جمهوری خودمختار نخجوان (به ترکی آذربایجانی: Naxçıvan Muxtar Respublikası) بخشی از جمهوری آذربایجان است که مرکز آن شهر نخجوان است. شهر نخجوان ۵۳۶۳ کیلومتر مربع وسعت دارد و کل جمهوری از ۸ شهر، ۸ شهرستان و در حدود ۲۰۳ روستا تشکیل شده‌است. در ۹ فوریه سال ۱۹۲۴ میلادی نخجوان به صورت جمهوری خودمختار تأسیس شد. این جمهوری خودمختار در جنوب قفقاز و شمال رود ارس واقع شده و از شمال و مشرق محدود به جمهوری ارمنستان از جنوب محدود به ایران و از غرب محدود به ترکیه است. طول مرزهای این جمهوری با «جمهوری ارمنستان» ۲۲۴ کیلومتر، «جمهوری اسلامی ایران» ۱۶۳ کیلومتر و «جمهوری ترکیه» ۱۲ کیلومتر است. مساحت این جمهوری خودمختار ۵۵۰۰ کیلومتر و شمار اهالی آن در سال ۱۹۸۳ میلادی بالغ بر ۲۵۷۴۰۰ نفر و در سال ۲۰۰۱ میلادی تقریباً بالغ بر ۴۰۰ هزار نفر تخمین زده شده‌است.
نخجوان یکی از شهرهای جمهوری آذربایجان و مرکز جمهوری خودمختار نخجوان است. این شهر از قدیمی ترین شهرهای آذربایجان است و منابع معتبر تاریخ تاسیس آن را حدود ۱۵۰۰ قبل از میلاد نشان می‌دهند. این شهر در بین محصور در بین ایران، ترکیه و ارمنستان است و از مرز جلفا فقط چهل کیلومتر فاصله دارد. مساحت این شهر به طور کلی ۱۵ کیلومتر مربع بوده و طبق آمار سرشماری که در سال ۲۰۱۰ انجام شده حدود ۷۴۵۰۰ نفر در این شهر زندگی می کرده اند.
شهر نخجوان در سده هفتم پیش از میلاد بخشی از اراضی تابع دولت های ماننا و ماد بود، ولی در سده هشتم پیش از میلاد بخشی از امپراتوری هخامنشیان شد. از آن پس فرمانروایان ارمنی از دودمان یرواندی بر نخجوان حکم راندند و این کار با موافقت کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی صورت گرفت.بعد از «یرواندیان» حکومت «ارتاشیان» و سپس اشکانیان بر نخجوان تسلط یافتند و نخجوان بخشی از سرزمین اتورپاتکان شد. بعدها این سرزمین به دو گروه از «ناخارارهای» ارمنی تعلق یافت. در شمال این شهر حکومت سیونی و جنوب آن زیر سلطه حکومت آرتسرونی قرار گرفت.
نخجوان با توجه به شرایط جغرافیایی که که دارد و نزدیکی آن به خط مرزی ایران آب و هوایی مشابه استان های شمال غربی کشور ایران را دارد. اقلیم نیمه‌خشک قاره‌ای با زمستان‌های برفی کوتاه اما سرد و تابستان‌های طولانی خشک و بسیار گرم برای بسیاری از هموطنان آشنا به نظر می‌رسد.میزان بارندگی در نواحی مختلف جمهوری خودمختار نخجوان ۲۰۰ الی ۳۰۰ میلیمتر و در کوهپایه‌ها و ارتفاعات کم ۳۰۰ تا ۹۰۰ میلیمتر است. پس هنگام سفر با توجه به شناختی که از آب و هوای مناطق شمالی کشور دارید، حتما لباس مناسبی همراه خودتان در سفر داشته باشید.
نخجوان شهر کوچکی است و مساحت چندانی ندارد بنابراین تعداد هتل های در این شهر آنچنان زیاد نیست، اما همین تعداد کم از کیفیت خوب و مناسبی نیز بهره می برند. از همه مهمتر این است که هزینه اقامت در این هتل های آنچنان بالا نیست بنابراین می توانید خیلی راحت در این شهر اقامت داشته باشید.
بسیاری از غذاهایی که در کشور آذربایجان و در منطقه نخجوان خورده میشود به غذاهای ما ایرانی شباهت بسیار زیادی دارد و با بیشترشان آشنایی داریم. از بین 11 اقلیم شناخته‌شده در جهان، 9 اقلیم آن در کشور آذربایجان با تنوع مواد و محصولات غذایی، موجب غنای فرهنگ وعده‌های غذایی آن شده است.
