مهریز یکی از شهرهای استان یزد در ایران است. این شهر در بخش مرکزی شهرستان مهریز واقع است. این شهر در جنوب استان یزد و در ۳۰ کیلومتری شهر یزد و در کنار جاده استراتژیک تهران-بندرعباس (یزد-کرمان) قرار دارد. این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای جمعیتی برابر با ۳۴٬۲۳۷ نفر بوده است. مهریز روستاهای زیادی دارد که شغل اکثر مردم آن کشاورزی، دامداری و مصالح‌سازی و کارهای ساختمانی مانند بنایی، گچکاری و... است. از جمله روستاهای آن می‌توان به مخلصون، ثانی آباد، میرک‌آباد، خورمیز، مزراع هرفته و مدوار اشاره کرد. بر اساس متون تاریخی و نسخ خطی، مهریز از نام مهرنگار، دختر انوشیروان ساسانی گرفته شده است.
مهریز دارای مساجد دیدنی بسیاری است که از معروف‌ترین آنها مسجد جامع مهرپادین است. این مسجد از بناهای سده هشت هجری قمری بوده و دارای گنبد، ایوان، شبستان و منار است. منار آن بر سردر مسجد ساخته شده و با کتیبه‌ای از کاشی معرق تزیین شده است. بر اساس متن کتیبه، این مسجد در اوایل سده هشت هجری قمری توسط «محفوظ بن محمد» ساخته شده است. این مسجد با بیش از ۹۰۰ سال قدمت، یکی از باارزش‌ترین آثار به جای مانده در این شهرستان است و دارای گنبد، ایوان، شبستان، منار و نیز فضاهای تابستانه و زمستانه به ترتیب با هزار و هزار و ۸۰۰ متر مربع مساحت است. یکی دیگر از آثار تاریخی مهریز، قلعه سریزد می‌باشد که یکی از کهن‌ترین و بزرگترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان در دوره ساسانی است که به منظور ذخیره‌سازی مواد غذایی، پول، طلا، زیورآلات و... در آن زمان استفاده می‌شد. ره‌آورد این شهر شامل انار و پسته و انجیر و فرش و صیفی‌جات و گیوه‌بافی و سبدبافی و قطاب و باقلوا و چاقوسازی و زعفران می شود.
شهرستان مهریز یکی از شهرستان‌های استان یزد در مرکز ایران است. شهر مهریز مرکز این شهرستان است. جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۵، برابر ۵۱۷۳۳ نفر بوده‌است. شهرستان مهریزاز شمال به شهرستان یزد، از جنوب به شهرستان شهربابک و شهرستان انار استان کرمان و شهرستان خاتم (هرات و مروست) از غرب به شهرستان تفت و از مشرق به شهرستان بافق محدود می‌شود. مرکز این شهرستان شهر مهریز است که در ۳۵ کیلومتری جنوب شهر یزد قرار دارد.
مهریز عنوان ناحیه‌ای است شامل مجموعه‌ای از روستاهایی که نام قدیم آنها مهریجرد بوده و به مهرنگار دختر انوشیروان نسبت داده شده‌است اما تا قبل از ۱۳۱۸ وجه تسمیه مهریز دقیقاً مشخص نبود. مهریز در حدود ۱۶ قرن قبل (در زمان حکومت ساسانیان) ناحیه‌ای در جنوب دشت یزد و دامنه جنوب شرقی شیرکوه بوده و قنات‌هایی از آن سرچشمه می‌گرفتند که در مواردی پس از طی یک مسافت ۴۰ به سرچشمه خود می‌رسیدند اما «مهرنگار» دختر انوشیروان دستور می‌دهد قنات‌هایی در منطقه احداث شوند که با طی مسیر کمتری به سرچشمه برسند. پس از آن‌که این قنات‌ها موجبات آبادانی قصبه یا ناحیه مربوطه را فراهم آوردند، فرمانبرداران شاهزاده خانم آبادی جدید را «مهرگرد» نامیدند. عنوان مهرگرد در گذشت زمان به «مهریجرد» تبدیل شد و امروزه مهریز خوانده می‌شود.
