شبه جزیره کریمه (به روسی: Крымский полуостров) (به انگلیسی: Crimea) (به اوکراینی: Кри́мський піво́стрів) (به تاتاری: Qırım yarımadası) شبه جزیره ای است در شمال دریای سیاه. شبه جزیره کریمه در جنوب اوکراین واقع شده و تقریباً کل این ناحیه به وسیله دریای آزوف و دریای سیاه احاطه شده‌است.
در پی انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، کریمه به یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی (USSR) بدل شد. پس از جنگ دوم جهانی، در ۱۹ فوریه ۱۹۵۴، دولت مرکزی ولایت کریمه به جمهوری سوسیالیستی شوروی اوکراین واگذار شد. کمی بعد، پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، ولایت کریمه نیز به عنوان جمهوری خودمختار کریمه، نام گرفت. تا اینکه در تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۱۴، در یک رفراندوم پرسش‌برانگیز بیش از ۹۶ درصد مردم این شبه جزیره به الحاق کریمه به روسیه رای دادند. دول غربی از این واقعه با نام «اشغال نظامی کریمه توسط روسیه» یاد می‌کنند.
کریمه شبه جزیره ای استراتژیک در دریای سیاه است که 60 سال قبل رهبر اتحاد جماهیر شوروی آن را به اوکراین هدیه داد. این منطقه اکنون به کانون تنش های میان غرب و روسیه تبدیل شده است.
کریمه یک منطقه توریستی پرطرفدار است که ناوگان دریایی روسیه در دریای سیاه در آن مستقر شده و علاوه بر آن بیش از 50 درصد از جمعیت آن را روس تبارها تشکیل می دهند. تنش ها در این شبه جزیره بعد از برکنار شدن "ویکتور یانوکوویچ" از ریاست جمهوری اوکرین شدت گرفت و در این میان برخی خواستار جدا شدن کریمه از این کشور شدند. کریمه که وسعتی به اندازه کشور بلژیک دارد یک منطقه مهم کشاورزی محسوب می شود. این منطقه همچنین یکی از مراکز مهم تولید تنباکو در جهان بوده و بدلیل بهره مند بودن از شرایط خاص جوی و دارا بودن سواحل زیبا یک منطقه جذاب و پرطرفدار برای توریست ها محسوب می شود.
از لحاظ تاریخی نیز شبه جزیره کریمه هموراه صحنه اشغال و تاخت و تاز بوده از امپراطوری بیزانس و عثمانی ها گرفته تا آلمان نازی و اکنون نیز روسیه و غرب بر سر آن به اختلاف رسیده اند.
روس ها حضور خود در کریمه را از قرن 18 میلادی توسعه دادند و پایگاه دریایی خود در کریمه را در سال 1783 تاسیس نمودند. پایگاه روسیه در کریمه در بندر "سواستوپل" است . حضور روس ها در این منطقه فقط در یک دوره و آن هم در زمان اشغال توسط نازی ها قطع شده است. بعد از پایان جنگ جهانی دوم نیز روسای جمهور روسیه، آمریکا و انگلیس در شبه جزیره کریمه گرد هم آمده و درباره آینده اروپای بعد از جنگ تصمیم گرفتند. بعد از جگ جهانی همچنین "ژوزف استالین" رهبر وقت اتحاد جماهیر شوروی دستور اخراج تاتارهای مسلمان را از کریمه صادر کرد. دلیل اخراج این افراد آن بود که متهم به همکاری با نازی ها در زمان جنگ شده بودند. تاتارهای مسلمان در حالی از کریمه اخراج شدند که برای چندین قرن در آن زندگی کرده بودند و بر اساس شواهد موجود در تاریخ نیمی از جمعیت تاتار حاضر در کریمه بعد از اخراج و در مهاجرت به آسیای میانه جان خود را از دست دادند.
بعد از مرگ استالین، "نیکیتا خورشچف" رهبر اتحاد جماهیر شوروی شد و وی کریمه را به اوکراین هدیه داد. این اقدام به عنوان یک حرکت عجیب در سال 1954 میلادی به حساب آمد. این حرکت با توجه به شرایط موجود در اتحاد جماهیر شوروی اقدامی بی معنی محسوب می شد زیرا در آن زمان هم روسیه و هم اوکراین دو جمهوری حاضر در اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شدند. کریمه در سال 1991 میلادی و بعد از استقلال اوکراین از اتحاد جماهیر شوروی، از اهمیتی ویژه برای روسیه برخوردار شد و مسکو این شبه جزیره را به عنوان یکی از مهمترین پایگاه های دریایی جهان به حساب آورد. در همان سال تاتارها بازگشت به کریمه را آغاز کردند و امروزه 12 درصد از جمعیت کریمه را شامل می شوند. این بخش از جمعیت کریمه که نگران نفوذ روسیه در این منطقه بودند در زمان اعتراضات کی یف، علیه یانوکوویچ دست به تظاهرات زدند.