غذاهای منطقه نخجوان به خاطر سبزی‌های تازه و فصلی‌اش شهرت دارند؛ سبزی‌هایی همچون نعناع، شوید، گشنیز، ریحان، جعفری، ترخون، تره فرنگی، پیازچه، آویشن، مرزنگوش، پیاز سبز و تره در آشپزی آذری بسیار طرفدار داشته و اغلب به همراه غذای اصلی سرو میشود. به علت موقعیت جغرافیایی نخجوان در کنار دریای مازندران، رد پای ماهی‌های مختلف در غذاهای بومی آذربایجان همچون خاویار سیاه، سالمون خزری، قزل‌آلا، ساردین، کفال راه‌راه و ... وجود دارد. آذری‌ها بیش از 40 نوع پلو دارند که با انواعی از خورشت‌ها و کباب‌ها و شیشلیک‌ها خورده می‌شوند. آذری‌ها در نخجوان، انواع گوشت‌های بره، گوساله، مرغ، اردک، ماهی و حتی خاویار ر ابه سیخ کشیده و کباب‌هایی لذیذ دارند. از چاشنی‌های مرسوم در بین غذاهای آذری در نخجوان می‌توان به نمک، فلفل سیاه، سماق و زعفران اشاره کرد.
دوشبارا | Dushbara : دوشبارا یک نوع غذای سنتی در جمهوری آذربایجان است که ظاهر آن شبیه پیراشکی هایی است که در ایرا ن می پزیم.
لاوانگی | Lavangi : یک نوع خورشت آذری است که مواد تشکیل دهنده ی آن مرغ یا ماهی شکم پر است.
لوله کباب | Lyula-kabab : این غذا نوعی کباب است که شباهت زیادی به کباب کوبیده خودمان نیز دارد. ماده اولیه کباب را با ترکیبی از گوشت بره، سبزیجات معطر و ادویه تهیه می کنند. سپس آن را به سیخ کشیده و بر روی ذغال کباب می کنند.
قطاب | Qutab : بله درست خواندید، قطاب نوعی غذا است در جمهوری آذربایجان که شبیه به پیراشکی است. خمیر قطاب آذربایجان را با استفاده از آرد، آب، تخم مرغ و نمک تهیه می کنند و سپس شکلی هلالی به آن می دهند.
نخجوان در سده‌های ۹ و ۸ پیش از میلاد زیر سلطه دولت «اورارتو» قرارگرفت. در زمان پادشاهی «منوئه» (۸۱۰–۷۷۸ پیش از میلاد مسیح) لشکریان «اورارتو» با گذشتن از رود ارس به سوی شمال و جلگه ایروان تاختند؛ و قسمت‌هایی از این سرزمین را به تصرف خود درآوردند. «منوئه» برای حفظ نواحی تسخیر شده، در ساحل راست شمالی رود ارس نزدیک روستایی که اکنون به نام ترکی «داش‌بورون» معروف است مرکز اداری تأسیس کرد، و آن را «منوآهینیلی» MENUAHINILI نامید.
در سده هفتم پیش از میلاد بخشی از اراضی تابع دولتهای «ماننا» و ماد بود؛ ولی در سده هشتم پیش از میلاد بخشی از شاهنشاهی (امپراتوری) هخامنشیان شد،که در آن زمان یکی از مناطق استراتژیک هخامنشیان بود .از آن پس فرمانروایان ارمنی از دودمان یرواندی بر نخجوان حکم راندند؛ و این کار با موافقت کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی صورت گرفت.
بعد از «یرواندیان» دودمان «ارتاشیان» و سپس اشکانیان بر نخجوان حکم‌فرامایی کردند و نخجوان بخشی از سرزمین اتورپاتکان شد. بعدها این سرزمین به دو گروه از «ناخارارهای» ارمنی تعلق یافت. شمال آن در اختیار دودمان «سیونی» و جنوب آن زیر فرمان دودمان «آرتسرونی» قرار گرفت.
در سده سوم میلادی نخجوان به همراه بخش شرقی قفقاز (آلبانیای قفقاز) تابع دولت ساسانی بود، و شاهان ساسانی مرزبانانی بر این سرزمین می‌گماردند. در پیکارهای میان دولتهای ایران و روم و بعدها ایران و بیزانس، نخجوان بارها مورد تاخت و تاز قرار گرفت در این سرزمین آتشکده‌های متعددی وجود داشته‌است؛ و در این حین کلیساهایی نیز در آن منطقه بناگردید. از آثار به جای مانده از آن زمان می‌توان دریافت که زرتشتیان و مسیحیان در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند.
