سیاهکَل(به گیلکی: سی‌کَل) یکی از شهرهای استان گیلان و مرکز شهرستان سیاهکل است. جمعیت این شهر ۲۱٬۶۵۳ نفر است. نام گیلکی سیاهکل بدان‌گونه که مردمش تلفظ می‌کنند سی کَل است. سی به معنی صخرهٔ بزرگ و کوه با شیب تند است و کل به معنی آبادی و در واقع نام سیاهکل به معنی آبادی کنار کوه با شیب تند دارد.
سیاهکل یکی از شهرستان‌های خوش آب و هوای استان گیلان است و همچنین طبیعت بکری دارد. تقریباً از سه منطقه تشکیل شده که شامل منطقه آبرفتی که حاصل بر جای ماندن گل و لایی است که رودخانه‌ها با خود آورده‌اند و همچنین رسوبات دریا در زمان‌های کهن و منطقه کوهپایه‌ای بسیار زیبا با جنگل‌های راش فراوان آن و همچنین منطقه کوهستانی که تا نیمی از سال معمولاً در آن برف هم وجود دارد.
بنا به نوشته وبسایت سیاهکل و دیلمان شهرداری سیاهکل از اولین شهرداری‌های کشور می‌باشد. با توجه به فرهنگ مردم سیاهکل این شهر از گذشته و حتی خیلی زود تر از شهرهای معروف کنونی گیلان دارای بازار و ساختار شهری بوده و زندگی به اصطلاح شهری در آن صورت گرفته‌است. بنا بر نوشته کتاب فرمانروایان دیلمان تاریخ تأسیس شهرداری سیاهکل به سال ۱۳۰۴ خورشیدی بازمی‌گردد اما در منابع دیگر از جمله برخی از اوراق شهرداری و همچنین به استناد وبسایت رسمی خدمات شهری زمان تأسیس شهرداری سیاهکل به سال ۱۳۰۸ خورشیدی بازمی‌گردد. اگر این تاریخ مربوط به سال ۱۳۰۴ باشد بنا به استناد سخنان مطرح شده در پورتال وزارت کشور در لینک شهرداری سیاهکل جزو ۱۶ شهرداری اول کشور و چنانچه در سال ۱۳۰۸ خورشیدی باشد باز هم بنا بر همان نوشتار جزو ۱۳۶ شهرداری نخست کشور می‌باشد. نخستین شهرداریی که براساس قانون بلدیه مصوب ۱۲۸۶ هـ. ش تأسیس شد، شهرداری تهران بود که با تشکیلات جدید در همان سال (۱۲۸۶) تقریباً بلافاصله پس از تصویب قانون پایه‌گذاری شد و با تشکیلات جدید آغاز به کار کرد. پس از آن تا سال ۱۳۰۴، یعنی آغاز سلطنت پهلوی اول، مجموعاً ۱۶ شهرداری ایران تأسیس شد.
قطعهٔ «زرد ملیجه» که کار ماندگاری از استاد برجسته موسیقی محلی اکبرخان تار نواز می‌باشد در سفرهای استاد ابوالحسن صبا به شهر سیاهکل و دیلمان توسط ایشان به رشته تحریر درآمده‌است، این قطعه از آوازهای گنجشک سینه‌زرد (به زبان گیلکی زرد ملجه) الهام گرفته شده‌است، که سپس فرامرز پایور و حسین تهرانی آن را به اجرا گذاشته‌اند.[نیازمند منبع] از دیگر استادان این شهر استاد ستار فلاحتکار نوازنده نی و سه تار.
نام اصلی سیاهکل، سی کل بوده‌است که در زبان گیلکی به معنی آبادی کنار کوه‌است زیرا سی به معنی کوه سینه بریده و با شیب تند است و دامنه دلفک به سوی سیاهکل شیبی بیش از ۶۰ درجه دارد و کل یا کلاً به معنی آبادی است و ترکیب آنها معنی آبادی کنار کوهی با شیب تند را می‌سازد. این منطقه از گذشته قشلاق دیلمان محسوب می‌گردید و دیلمیان در فصول سرما به این محدوده کوچ می‌نمودند. سکونت به صورت ثابت و یکجانشینی در شهر سیاهکل در حدود ۱۵۰ سال پیش با کوچ بدون بازگشت مردمان کوهستان این ناحیه یعنی دیلمان به محدوده فعلی سیاهکل آغاز شد لذا قدمتی بیش از ۱۵۰ سال ندارد و در هیچ سند تاریخی متعلق به زمانی بیش از ۱۵۰ سال این نام مشاهده نمی‌شود. شهر سیاهکل امروز ترکیبی از فاضل خان محله به همراه روستاهای کلسر و برفجان و کدوبنک است و سیاهکل در واقع آبادی شکل گرفته با محوریت فاضل خان محله به انضمام این چند روستاست که به مرور آن سه روستا را در خود گرفته‌است. این نام امروزه بر شهرستانی با وسعتی بیش از ۱۰۰۰ کیلومترمربع نهاده شده‌است که بخش دیلمان را در خود دارد.. شهرستان سیاهکل از شمال به شهرستان‌های لاهیجان و آستانه اشرفیه و از شرق به شهرستان‌های لنگرود و رودسر و املش و از جنوب به شهرستان رودبار و منطقهٔ الموت و از غرب به شهرستان رشت محدود است.