هم اکنون روس تبارها 59 درصد از جمعیت اوکراین را شامل می شوند و اوکراینی ها نیز 24 درصد از جمعیت این شبه جزیره را به خود اختصاص می دهند. بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی بندر سواستوپل و پایگاه دریای روسیه در آن تبدیل به یکی از موضوعات مهم در روابط روسیه و اوکراین شد. اهمیت این پایگاه به آن دلیل است که امکان دسترسی سریع به شرق مدیترانه، بالکان و خاورمیانه را برای کشتی های روسی فراهم می کند.
جمهوری خودمختار کریمه (به روسی: Автономная Республика Крым) و (به اوکراینی: Автономна Республіка Крим) یک جمهوری خودمختار تحت کنترل فدراسیون روسیه است اما طی یک رای‌گیری در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به صورت بین‌المللی جزئی از اوکراین به رسمیت شناخته شد. این جمهوری شامل بخش عمده شبه‌جزیره کریمه در شمال دریای سیاه می‌شود. این منطقه دارای قانون اساسی، مجلس قانون‌گذاری و دولت خاص خود است. پایتخت این جمهوری شهر سیمفروپول است. بندر سواستوپول در داخل کریمه واقع شده اما بخشی از این جمهوری نیست. از دیگر شهرهای کریمه می‌توان به کرچ، ایوپاتوریا، یالتا و فئودوسیا اشاره کرد. مساحت این جمهوری ۲۶٬۵۰۰ کیلومتر مربع و در سال ۲۰۰۷ جمعیت آن ۱٬۹۷۳٬۱۸۵ بوده‌است. با در نظر گرفتن ۳۷۹۲۰۰ نفر جمعیت شهر سواستوپل کل شبه‌جزیره کریمه ۲٬۳۵۲٬۳۸۵ سکنه دارد.
ر اساس سرشماری سال ۲۰۰۱ اوکراین ۵۸٪ اهالی این جمهوری روس‌تبار، ۲۴٪ اوکراینی‌تبار و ۱۲٪ تاتار کریمه‌ای هستند. تاتارهای کریمه قوم ترک‌تبار و عمدتاً مسلمانی هستند که در دوران حکومت خانات کریمه بر این منطقه تسلط داشتند. ژوزف استالین در زمان جنگ جهانی دوم آنها را به‌طور اجباری به آسیای میانه تبعید کرد اما پس از فروپاشی شوروی برخی از آنها به میهن خود برگشتند. با اینکه زبان اوکراینی زبان رسمی این منطقه است ولی ۷۷٪ درصد مردم به زبان روسی صحبت می‌کنند.
کریمه در طول تاریخ خود شاهد حکومت‌های مختلفی بوده و جنگ‌های متعددی برای تسلط بر آن رخ داده‌است. کیمری‌ها، بلغارها، یونانی‌ها، هخامنشیان، سکاها، گوت‌ها، هون‌ها، خزرها، بیزانس، قبچاق‌ها، دولت روس کیف، حکومت اردوی زرین مغول‌ها، خانات کریمه تاتارها هر یک در دوره‌ای بر آن تسلط داشتند. از قرن ۱۵ تا ۱۸ میلادی عثمانی بر کریمه حکومت می‌کرد اما امپراتوری روسیه در قرن هجدهم این منطقه را از اشغال عثمانی آزاد کرد.