این جمهوری خودمختار براساس معاهده ترکمنچای در سال ۱۸۱۸ میلادی از ایران، و در سال ۱۹۱۸ میلادی توسط ارمنی‌ها از خاک جمهوری آذربایجان جدا گردید اما با اعلام خودمختاری در ترکیب جمهوری آذربایجان قرار گرفته‌است. بعد از فروپاشی شوروی و آغاز جنگ ارمنستان و آذربایجان، ارتباط زمینی نخجوان با باکو قطع شد.
آئین مسیحیت در سده چهارم میلادی توسط «گریگور» مشهور، و تیرداد سوم یا تیرداد بزرگ، شاه ارمنستان، رواج یافت. از این به بعد آئین زرتشت در معرض نابودی قرار گرفت.
در سده‌های ۵ و ۶ میلادی یکی از مناطق مرزبان‌نشین ساسانی، نخجوان بود. اواخر سده ۶ میلادی بخشی از نخجوان، از جمله ناحیه «سیونیک» ضمیمه خاک «آتورپادکان» شد. از قرن ۴ تا ۱۱ میلادی کرسی اسقفی «اساقفه» وابسته به دودمان مرادابتونی «مردبد» در نخجوان قرار داشت. سده ۴ میلادی هزاران ارمنی و یهودی «نخجوان، به ویژه شهر مرکزی آن سکنی داشتند. درنیمه نخست سده ۶ میلادی در نخجوان مرکز ضرب سکه‌های ساسانی دایر شد. درعهد جنگ‌های «ایران» و «بیزانس» در سال ۶۲۵ میلادی هراکلیوس طی لشکرکشیهای خود شهر و بخشی از سرزمین نخجوان را ویران کرد.
در سال‌های ۴۱۲–۴۱۱ هجری قمری «ترکان غز» به سرزمین «وسپوهرگان» که شامل نواحی «وان»، «اردوبار» و «نخجوان» بود، حمله بردند. بعضی تاریخ‌نگاران از وجود پیکارهایی میان ارمنیان و ترکان نخجوان در «دوین»(DVIN) خبر داده‌اند.
نخجوان در سده‌های ۱۰ و ۱۱ میلادی (۴ و ۵ هجری) از شکوفایی برخوردار بود ولی از آن پس ترکان غز به سرزمین مزبور هجوم آوردند. در سده ۱۲ میلادی (۶هجری قمری) نخجوان تابع دولت «ایلدگزها» بود. در شهر نخجوان کلیساها، مساجد و کاروانسراهای متعددی وجود داشت که بسیاری از آنها تخریب یا به کل برچیده شده‌اند. سال ۱۲۲۱ میلادی (۶۱۸ هجری قمری) مغولان به نخجوان حمله بردند. در سال ۱۲۲۵ میلادی، ۶۲۲ هجری قمری «جلال‌الدین محمدخوارزمشاه» بر نخجوان حکم راند.
در سده‌های ۱۱ و ۱۲ هجری (۱۶ و ۱۷ میلادی) و دوران جنگ‌های ایران و عثمانی، اراضی نخجوان بارها به میدان جنگ سپاهان دو کشور تبدیل شد. در قرن ۱۱ هجری (سال ۱۰۱۲ هجری قمری)، ۱۶۰۳ میلادی شاه عباس برای بازپس گرفتن ولایات شمال غربی ایران از دولت عثمانی به آذربایجان لشکر کشید. شاه عباس با روش خاصی که در جنگ‌ها داشت توانست بخش بزرگی از آذربایجان، قره‌باغ، ارمنستان و نخجوان را از عثمانی ها بازپس گیرد. در سال ۱۱۳۷ هجری قمری پایان عصر صفویان حاکم بر نخجوان کلید خورد و ولایت به پسر عسگرشاه طهماسب تسلیم شد. در پیکاری که میان نادرشاه افشار و «تیمورپاشا» درگرفت، سردار ترک شکست خورده این شکست سبب شد که «علی‌پاشا» طی نامه‌ای متذکر گردد که آماده‌است «قلعه نخجوان» را رها کند و به قسطنطنیه بازگردد.
در دوران جنگ‌های ایران و روس (۱۸۲۶–۱۸۲۸میلادی)، نخجوان از سوی ارتش روسیه تزاری اشغال شد و طبق معاهده ترکمنچای اراضی این سرزمین به تصرف دولت روسیه درآمد. در سال ۱۸۴۱ میلادی «قرن ۱۹ میلادی» نخجوان تابع حکومت گرجستان و در سال ۱۸۴۶ میلادی تابع حکومت ایروان «ارمنستان» شد؛ و در سال ۱۹۱۸ میلادی نخجوان تحت اشغال نیروهای ترک قرار گرفت. بعد از شکست عثمانیها در جنگ جهانی اول، ترکیه جمهوری ارس را در این ناحیه تشکیل داد. این جمهوری تا ژانویه سال ۱۹۱۹ میلادی که نیروهای انگلیسی نخجوان را اشغال کردند وجود داشت. پس از آن، در نخجوان تشکیلات جدیدی در شکل فرمانداری نظامی تحت قیومت انگلیس به وجود آمد، و یک عضو فدراسیون انقلابی ارمنی ریاست حکومت نخجوان را به عهده گرفت. انگلیسی‌ها سرانجام از روس‌های بلشویک در قفقاز شکست خورده و از نخجوان و قفقاز عقب‌نشینی کردند.