در سیاهکل می توانید محصولات نمدی، ابریشمی، پشمی و قلاب بافی،سفالگری و سرامیک سازی،را تهیه کنید.همچنین این‌جا محل مناسبی برای خرید برنج، چای، فندق، سیب زمینی و گردو و عسل نانهای محلیاست.انواع ترشی و مربا، میوه‌های جنگلی، کلوچه و لبنیات از دیگر سوغات دیلمان و سیاهکل هستند که می‌توانید در بازار هفتگی یا خارج از آن تهیه کنید. شهرستان سیاهکل ظرفیت خوبی در تولیدات کشاورزی ارگانیک(بدون کود شیمیایی) دارد. همچنین آب مورد نیاز جهت تولید برنج از کوهستان تامین می شود.دیلمان و پیرکوه را رویشگاه انواع گیاهان طبیعی و دارویی می باشد.زنبورهای عسل از این گیاهان دارویی تغذیه می کنند و لذا عسل ۸۰ گیاه سیاهکل که خاصیت دارویی دارد معروف است. محصولات باغی سیاهکل نظیر گردو و فندق، در سطح کشور منحصر بفرد است. سفالگری و سرامیك سازی همچنان در لاهیجان و سیاهكل زنده است. منظور از سفال، بدنه‌هایی است كه با خاكهای ثانویه، كه در اثر جابه‌جایی خلوص كمتری دارند و درجه پخت آنها نیز كمتر است، مثل خاك رس ساخته می‌شوند. سرامیك به بدنه‌هایی گفته می‌شود كه از خاكهای اولیه، كه به سبب ثابت بودن محل خاك از خلوص بیشتر و درجه پخت بالاتری برخوردارند، مثل كائولین و خاك سفید ساخته می‌شوند. گفتنی است كه واژه‌های «سفال» و «سفالینه» كه اهل فن و در موارد كلی دیگر، آن را به كار می‌برند، بر هر نوع بدنه اطلاق می‌شود. یكی از قدیمی‌ترین صنایع بشری، سفالگری است كه به اعتقاد بیشتر محققان و نیز به پشتوانه اشیاء به دست آمده از كاوش‌های باستان‌شناسی، زادگاه آن ایران بوده و از كشورمان به دیگر نقاط جهان راه یافته است. به اعتقاد گیرشمن، باستان‌شناس و محقق برجسته فرانسوی، نخستین نمونه‌های اشیاء سفالین، به ساكنان كوهستانهای بختیاری تعلق دارد كه حدود ۸۰۰۰ پیش از میلاد و بدون استفاده از چرخ سفالگری ساخته شده است. از نمونه‌های به دست آمده می‌توان دریافت كه در آن زمان، سفال‌سازان از كوره پخت سفال نیز بی‌اطلاع بوده‌اند و احتمالاً ظروف سفالین را در كنارهمان آتشی كه برای پختن گوشت شكار مهیا می‌كردند می‌پختند. سفالینه‌های دوران مورد بحث، به تقلید از سبدهای بافته شده با تركه درختان ساخته شده و در بسیاری موارد، سبد به صورت قالبی برای ساخت ظروف سفالین به كار رفته است.به دنبال تكمیل چرخ‌های سفالگری، تحول دیگری در این صنعت به وقوع پیوست و صنعتگران سفال‌ساز موفق به تهیه انواع لعاب قلیایی و تزیین ظروف با آن شدند.