تأثیراقلیم برمعماری مسکونی مهریز، به منظور رهایی از تابش آفتاب خانه‌ها در خلاف جهت تابش نور و با دیوارهایی بلند که همواره یکطرف خانه را در پناه سایه قرارمی دهد ساخته شده‌است. درخانه‌ها با دو کوبه زنانه و مردانه به همراه شکست فضای ایوان نشانگر تأثیر بارز فرهنگ مذهبی در معماری بومی منطقه‌است. معمولاً سطح ایوان و حیاط خانه را به خاطر سوار شدن (آب)، دو سه پله پایین‌تر از سطح کوچه بنا می‌کردند که در نتیجه نسشت و رسوب سرما درکف گود حیاط و سرخوردن آن به داخل زیر زمین محیط خنکی را در تابستان‌ها ایجاد می‌کرد. شکل حیاطها عمدتاً چهارگوش بوده که در هر سو به مناسبتی، اتاقهای تعبیه شده و در شمال یامشرق، اتاقهای زمستانی به خار آفتابگیر بودن و در سمت جنوب یا غرب حیاط، تالار یا مهمانخانه بنا می‌شده‌است. در جلوی هرکدام ازاتاق‌ها معمولاً پیشگاه با صفه ایوان مانند و بدون درب قرار دارد که مانع ورود شن به داخل اتاق هاگردیده و فضایی برای تجمع تابستانه اهل خانه‌است. در شهر و روستا شکل کلی و بافت اصلی معماری، کم و بیش یکسان است. گرچه در روستاهای کوهستانی متناسب با وضعیت اقلیمی، به جای بادگیر از سقف‌های گنبدی شکل استفاده می‌شود، روی هم رفته عامل اصلی در ترکیب و شکل‌گیری معماری سنتی آبادی‌ها، اقلیم و محیط کویری منطقه‌است.
بادگیر، سردابه، دیوارهای قطور، سقف‌های گننبدی و… مشخصه بارزی در این زمینه‌است. از سوی دیگر سادگی در سبک و نوع معماری از ویژگی‌های قابل توجه معماری منطقه‌است که بی شک متأثر از نوع مصالح مورد استفاده (خشت و گل) و تأثیر عوامل اقتصادی و فرهنگی مانند قناعت مردم منطقه‌است. این ویژگی‌ها امروز از محیط پیرامون و زمینه‌های فعالیت، ابزار مناسبی پدیدآورده و در جهت نیازها، رفاه و آسایش بیشتر، ابزار مورد استفاده را تحول و تکامل بخشیده‌است. جایگزینی وسایل مدرن و راحتی بخش زندگی منجر به ضعف کارکرد عناصر مختلف معماری شده و تا حدودی ساخت آن را نیز دستخوش تحول کرده‌است. این تحولات در اشکال جدید از کمرنگ شدن مکانیزم مقابله با کویر شروع شده و با رعایت جنبه‌های تزیینی و پیچیدگی نسبی در سبک معماری ادامه یافته‌است. از بین رفتن بادگیر، بلندی ساختمان‌ها، استفاده از آجر به جای خشت و گل و تغییر فضا داخلی محل‌های سکونت و تبعیت از اشکال مدرن خانه‌سازی از آن جمله‌اند. این روند اجتناب ناپذیر به مرور فرهنگ معماری منطقه را از قابلیت‌های برجسته همسازی و انطباق با محیط تهی نموده و بافت‌های ناهمگون و دوگانه‌ای در فضای زیستی پدیدآورده‌است. در مساکن جدید، عملکردهای سنتی سکونت از میان رفته و در جهت بهره‌گیری از وسایل رفاهی جدید شکل گرفته‌است.