در ۲۸ ژوئیه سال ۱۹۲۱ میلادی سه ماه پس از تأسیس دولت شوروی سوسیالیستی، نخجوان نیز به صورت یک جمهوری شوروی سوسیالیستی تأسیس شد؛ و در تاریخ ۹ فوریه سال ۱۹۲۴ میلادی نخجوان به صورت جمهوری خودمختار و جزئی از جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان درآمد و نخستین قانون اساسی آن در سال ۱۹۲۶ میلادی به تصویب رسید.
در گویش‌های مختلف به نخجوان، «ناخ جوان»، «ناخ جاوان»، «ناخ ایجه‌وان»، «ناخ‌ایجاوان» هم گفته شده‌است که بر پایه نظر زبان‌شناس قرن نوزدهم جان هنریش این نام از «ناخ‌ناگان ایجه وان» در زبان ارمنی گرفته شده‌است و به معنی «نخستین استراحتگاه» است. بر پایه نوشته‌های انجیل نوح پس از فرونشستن جوشش طوفان در کوهستان آرارات فرود آمده بود. بدان سبب نخجوان با گویش ارمنی بدین نام نامیده شد. البته این نام در دوران باستان به این شکل نیامده است و هنریش معتقد است این نام دگرگون شده Nakhchivan به Naxčavan است که از کلمه Naxč و پسوند avan که در ارمنی به معنی شهر است پدید آمده‌است. نخجوان نیز در جغرافیای بطلمیوس و توسط دیگر نویسندگان کلاسیک به عنوان Naxuana ذکر شده بود. نخجوان را در سده‌های نخست میلادی «آپوواتریون» می‌نامیدند که به معنی «استراحتگاه و کاروانسرای» است. در سده دوم میلادی، نخجوان را به نام «ناکساوانا» NAXOUANA نامیدند. ریشه نام نخجوان در زبان پارسی پهلوی است یعنی معرب واژه نخگیرپان (نخگیر= شکار و پان پسوند نگهبانی که روی‌هم‌رفته به معنی شکارگاه می‌باشد) و مهمترین سند معتبر کتاب ایران در زمان ساسانیان نوشته کریستین سن است. عده کمی از زبان شناسان این واژه را ترکی شدهٔ نقش جهان می‌دانند. البته برخی از اشخاص در جمهوری آذربایجان نخجوان را با نام نقش جهان نیرمیشناسند.
جاذبه های گردشگری نخجوان:
غار اصحاب کهف نخجوان | Ashab-i Kehf : از مهمترین جاذبه های دیدنی در نخجوان، غار اصحاب کهف است. داستان های گوناگونی درباره موقعیت مکانی این غار وجود دارد، که یکی از آنها در شهر نخجوان است. این غار در ۱۸ کیلومتری مرکز شهر قرار گرفته و در ابتدای جاده، بنایی از سیمان سفید با پایه های صورتی قرار گرفته است که به زبان روسی بر روی آن نوشته شده: غار اصحاب کهف. حتما هنگام بازدید از این غار این موارد را رعایت فرمایید: مراقبت از تجهیزاتی که برای زائرین وجود دارد، محافظت از فضای سبز، کاشت درخت، رعایت موازین اخلاقی اسلام و اینکه هرگز بر روی سنگ های این یادگاری ننویسید زیرا برخورد جدی با شما می شود.
دریاچه باتابات | Batabat Lake : دریاچه باتابات در ۶۲ کیلومتری شمال شرقی دامنه ی کوه های قفقاز در ارتفاع ۱۷۰۰ از سطح زمین قرار گرفته است. این دریاچه زیبا دارای پوشش گیاهی غنی در اطراف خود است و به خاطر اقلیم آب و هوایی معتدل و آب شیرینی که دارد، همواره مورد توجه افراد بومی و مسافران بوده، همچنین مکان مناسبی برای گردش و تفریح به حساب می رود. در واقع آب این دریاچه برای بیماری های معده و روده بسیار مفید می باشد. علاوه بر همه این ها مسیر رفتن به این دریاچه هم بسیار زیباست و آن را به یکی از اصلی ترین جاذبه های نخجوان تبدیل کرده است.