مردمان سیاهکل از دیر باز برای استقبال از نوروز و سال نو آئین های خاصی داشته اند که نسل به نسل از زمان های دور تا اکنون آن را کم و بیش حفظ کرده اند و هنوز هم در برخی از مناطق سیاهکل رسوم قدیمی و کهن پیشواز از نوروز مثل نوروز خوانی، عروس گوله و دستمال گندتن برگزار می شود. برای بررسی بیشتر این آئین ها به چند نفر از بزرگان و قدیمی های روستایی که با آداب و رسوم قدیمی آشنایی کافی داشته اند هم سخن شدیم که اطلاعات مربوط به این گزارش از زبان آنها می باشد. به گفته آنها اولین مراسم پیشواز از نوروز آئین 'فیچین دچین' است این اصطلاح به خانه تکانی زمان عید اطلاق می شود فیچین یعنی جمع کردن و دچین به معنی پهن کردن است. مراسم چهارشنبه سوری که به 'گول گول چارشنبه' معروف است مربوط به آخرین چهارشنبه سال است که هنگام غروب خورشید آغاز می شود، از چند روز قبل زنان حصیر های کهنه و کاه و کلش و هرس بوته های چای را در مناطق جلگه و ییلاقات آماده می کنند تا در این روز استفاده کنند. برای روشن کردن آتش و پریدن از روی آن البته در مناطق دل جنگل از چوب خشک شاخه و برگ برای روشن کردن آتش چهارشنبه سوری استفاده می کنند و همگی از روی آتش که نماد پاکی فرد در هنگام عبور از آتش است، می پرند.به گفته قدیمی‌ها دیگر آئین پیشواز از نوروز در سیاهکل نوروز خوانی و یا درویش خوان می باشد که از گذشته های دور تا اکنون وجود داشته است آمدن نوروز خوان فرارسیدن سال نو را به هر خانه نوید می داد مراسم غول آوردن یا عروس گوله نیز در روستاهای سیاهکل از گذشته تا اکنون وجود داشته است این آئین قبل از تحویل سال شروع و تا اوایل سال نو ادامه داشته است و به این صورت بوده که سه مرد با لباس های چین چینی و محلی به رنگ سبز و قرمز و صورتی که با زغال سیاه صورت خود را پوشانده اند و به دور کمر خود زنگوله های پرسرو صدایی می‌بسته‌اند و با زدن نی و ساز و دهل به در خانه‌ها می‌رفتند که به این مراسم غول آوردن هم معروف بوده است.
رویداد سیاهکَل که همچنین به قیام سیاهکَل و جنبش سیاهکَل مشهور است، به یورش مسلحانهٔ هواداران سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل در تاریخ ۱۹ بهمن سال ۱۳۴۹، گفته می‌شود. هدف از این عملیات آزاد کردن یکی از اعضای دستگیرشده این سازمان بود. در درگیری پیش آمده سه نفر از چریک‌ها کشته شدند و ده نفر دستگیر و سپس اعدام شدند. به نوشته یان ریشار و نیکی کدی، این رویداد، نخستین حرکت مسلحانه با اهداف سیاسی در تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌رود.
جاذبه‌های سیاهکل
آبشار لونک : آبشار لونک در منطقه جنگلی مسیر سیاهکل به دیلمان قرار دارد و فاصله آن تا شهر سیاهکل حدود ۲۵ کیلومتر است. آبشار لونک تنها یکی از آبشارهای زیبای این منطقه است. این آبشار در فصل بهار و پاییز بسیار پرآب است. در اطراف این آبشار می‌توان جنگل‌های طبیعی و سرسبزی را درختان راش، ممرز، توسکا، خرمندی، انجیری تماشا کرد. این آبشار دوقلو است و به دلیل زیبایی و سرسبزی محیط اطرافش به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های این منطقه تبدیل شده‌است.
آبشار بابا ولی : آبشار بابا ولی در روستایی با همین نام قرار دارد و در حدود ۵ کیلومتری جاده دیلمان به آسیابر در ساحل رودخانه پاکرود واقع شده‌است. این منطقه سرزمین قوم باستانی دیلم است و چشم‌اندازهای طبیعی و تاریخی منحصر به فردی دارد. این آبشار فصلی است که بر اثر آب شدن و ذوب برف‌های ارتفاعات اطراف آن به جریان می‌افتد. این آبشار از آبشار لونک بزرگ‌تر است و ارتفاع آن به حدود ۲۰ متر می‌رسد.