با برقراری اتحاد جماهیر شوروی کریمه به عنوان یک جمهوری خودمختار در ترکیب روسیه شناخته شد. در سال ۱۹۵۴ به مناسبت سیصدمین سالروز پیوستن اوکراین به امپراتوری روسیه، مقامات مسکو کریمه را به عنوان هدیه به جمهوری شوروی اوکراین واگذار کردند که یک «حرکت نمادین» توصیف شده‌است. پس از استقلال اوکراین در سال ۱۹۹۱ نیز کریمه بخشی از کشور مستقل اوکراین محسوب می‌شد اما در بحران سال ۲۰۱۴ کریمه مقامات این منطقه با حمایت نیروهای نظامی روسیه خواستار جدایی از اوکراین شدند. در ۱۱ مارس ۲۰۱۴ اعلامیه استقلال کریمه و سواستوپل منتشر شد و در ۱۶ مارس ۲۰۱۴ یک همه‌پرسی از مردم کریمه برای پیوستن به روسیه برگزار گردید. ۸۱ درصد واجدان شرایط در این انتخابات شرکت کرده و ۹۶٫۷۷٪ به الحاق این شبه جزیره به روسیه رأی مثبت دادند. مسئولان کریمه روز ۱۶ مارس منطقه خودمختار خود را جمهوری کریمه اعلام کردند و همچنین از سازمان ملل خواستند تا آن را به عنوان یک کشور مستقل و خودمختار به رسمیت بشناسد. ولادمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه نیز در حکمی به رسمیت شناخته شدن استقلال شبه جزیره کریمه را امضاء کرد. یک روز پس از به رسمیت شناختن استقلال کریمه توسط پوتین، وی رسماً توافقنامه الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه را امضاء و تأیید کرد. کاخ کرملین روسیه با انتشار سندی اعلام کرد رئیس‌جمهور روسیه از دولت و پارلمان این کشور خواست چنین توافقنامه‌ای را به تصویب برسانند و تأیید چنین توافقنامه‌ای را به‌جا و مناسب خواند. در ۲۰ مارس (۲۹ اسفند) مجلس نمایندگان روسیه (دوما) نیز، با ۴۴۵ رای موافق و یک رای مخالف با پیوستن جمهوری کریمه به روسیه موافقت کرد. به دنبال آن در روز جمعه، ۱ فروردین ۱۳۹۳ (۲۱ مارس ۲۰۱۴)، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور وقت روسیه، مصوبهٔ پارلمان روسیه در مورد الحاق شبه جزیرهٔ کریمه به خاک این کشور را امضاء کرد و به این ترتیب، این مصوبه از نظر قوانین روسیه رسمیت یافت. کریمه در زبان تاتاری به معنای «برج، دژ، قلعه و صخره» است.
با توجه به سرشماری انجام شده در سال ۲۰۰۱ گروه‌های اصلی قومی به ترتیب روسها (۵۸٫۳۲٪)، اوکراینی (۲۴٫۳۲٪)، تاتارهای کریمه (۱۲٫۱٪)، بلاروس (۱٫۴۴٪)، تاتار (۰٫۵۵٪)، ارمنی (۰٫۴۳٪)، یهودی (۰٫۲۲٪) و گروه دیگر (۲٫۶۲٪) که متشکل از گرجی، آلمانی، بلغاری، یونانی و آذری جمعیت این منطقه را تشکیل می‌دهند. با اینکه زبان اوکراینی زبان رسمی این منطقه است ولی ۷۷٪ درصد مردم به روسی صحبت می‌کنند. پس از زبان روسی، زبان تاتاری کریمه با ۱۰٫۱٪ درصد در رتبه دوم قرار دارد. با اینکه اوکراینی زبان رسمی دولت شناخته می‌شود ولی بیشتر مکاتبات اداری به زبان روسی انجام می‌شود و دولت اوکراین در رواج زبان اوکراینی ناموفق بوده‌است. نفوذ و گسترش فرهنگ و زبان روسی در میان گروهای قومی بجز تاتارهای کریمه در میان بلاروس‌ها، ارمنی‌ها، مجاری‌ها، لهستانی‌ها و رومانیایی‌ها در حال افزایش می‌باشد. احتمال می‌رود ظرف چند سال آینده زبان روسی به عنوان زبان رسمی کریمه تعیین گردد. اسلاوها (روسها، اوکراینی، بلغارها) و همچنین یونانی‌ها عمدتاً پیرو کلیسای کلیسای ارتدوکس شرقی و ارامنه نیز پیرو کلیسای ارمنستان می‌باشند. تاتارهای کریمه و برخی گروه‌های دیگر اکثراً مسلمان سنی هستند و کریمه از مراکز اسلامی روسیه می‌باشد. گروه‌های کوچک همچون یهودیان و تعداد کمی مسیحی پروتستان نیز وجود دارد.
شکل‌گیری قومیت تاتار کریمه به دوران حکومت خانات کریمه برمی‌گردد که از قرن پانزدهم تا هجدهم بر این شبه جزیره و بخش‌های جنوبی اوکراین امروزی حکمروایی می‌کرد. سال ۱۹۳۹ در دوران اتحاد جماهیر شوروی با توجه به سرشماری جمعیت کریمه ۱٬۱۲۶٬۴۲۹ نفر بوده که ۵۱٫۵٪ درصداز ساکنین کریمه روس و ۲۵٫۹٪ درصد تاتارهای کریمه تشکیل می‌داده‌است. در زمان جنگ جهانی دوم ژوزف استالین برای پیشگیری از همدستی تاتارهای کریمه با آلمان نازی آنها را به آسیای میانه تبعید کرد. در سال‌های بعد تعدادی از آنها به این منطقه برگشتند. بر اساس سرشماری انجام گرفته در سال ۱۹۸۹ جمعیت تاتارهای کریمه ساکن کریمه حدوداً ۳۸٬۰۰۰ نفر بود. اما اکثر جمعیت تاتارهای کریمه پس از استقلال کریمه از آسیای میانه به کریمه برگشتند.