موزه تاریخ ایالتی نخجوان | Nakhchivan State History Museum : این موزه در سال ۱۹۲۴ افتتاح شده و موزه تاریخ و مردم شناسی نام گرفته است.در این موزه می توانید تاریخ ۵۰ سال از شهر نخجوان را مشاهده کنید؛ اشیای قدیمی، سکه، سفال و دیگر ابزارآلات قدیمی در آن نگه داری می شود.
موزه ادبیات نخجوان | Museum of Literature : موزه های زیادی در شهر نخجوان وجود دارد که یکی از آنها موزه ادبیات است. این موزه به یاد نظامی گنجوی شاعر معروف ایرانی ساخته شده شده و آثار ادبی و مجسمه هایی از وی در آن به نمایش گذاشته می شود.
آرامگاه مومنه خاتون نخجوان | Momina Khatun Mausoleum : شاهکار معماری قرون وسطی، نامی است که محققان به این مقبره هشت ضلعی داده اند. این بنای آجری شش متری، حکم آرامگاه را دارد و با کاشی های فیروزه ای و خط کوفی تزیین شده است. قدمت این مقبره به قرن دوازدهم میلادی باز می گردد و تصویرش بر روی اسکناس های آذربایجانی موجود است.
قلعه خان نخجوان | The Khan’s Palace : یکی از مهم ترین و بهترین اماکن دیدنی نخجوان، قلعه خان می باشد که هم از نظر معماری ساختمانی بی نظیر بوده و کنده کاری ها، آینه کاری ها و نقاشی های زیبایی دارد و هم تبدیل به موزه شده و در فهرست میراث فرهنگی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. این مکان دیدنی در حاشیه نخجوان قرار گرفته و در بخش مرکزی نیست.
چون نخجوان جزوی از کشور آذربایجان می‌باشد، واحد پول در این کشور همانند کشور آذربایجان بوده و واحد پول رایج در این ناحیه، مانات آذری است.
بیشتر ساکنین شهر نخجوان و ایالت خودمختار نخجوان مسلمان بوده اما به علت نزدیکی این شهر با ارمنستان، ارمنی‌های زیادی نیز در این شهر اقامت می‌کنند. می‌توان نتیجه گرفت که دین غالب در این ایالت اسلام و ارمنی می‌باشد.
زبان ملی این شهر آذری می‌باشد؛ اما با توجه به اینکه این ایالت در نزدیکی کشورهای ترکیه و روسیه قرار گرفته و از این کشورها نیز گردشگران به این شهر سفر می‌کنند، زبان ترکیه‌ای و روسی نیز به طور وسیع در این شهر صحبت شده و توسط افراد محلی درک میشود.
سفر به نخجوان دیگر نیازمند ویزای بخصوصی نبوده و برای سفر به این کشور کافی است که بلیط هواپیما نخجوان را خریداری کرده و پس از گرفتن ویزای معمولی کشور آذربایجان به این شهر و ایالت آذری‌زبان سفر کنید.
بهترین راه برای سفر در داخل نخجوان وسیله نقلیه تاکسی است. زمانی که با تاکسی در داخل شهر مسافرت می‌کنید، سیستم هزینه‌ای ثابت برای مسافرین و گردشگران وجود خواهد داشت. سفر از یک نقطه به نقطه دیگر در داخل شهر نخجوان (هر مکانی) 3 مانات هزینه خواهد داشت. اگر شما می‌خواهید به خارج از شهر سفر کنید، باید با رانندگان تاکسی سر قیمت چانه بزنید. یک تاکسی نیم روزه در خارج از شهر نخجوان باید 60 الی 70 مانات هزینه داشته باشد. بیشترین هزینه‌ای که باید بدهید هنگام سفر از شهرستان سدرک به شهرستان اردوباد است که هزینه آن بیش از 50 دلار نخواهد شد.
گرفتن مینی‌بوس به مقصد هر روستایی در ایالت نخجوان از ایستگاه اتوبوس اصلی در شهر نخجوان کار آسانی خواهد بود. هزینه این مینی‌بوس‌ها بدون در نظر گرفتن مقصدتان 1 مانات خواهد بود. اگر شما اتوبوس یا مینی‌بوسی به مقصد موردنظرتان پیدا نکردید، می‌توانید از اطراف سؤال کنید. رانندگان و دیگر مسافران معمولاً دلسوز بوده و برای پیدا کردن مینی‌بوس موردنظر شما به شما کمک خواهند کرد؛ حتی در بعضی مواقع دوست خود را که به زبان انگلیسی مسلط است را صدا خواهند کرد تا برای شما ترجمه کند.