حمام تاریخی دیلمان : حمام تاریخی دیلمان در ابتدای ورودی شهر دیلمان در ارتفاع یک هزار و ۴۶۶ متری واقع شده‌است و از جاذبه‌های تاریخی این منطقه محسوب می‌شود. احتمال می‌رود قدمت این بنا متعلق به دوره ایلخانیان باشد. این بنا زیر انبوهی از گل و لای مدفون شده بود و به دستور میرزاعلی میر بلوک از زیر لایه‌های خاک بیرون آورده شد و مورد بازسازی قرار گرفت. این حمام دارای یک صحن مرکزی است که چهار صحن دیگر در چهار جهت اصلی محوطه مرکزی حمام را احاطه کرده‌است. نورگیرها در بالای گنبد حمام قرار دارد و به علت در دسترس نبودن شیشه شفاف، از سنگ و مرمر شفاف برای عبور نور استفاده شده‌است. با توجه به موقعیت کوهستانی و اقلیم سرد منطقه، جز بناهایی است که با شرایط خاص کوهستانی در جهت سرما و مقابله با آن طراحی شده‌است. این حمام تاریخی در ردیف آثار میراث فرهنگی ثبت شده‌است.
کاروانسرای تی تی : کاروانسرای تی تی یا تی تی خانم (تی تی به منای شکوفه) در ۴ کیلومتری شهر سیاهکل و محل تلاقی ساحل شیم رود و باباکوه واقع است. در حقیقت این کاروانسرا در محل گذر قدیم دیلمان به لاهیجان احداث شده‌است. بنای آن از سنگ، آجر و گچ و دیواره خارجی آن از سنگ و ساروج است. قدمت این بنا به دوره صفویه می‌رسد و گفته می‌شود بانی آن تی تی خانم عمه یکی از شاهان صفوی بوده‌است. این بنا در در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
جنگل لاریخانی: در جاده سیاهکل به دیلمان، جنگلی به نام لاریخانی وجود دارد. با رفتن به جنگل لاریخانی، فقط دیدن مناظر جنگلی و استشمام هوای تازه نیست که نصیبتان می‌شود، اگر حوصله کنید و پیاده‌روی مبسوطی انجام دهید به یک چشمه زیبا هم خواهید رسید. چشمه آب‌معدنی لاریخانی در دشتی در انتهای جنگل قرار دارد. جنگل‌پیمایی برای کسانی که گشت‌وگذار در طبیعت را دوست دارند، قطعا دل‌پذیر خواهد بود. اگر هم حوصله پیاده‌روی زیاد را ندارید باز چیزی از دست نخواهید داد چون جاده جنگلی سیاهکل به دیلمان به تنهایی هم زیباست و می‌توانید در همان اوایل مسیر جنگل از طبیعت سبز گیلانی لذت ببرید.
قلعه گرماور : قلعه گرماور در نزدکی روستایی با همین نام بر فراز کوهی بلند و صخره‌ای قرار دارد. کوه گرماور با توجه به موقعیت دفاعی مکان مناسبی جهت نظارت بر دشت‌های اطراف بوده‌است. در اطراف این قلعه بر روی کوه آثار بسیاری از قطعات سفالینه‌های پیش از اسلام و دوران اسلامی وجود دارد. از بنای اصلی قلعه فقط برج دیدبانی آن برجای مانده است و در قسمت غربی برج آثاری از پی ساختمان دیده می‌شود. در برخی نقاط آثار خشت‌های قرمز رنگ حاکی از وجود بنایی در ادوار گذشته به چشم می‌خورد. در بخش فوقانی آن نیز از خشت خام استفاده شده‌است. قدمت این بنا به درستی مشخص نیست، اما تاریخ ساخت آن را به قرن‌های سوم و چهارم هجری نسبت داده‌اند.
قلعه کوتول شاه : قلعه کوتول شاه به‌عنوان یکی از آثار میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت این قلعه به دوران تیموریان می‌رسد و در روستای موشا واقع شده‌است.
قله درفک: قله درفک در ارتفاع دو هزار و ۷۳۳ متری در رشته‌کوه‌های البرز غربی در شمال شرقی شهرستان رودبار و در منطقه جنگلی سیاهکل قرار دارد. نام قله درفک به روایتی از دال فک آمده که در گویش دیلمی، دال، نام پرنده‌ای است از خانواده عقاب و فک به معنی آشیان و آشیانه است. بنابراین دالفک، یعنی آشیانه عقاب. در ضلع شمالی قله دیواره ۵۰۰ متری آهکی بلندی قرار دارد و از جمله دیدنی‌های آن باید از غار یخ بر بالای کاسه درفک اشاره کرد. آتشفشان خاموش درفک نیز در منتهی الیه خط الراس غربی البرز واقع است.