از تهران که با ماشین راه بیافتیم، حدود ۷ ساعت رانندگی در مسیری کویری در پیش داریم. از اتوبان قم به کاشان می‌رسیم. نائین، اردکان، میبد و یزد در مسیرمان قرار دارند و بالاخره در جاده یزد به تفت به جایی شبیه لواسان تهران می‌رسیم و تابلوی «به مهریز خوش‌آمدید» را می‌بینیم. مهریز، شهری زیباست که در جنوب استان یزد قرار گرفته و با یزد ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.
به دليل حاصلخيزي اراضي اين شهرستان، بيشتر مردم اين منطقه به كار كشاورزي اشتغال دارند. يكي از چشمه‌هاي پر آبي كه بخش عمده آب كشاورزي منطقه مهريز و يزد را تأمين مي‌كند، چشمه زيبا و تماشايي «غربالبيز» در نزديكي روستاي«مدوار» است. مردم اين منطقه در كنار كشاورزي و دامداري به صنايع دستي نيز اشتغالدارند. از مهم‌ترين صنايع دستي اين شهرستان مي توان از قالي بافي نام برد. نقشه‌هاياصيل فرش مهريز با طرح‌هاي يزد و كرمان بافته و به بازار عرضه مي شود. از ديگرصنايع دستي اين شهرستان مي توان آهنگري، سريشم ، گيوه بافي، سبدبافي و چاقوسازي رانام برد.وجود بناهای تاریخی که سیر تحول و دوره های معماری را در این شهر معرفی می کند همه و همه دال بر غنای فرهنگی و پیشینه آباد تاریخی این منطقه است(بناهاي باستاني محوطه غربال بيز اشكاني، قلعهخورميز ساساني، قلّاع و كاروانسراهاي دوره هاي مختلف معماري اسلامي). وجود بناهاي باشكوهاقتصادي (كاروانسراها، باغ ها و...) سياسي، نظامي (عمارات اربابي، قلاع روستاييعظيم و...) مذهبي (مساجد، قدمگاه ها، حسينيه ها و...) تدافعي - ديده باني (برج هايديده باني) و سازه هاي عظيم خشتي - آجري زيادي كه درسطح اين شهرستان پراكندهاند،خودگواهي است بر عمران و آباداني اين منطقه در گذشته. متون تاريخي و نسخ خطي، بناي شهرمهريز را به «مهرنگار» دختر انوشيروان ساساني نسبت مي دهند. اما آنچه مهم است با توجه به نقش نگاره هايي كه بر سنگهاي كوه ارنان منقش شده است اين شهر قدمتي بيش از ده هزار سال دارد و پديدار شدن آثار كهن، بامعماري عالي توسط كاوشگران بيانگر اين ادعاست.
چنانچه در مرکز مهریز بالای یک بلندی قرار بگیریم و یا با استفاده از عکس هوایی شهر به بررسی کلی ویژگی های منطقه بپردازیم ، مشاهده می کنیم این شهر در مرکز دایره ای قرار دارد که محیط آن را ارتفاعات بلند و کوتاهی تشکیل می دهند. مهمترین آنها ارتفاعات غربی و جنوب غربی شامل امتداد رشته کوه شیرکوه، کوه لاخسه ،کوه مدوار و ارتفاعات کوچکتر در دامنه آنها می باشد که معمولا سرچشمه اغلب جویبارهای فصلی این شهرستان می باشد. این بلندی ها همگی بیش از 3000 متر از سطح دریا ارتفاع دارند و شهر مهریز بر روی رسوبات ناشی از فرسایش آبی این کوهها قرار گرفته است. در شرق آن ارتفاعات پست تری با ارتفاع حدود 2000 متر از سطح دریا دیده می شود. در شمال این منطقه ، کوه سیاه با ارتفاع 2824 متر از سطح دریا و نیز زمینهای پست و سپس تپه های شنی به چشم می خورد و در جنوب تپه های سیاه روستاهای خورمیز و مخلصون قرار دارد.