برای مثال اگر شما می‌خواهید از قلعه آلینجا (Alinca Qalasi) دیدار کنید، بهترین راه سوار اتوبوس و به شهر قازانچی (Qazanci) سفر کردن است که با این کار اتوبوس موردنظرتان از روبروی ورودی قلعه و موزه آن (هر دو رایگان هستند) عبور خواهد کرد. شما می‌توانید با راننده اتوبوس صحبت کرده و به او بگویید که قصد سفر به کجا را دارید و او در مکان موردنظر شما توقف خواهد کرد.
مینی‌بوس‌های ساعتی در شهر نخجوان وجود دارند که به مقصد شهر مرزی جلفا در قسمت آذری آن حرکت کرده و در نزدیکی مرز ایران شما را پیاده خواهند کرد. راننده اتوبوس هنگام وارد شدن به شهر جلفا از مسافرین سؤال خواهد کرد که کجا می‌خواهند پیاده شوند. ترمینال اصلی اتوبوس تقریباً 10 الی 15 دقیقه با پای پیاده از ساختمان مهاجرت جلفا فاصله دارد.
بهترین راه برای رسیدن به نخجوان، خریداری بلیط هواپیما نخجوان و پرواز به فرودگاه بین‌المللی نخجوان (NAJ) می‌باشد. راه دیگر سفر هوایی از باکو به فرودگاه یولاخ (Yevlakh) می‌باشد که در بیرون مرکز استان نخجوان قرار گرفته است؛ ایرلاین Azal دارای یک سرویس و شاتل مخصوص حمل‌ونقل از این فرودگاه است که به‌صورت بی‌نظیری توسط حکومت آذری حمایت میشود. از فرودگاه یولاخ همچنین می‌توانید توسط ایرلاین Samara به شهر مسکو سفر کنید.
اگر شما به باکو سفر کرده و از آنجا به نخجوان می‌روید، یک ایستگاه کنترل پاسپورت برای افراد خارجی وجود خواهد داشت. اگر شما پاسپورت خارجی داشته باشید، دلیل بازدید شما از نخجوان پرسیده خواهد شد. ایالت نخجوان یک ایالت کنترل‌شده بوده و خبرنگاران و افراد مشابه با آغوش باز استقبال نخواهند شد.
سوغاتی‌هایی که می‌توانید از این شهر دیدنی تهیه کرده و با خود به ایران بیاورید، با سوغاتی‌های معمول آذربایجانی فرق آن‌چنانی نداشته و کلاً سوغاتی‌هایی را در این شهر خواهید یافت که می‌توانید از هر شهر دیگری در آذربایجان تهیه کنید. این سوغاتی‌ها می‌توانند اجناس یا اشیایی همانند فرش، استکان، مربای گیلاس سفید و وسایل پخت‌وپز مسی و سنتی باشند.
ایالت خودمختار نخجوان و بالطبع شهر نخجوان یکی از شهرهای مرزی دیدنی است. پس اگر می‌خواهید به خارج از کشور سفر کرده و جای دوری نروید یکی از بهترین گزینه‌ها در شمال غرب کشور، ایالات خودمختار و شهر نخجوان می‌باشد. پس در انتخاب خود درنگ نکنید و آماده تجربه یک سفر لذت‌بخش و خاطره‌انگیز در این شهر باشید.
مختصات جغرافیایی جمهوری خودمختار نخجوان بدین قرار است:
طول جغرافیایی: ۱۲”/۴۶′/۴۴° تا ۵۴”/۸′/۴۶° شرقی.
عرض جغرافیایی: ۴۸”/۵۰′/۳۸° تا ۳۰”/۴۷′/۳۹° شمالی
نخجوان در ترکیب کشور آذربایجان یک جمهوری خودمختار است که پیوستگی ارضی و جغرافیایی با پیکره اصلی خاک جمهوری آذربایجان ندارد. این جمهوری خودمختار از جنوب و شمال غربی با جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه و از شمال و شمال شرقی به جمهوری ارمنستان محدود شده و با جمهوری اسلامی ایران ۱۶۳ کیلومتر مرز مشترک دارد. خطوط مرزی نخجوان با جمهوری اسلامی ایران طی معاهده ترکمنچای مشخص شده‌است و مرزهای این کشور، جمهوری ترکیه و جمهوری ارمنستان به موجب موافقت‌نامه «قارص» مشخص گردیده‌است. جمهوری خودمختار نخجوان دارای سرزمینی پست است. مرتفع‌ترین قله این جمهوری خودمختار حدود ۳۹۰۴ متر ارتفاع دارد که به نام «قاپی جیق» معروف است.