جاده جنگلی سیاهکل به دیلمان: جاده جنگلی سیاهکل به دیلمان از جاذبه‌های چشم‌نواز و دیدنی این منطقه است که طبیعتی بکر و سرسبز دارد. داخل جنگل چشمه‌ها و آبشارهای زیبایی در کنار پوشش درختانی چون ممرز، افرا، انجیلی و لرگ وجود دارد. اطراف این جنگل به‌وسیله منابع طبیعی برای استراحت مردم آماده‌سازی و امکاناتی از قبیل منقل‌های بتونی برای کباب، سرویس بهداشتی و آب لوله‌کشی مهیا شده‌است.
استخر و پارک پاشوران: استخر و پارک پاشوران در داخل شهر قرار دارد و همانند استخرهای لاهیجان و لنگرود احداث شده‌است. قایق‌رانی از امکانات این استخر برای گردشگران است. اطراف استخر نیز با انواع مجسمه‌های شیرسنگی، بز کوهی و ... تزیین شده‌است. این پارک از درختان چنار و اقاقیا و انواع گیاهان پوشیده شده‌است و امکانات رفاهی مناسب برای استراحت گردشگران دارد.
پناهگاه سنگی گیلارکش: پناهگاه سنگی گیلارکش در روستایی با همین نام قرار دارد. این منطقه کوهستانی دارای آب و هوای سردسیری است. پناهگاه سنگی گیلارکش، در شمال این روستا ر ارتفاع یک هزار و ۷۸۰ متری روی دیواره‌ای صخره‌ای قرار گرفته‌است. به گفته اهالی محل در این دیواره صخره‌ای، چندین سوراخ به ابعاد متفاوت وجود داشته که بر اثر زلزله سال ۱۳۶۹ بیشتر آنها بسته شده‌است. دهانه اصلی پناهگاه، یک و نیم متر عرض و حدود دو متر ارتفاع دارد. در حال حاضر چوپانان منطقه از آن استفاده می‌کنند.
خانه عضدی سیاهکل : خانه عضدی سیاهکل بنایی دو طبقه بوده و قدمتی برابر با اواخر دوران قاجار دارد زیربنای ساختمان ۲۱۲ مترمربع بوده و ۱۳ اتاق به صورت قرینه دارد. معماری بنا متناسب با سبک معماری سنتی گیلان است. سقف خانه شیروانی با پوشش سفال بوده و گچ‌بری‌های بسیار زیبا در نمای بیرونی آن استفاده شده‌است، گچ‌بری و آیینه‌کاری‌های زیبا نیز در داخل خانه وجود دارد. این بنای تاریخی در سال ۱۳۸۴ به شماره سند ۱۵۲۲۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌است.
منطقه شکار ممنوع دیلمان : منطقه شکار ممنوع دیلمان و درفک در ١٠ کیلومتری جنوب شهرستان سیاهکل قرار گرفته و از سال ١٣٧٤ به‌صورت شکار ممنوع مدیریت شده‌است. این منطقه جنگلی، مرتعی و کوهستانی است. گونه‌های گیاهی مهم منطقه شکار ممنوع دیلمان و درفک شامل افرا، ممرز، پلت، شیردار، راش، توسکا، لیلکی، صنوبر، انار، تمشک، شب خسب، ون، شمشاد، گردو و ملج است. گونه‌های مهم جانوری شامل مرال، شوکا، پلنگ، خرس قهوه ای، شغال، گراز، گربه جنگلی، سمور و رودک است.
روستای پیرکوه : روستای پیرکوه، روستایی زیبا و کوهستانی از توابع شهرستان سیاهکل استان گیلان است. مردمان این روستا ترکیبی از بومیان دیلمی و مهاجرین کرمانج می باشند و به زبان گیلکی (ییلاقی) صحبت می‌کنند. پیرکوه دارای یکی از خاص‌ترین شرایط آب و هوایی است که اغلب اوقات پیش‌بینی وضع هوا در آن دشوار است.
چشمه‌های آب معدنی: چشمه‌های آب معدنی غازی گوابر، خورتاب، سیرگیلی، گرماخانی و لاریخانی در منطقه سیاهکل قرار دارند که همگی چشمه‌هایی جوشان با آب معدنی و گوارا هستند که از جاذبه‌های طبیعی این منطقه محسوب می‌شوند. مردم این منطقه از آب این چشمه‌ها استفاده می‌کنند و آب چشمه گرماخانی را مقدس و شفابخش می‌دانند.
اقامتگاه بوم‌گردی میکال: اقامتگاه بوم‌گردی میکال با معماری زیبا و محیطی خاص از جاذبه‌های دیدنی این منطقه است که امکانات رفاهی مناسبی برای اقامت گردشگران دارد.
............................
آرشیو