آب و هوای مهریز در بخش کوهستانی از نوع آب و هوای نیمه خشک است که نسبت به یزد از اعتدال بیشتری برخوردار بوده اما در محل دشت خشک و بیابانی است. شهرستان مهریز از دو منطقه خشک و نیمه خشک تشکیل شده است: مناطقی از قبیل دشت بهادران در شمال شرقی و مناطق جنوبی این شهرستان در زمره مناطق خشک و دامنه های شیرکوه در شمال غربی مهریز و برخی از دامنه های غربی ، منطقه نیمه خشک آن را به وجود می آورند. با عنایت به مطالب فوق می توان نتیجه گرفت در گستره این شهرستان هرچه از شمال به جنوب و از غرب به شرق پیش برویم از میزان بارندگی کاسته شده و بر خشکی محیط افزوده می گردد. به طور کلی به استثناء قسمت بسیار محدودی از مناطق کوهستانی، بقیه در حیطه قلمرو مناطق خشک قرار دارد.
طبق سرشماری سال 1395 جمعیت شهرستان مهریز بالغ بر 51733نفر می باشد که از 15945 خانوار تشکیل شده استكه10318خانوار شهري و5627خانوار روستايي مي باشند. از این تعداد جمعیت 26480 نفر مرد و 25253 نفر زن می باشد و نرخ رشد شهرستان نسبت به سالهای 1385 تا 1395 ، به میزان 3/24 درصد می باشد. بر اساس آمار سال 1395 تراکم جمعيت 7/69ونسبت جنسي 104/86 مي باشد. این شهرستان در دهه گذشته رتبه سوم از میزان نرخ رشد جمعیت را در میان سایر شهرستا ن های استان یزد داشته است.
به طور کلی منابع آب مهریز به دو صورت تامین می شود؛ یکی به صورت آب های جاری(چشمه) و دیگری به صورت آبهای زیرزمینی(چاه و قنات) . مهریز دارای دو چشمه بزرگ فصلی و معروف غربالبیز و دامگاهان (دون گاهون) است که برای کشاورزی این منطقه بسیار مؤثر و حیاتی می باشند.
الف ـ چشمه غربال بیز: این چشمه که در جنوب غربی و در فاصله 3 کیلومتری شـهر و در کنار روستای مدوار قرار دارد از چشمه های بسیار معروف استان یزد می باشد از ارتفاعات لاخسه سرچشمه گرفته و تقریباً از اسفند الی شهریور ماه دارای آب است و در سالهای پرباران آب آن دائمی می گردد. وفور آب این چشمه در ماههای فروردین و اردیبهشت است. چشمه کارستی غربال بیز کمک مؤثری در بهبود وضعیت منابع آب نموده و چشم انداز بصری مناسب و بسیار دلنواز و زیبائی را در این محل ایجاد کرده است.
ب ـ چشمه دامگاهان(دون گاهون): این چشمه از محلی به همین نام که در امتداد ارتفاعات شیرکوه می باشد سرچشمه می گیرد. منبع تأمین کننده آن برفهای زمستانی ارتفاعات این کوه است و میزان آب آن بستگی شدید به میزان برف زمستانی ارتفاعات آن دارد.این چشمه از اوایل بهار تا مردادماه دارای آب نسبتاً فراوانی بوده و بیشترین دبی آن مربوط به فروردین و اردیبهشت می باشد. در نقشه طبیعی یزد از این نقشه به عنوان رود پایین در نام برده شده است.