این جمهوری خودمختار با ۵٬۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت و ۴۵۶٬۱۰۰ نفر جمعیت، نهمین بخش کشور محسوب میشود. نخجوان از سمت شمال و شرق به کشور ارمنستان، از سمت جنوب به کشور ایران و از سمت غرب به کشورهای ایران و ترکیه محدود شده است. این جمهوی خودمختار به ۸ قسمت شامل یک «شهر تابع جمهوری» (Respublika Tabeli Şəhər) و ۷ «شهرستان» یا «منطقه» (Rayon) تقسیم شده است.
در این جمهوری خودمختار حدود ۴۰۰ رودخانه بزرگ و کوچک وجود دارد که رود «ارس» از جمله آنهاست، بعد از رود ارس مهمترین رودهای نخجوان عبارت‌اند از: «آرپاچائی، نخجوان چائی، الینجه چائی و گیلان چائی» رود ارس در مرز میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد، بزرگ‌ترین شاخه رودکر است. طول این رود ۱۰۷۲ کیلومتر و حوزه آن ۱۰۲۰۰ کیلومتر مربع است. ارس از دامنه‌های کوه بیسؤل Bingöl در ترکیه سرچشمه می‌گیرد، بعد از پیوستن رودخانه آخوریان دردشت «آغری‌داغ» جریان می‌یابد و در این‌جا به شاخه‌هایی تقسیم میشود. شاخه‌های اصلی عبارت‌اند از: آخوریان، رازدان، آرپاچای، ووروتان، قوتورچای و قره سو. این رود سالانه ۶/۷ کیلومتر مکعب آب و ۱۶ میلیون تن رسوبات را حمل می‌کند.
مرکز تصمیم‌گیری این جمهوری خودمختار «مجلس عالی» آن است اما در تصمیمات مهم حیاتی و سیاسی به ویژه در مسائل خارجی تابع باکو است. رئیس مجلس عالی که شخص اول سیاسی نخجوان است، در مسائل کلی و سیاست خارجی با باکو هماهنگی می‌کند.
ارگانها و مراکز قانون‌گذاری و اجرایی جمهوری خودمختار نخجوان عبارت‌اند از:
۱ ـ مجلس قانون‌گذاری با ۱۱۰ عضو
۲ ـ قوه اجراییه با ترکیب وزراء
۳ ـ دادگاه عالی:
الف) دادستانی
ب) دادگاه اقتصادی
همچنین این جمهوری دارای پارلمانی متشکل از ۴۵ نماینده‌است که به جز امور مربوط به سیاست خارجی و دفاع، تعیین مسؤولین اجرایی جمهوری را به عهده دارد.
بر اساس قانون اساسی جمهوری آذربایجان، رئیس پارلمان جمهوری معاون رئیس مجلس ملی جمهوری آذربایجان نیز هست.
در ماده ۱۶۳ قانون اساسی، در مورد جمهوری خودمختار نخجوان می‌خوانیم:
«جمهوری خودمختار نخجوان حکومت خودمختار درترکیب جمهوری جمهوری آذربایجان است»
و در ماده ۱۶۴ در مورد حاکمیت در جمهوری خودمختار نخجوان می‌خوانیم:
«قوه مقننه در جمهوری خودمختار نخجوان مجلس عالی، قوه مجریه هیئت وزراء و قوه قضائیه دادگاه‌های جمهوری خودمختار نخجوان است»
نمایندگان مجلس عالی نخجوان بمدت ۵ سال انتخاب می‌شوند. رئیس این مجلس، شخص اول جمهوری خودمختار نخجوان است. یکی از وظایف این مجلس تصویب قانون اساسی جمهوری خودمختار نخجوان است. به شرطی که با قانون اساسی و سایر قوانین جمهوری آذربایجان در تضاد نباشد:
در ۱۸ آوریل ۱۹۲۶ میلادی کلیه مردم نخجوان به این نوع حکومت و قانون‌گذاری و نحوه اداره جمهوری خودمختار رأی مثبت دادند.
درسالهای ۱۹۳۷ و ۱۹۷۸ میلادی مردم با نگرشی جدید در قانون اساسی دوباره به نوع حکومت قبلی رأی اعتماد دادند و سرانجام در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۱ میلادی جمهوری خودمختار نخجوان با تغییرات کلی در قانون اساسی داد. قانون‌های سوسیالیستی قبل را تا اندازه‌ای حذف و نام آن را جمهوری سوسیالیستی نخجوان به جمهوری خودمختار نخجوان تغییر کرد.