در انقلاب ۲۰۱۴ اوکراین مخالفان دولت روس‌گرای ویکتور یانوکوویچ موفق به سرنگونی دولت شدند و یک دولت طرفدار اتحادیه اروپا در کیف به قدرت رسید. این تحولات اعتراضاتی را در بین روس‌تبارها، طرفداران روسیه در بخش‌های شرقی اوکراین برانگیخت و زمینه بحران کریمه (۲۰۱۴) را فراهم کرد. در جریان این بحران سرگئی آکسینوف در نشست اضطراری پارلمان کریمه به عنوان نخست‌وزیر جمهوری خودمختار کریمه انتخاب شد. آکسینوف که به جناح هوادار روسیه تعلق دارد، بلافاصله اعلام کرد که دولت جدید اوکراین را غیرقانونی می‌داند و تمام نیروهای نظامی و امنیتی شبه جزیره فقط بایستی از دولت کریمه دستور بگیرند. وی همچنین از روسیه «برای حفظ صلح و آرامش» درخواست کمک کرد. در روز ۲۸ فوریه نیروهای نظامی ارتش روسیه ایستگاه‌ها، فرودگاه‌ها و ساختمان‌های مهم را به تصرف خود درآوردند. در روز یکم مارس اولکساندر تورچینوف، رئیس‌جمهور موقت اوکراین صدارت آکسینوف را بی‌اعتبار و غیرقانونی و حضور نیروهای روسی را تجاوز به خاک اوکراین اعلام کرده‌است اما وزیرخارجه روسیه اعلام کرده که که تحرکات نظامی ناوگان دریای سیاه نیروی دریایی روسیه کاملاً مطابق با توافقنامه‌های اصولی روسیه و اوکراین است. در روز یکم مارس پارلمان روسیه هم به نخست‌وزیر ولادیمیر پوتین اجازه داد تا از نیروهای نظامی روسیه در اوکراین استفاده کند.
در پی این تحولات بیشتر نیروهای نظامی مستقر در کریمه به مقامات جمهوری کریمه اعلام وفاداری کردند. از جمله پایگاه هوایی سواستوپول که ۴۵ جنگنده میگ ۲۹ در آن مستقر است. از جمله دنیس بورزوفسکی که در روز ۲۸ فوریه به عنوان فرمانده نیروی دریایی اوکراین انتخاب شده بود، دو روز بعد در مقابل نخست‌وزیر کریمه سوگند یاد کرد که به کریمه وفادار باشد و فقط از فرمانده عالی سواستوپول فرمان بگیرد. آکسیونوف نیز تأسیس نیروی دریایی مستقل کریمه را اعلام کرد و بورزوفسکی را به عنوان اولین فرمانده نیروی دریایی آن انتخاب کرد. در تاریخ ۶ مارس ۲۰۱۴ نمایندگان پارلمان شبه جزیره کریمه به اتفاق آرا به پیوستن به روسیه رای دادند. در ۱۱ مارس ۲۰۱۴ اعلامیه استقلال کریمه و سواستوپل منتشر شد و در ۱۶ مارس یک همه‌پرسی مردمی در کریمه برای پیوستن به روسیه برگزار گردید و نهایتاً ۹۳٪ شرکت کنندگان در همه‌پرسی به الحاق این شبه جزیره به روسیه رأی مثبت دادند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در روز ۱۸ مارس رسماً سند الحاق کریمه به کشور روسیه را امضاء کرد و کریمه را جزء جدایی ناپذیر کشور روسیه خواند. برخی از کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا، این واقعه را اشغال نظامی کریمه توسط روسیه نامیدند.
کریمه از لحاظ تقسیمات اداری به ۲۵ منطقه تقسیم شده‌است. ۱۴ استان و ۱۱ شهر خودمختار (که رسماً توسط شهرداری شهر اداره می‌شود). شهردارهای شهرهای خودمختار توسط رئیس‌جمهور روسیه و نخست‌وزیر کریمه منصوب و بقیه شهرداری‌ها طی برگزاری انتخابات عمومی انتخاب می‌شوند. شهر سواستوپول تنها شهری است که از نظر اداری و دولتی به عنوان بخشی از کریمه مورد شمارش و حساب نمی‌آید.
....................................
آرشیو مطالب جزایر و مناطق برون بوم معرفی شده
آرشیو پست های مرتبط با شناخت کشورهای جهان
