میباشد. که بارز ترین آنان مراسم اربعین است.
.
.
سخن پایانی اینجانب:
- با مشاهده مراسم درگذشت مشابه اقوام ایرانی میتوانم با قاطعیت بگویم هرکدام از مراسم های منحصر به فرد اقوام ایرانی ریشه در مراسم سوگواری ایران باستان دارد. از جمله آنها مراسم گاگریو (گا=گاه/زمان گریو=گریه کردن/گریستن در مجموع میشود زمان گریه) اشاره کرد که در میان ایل بختیاری (لر) رایج میباشد و بازمانده ای از مراسم سوگواری باستانی ایرانی می باشد و مضمون آن با روایت های حماسی شاهنامه در زمان مرگ بزرگان شباهت بسیاری دارد.
خرد و اندیشه نگهدارتان 🌹🌹🌹