پس از جنگ جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان، صنایع رشد قابل ملاحظه‌ای نداشت و با بسته شدن راه ارتباطی جمهوری خودمختار نخجوان با جمهوری آذربایجان در زمان شروع جنگ، این جمهوری در وضع بحرانی خاصی قرار گرفت. صنایع متحمل خسارت سنگینی شدند و روند صادرات به میزان چشمگیری کاهش یافت؛ ولی طی سالیان اخیر میزان توسعه و پیشرفت‌ها بعینه قابل مشاهده می‌باشد که در این راه می‌توان به نقش کشور ترکیه و ایران اشاره کرد. ساخت کارخانه‌های کوچک، نیروگاه برق، فرودگاه بین‌المللی این جمهوری نشان از توسعه و تکامل آن دارد. از نظر رفاهی نیز وجود چندین بیمارستان باعث شده تا مسافرین کمتری از بابت درمان وارد ایران شوند از جمله می‌توان به چند کلینیک دندانپزشکی / قلب که با مشارکت متخصصین ایرانی و محلی در حال حاضر به ارائه خدمات به مردم این منطقه می‌باشند.
در سال ۱۹۸۳ میلادی شمار واحدهای آموزشی جمهوری خودمختار نخجوان به ۲۰۶ واحد رسید که ۶۱ هزار نفر در آن به تحصیل مشغول بودند. در حال حاضر تقریباً ۲۱۸ واحد آموزشی در این جمهوری خودمختار وجود دارد که تعداد ۶۳۱۷۰ نفر مشغول به تحصیل هستند.
از سال ۱۹۷۰ میلادی به بعد آموزشگاه‌های شبانه‌روزی، تحصیل غیرحضوری، کودکستان، مهدکودک، مراکز آموزشی تربیتی، انیستیتوها، مراکز تعلیم حرفه و شغل و خانه‌های هنر و دیگر مراکز آموزشی دایر شد و در حال حاضر تقریباً ۷۸۷۷ معلم و مدرس مشغول تدریس هستند.
از سال ۱۹۶۷ میلادی تربیت مدرس شاخه‌ای از دانشگاه تربیت معلم جمهوری آذربایجان در جمهوری خودمختار نخجوان احداث شد؛ و در سال ۱۹۷۲ میلادی تربیت مدرس از دانشگاه حالت رسمی به خود گرفت و مستقل شد و در سال ۱۹۹۰ میلادی به دانشگاه دولتی نخجوان تغییر نام داد.
در این جمهوری خودمختار تقریباً ۲۷۰ کلوپ، ۲۸۳ کتابخانه و ۲۰۰ مرکز پخش فیلم وجود دارد. روزنامه دروازه «شرق» اولین روزنامه این جمهوری است.
رادیو جمهوری خودمختار نخجوان از سال ۱۹۳۱ میلادی فعالیت خود را شروع کرد و از سال ۱۹۶۵ میلادی نیز فعالیت تلویزیون آغاز شد.
در این جمهوری خودمختار آمفی‌تئاتر ملی، موسیقی ملی و سنتی، ارکستر ملی، آوازه‌های محلی و موزه‌های تاریخی و ادبیات فعال هستند، ازجمله موزه‌های جمهوری خودمختار نخجوان می‌توان به حیدرعلیف، حسین جاوید، تاریخ، اردوباد… اشاره داشت.
منطقه نخجوان زادگاه سیاستمداران زیادی است که عموماً در تحولات سیاسی جمهوری آذربایجان نقش اساسی و تعیین‌کننده داشته‌اند. ابوالفضل ایلچی بیگ، رسول قلی اف و حیدر علی اف هر سه در جمهوری خودمختار نخجوان به دنیا آمده‌اند.
الفبا و خط رایج در این جمهوری خودمختار تا سال ۱۹۲۹ میلادی خط و الفبای عربی-فارسی بود. در این سال خط مردم به خط و الفبای لاتین تغییر یافت و تا سال ۱۹۳۹ میلادی از آن استفاده شد. در سال ۱۹۳۹ میلادی با اعمال سیاست‌های استالین در یکسان‌سازی خط در اتحاد جماهیر شوروی سابق خط و الفبای مردم نیز با مختصر تفاوت به الفبای سیریلیک تغییر پیدا نمود و تا سال ۱۹۹۱ میلادی به‌عنوان خط رسمی این جمهوری خودمختار به‌کار گرفته شد. در سال ۱۹۹۲ میلادی پارلمان جمهوری آذربایجان خط رسمی این جمهوری را خط لاتین و زبان آن را که قبلاً آذربایجانی نامیده می‌شد به زبان ترکی آذربایجانی تغییر داد.
.........................................
آرشیو شناخت کشورها
آرشیو شناخت جزایر فرادریایی و مناطق برون بوم