موقعیت استراتژیک شهرستان مهریز از لحاظ قرار گرفتن در مسیر ترانزیت بین المللی، همچنین چهارراه ارتباطی زمینی کشور و وجود ذخایر معدنی و عوامل تولید ازان قیمت، ( نیروی انسانی، زمین و ...) از جمله ویژگی ها و پتانسیل های خاص منطقه در جهت توسعه صنعتی بشمار می آید. بدین جهت ایجاد واحدهای صنعتی و تولیدی کوچک و بزرگ در چند سال اخیر در شهرستان مهریز رشدی قابل توجه داشته است. شهرستان مهریز به لحاظ این ویژگی ها می تواند یکی از مراکز مهم صنعتی استان خصوصاً در زمینه های صنایع تبدیلی، کشاورزی و دامی، صنایع معدنی، صنایع ماشین سازی، شیمیایی و تجهیزات الکترونیکی و ... تبدیل گردد که این خود مستلزم توسعه و تجهیز زیرساخت های مورد نیاز می باشد. به طورکلی شهرستان مهریزدارای 2 شهرک صنعتی( شهرک صنعتی هرفته و شهرک سنگ)، 2 مجتمع صنعتی( مجتمع صنعتی چمران و مجموعه 196 هزار هکتاری) و یک ناحیه صنعتی روستایی در بهادران می باشد. علاوه بر این، واحدهای پراکنده در طول محور سنتو و روستاهای تابعه را نیز می توان به آن افزود. با وجود شرایط مناسب و فراهم بودن زمینه های مناسب سرمایه گذاری در امر صنعت در حوزه شهرستان مهریز در مقایسه با سایر شهرستان های استان در سال های گذشته توفیق چندانی نداشته است، لیکن در یکی دو سال اخیر خوشبختانه کارخانجاتی احداث شده و یا درحال احداث هستند که بارقه های امید را در دل مردم شهرستان زنده نموده است.
جاذبه ها
کوه ریگ: در این شهر جایی دیدنی هست که به کوه ریگ معروف شده. محلی‌ها به آن کوریگ هم می‌گویند. کوه ریگ در محله بغدادآباد قرار دارد. تا به پایین کوه برسیم و ماشین را پارک کنیم، خیابان‌های زیبای زیادی، با معماری کویری و ردیف درختان دیده‌ایم. آن بالا دور ما را کوه گرفته، اما مسیر ماسه‌ای جذابی میان کوهها شکل گرفته که به پاتوق تفریحی تبدیل شده. مردم از بالای ماسه‌ها به پایین سر می‌خورند و در بین آنها، دسته‌ای هم هستند که نه برای خوشگذرانی که برای درمان این کار را انجام می‌دهند. بعضی‌ها باور دارند داغی ماسه‌ها پادردشان را تسکین می‌دهد و به نیت درمان به کوه ریگ می‌آیند. بعد از سرسره‌بازی روی ماسه‌های نرم و تماشای منظره دلپذیر شهر از آن بالا، کم‌کم وقت رفتن می‌رسد. اما برج کبوترخانه و آب انبار را نباید فراموش کرد. این جاهای تاریخی کنار کوه ریگ قرار گرفته‌اند.
قلعه مهرپادین: مجموعه مهرپادین از قرن ۸ قمری به‌جا مانده. در این مجموعه قلعه، آب انبار، حمام، بازار، چاه قنات و خانه‌های خشتی وجود دارد. االبته قلعه مهرپادین، سکونتگاه دائمی مردم نبوده و فقط موقعی که خطری تهدیدشان می‌کرده، در قلعه پناه می‌گرفتند. این بنای خشتی و کاهگلی، یکی از زیباترین آثار تاریخی استان به‌حساب می‌آید، اگرچه در بعضی از روزهای سال در آن بسته است و فقط از بیرون می‌شود تماشایش کرد.
باغ پهلوان‌پور: از قلعه مهرپادین که ماشین را روشن کنیم، ۱۰ دقیقه بعد در خیابان مطهری به باغ پهلوان‌پور می‌رسیم. پهلوان‌پور در دوره قاجار و به سبک باغ ایرانی ساخته شده. دیوارهایش بلند است و آب در طراحی آن نقش پررنگی دارد. قبل از هر کاری باید ۳ هزار تومان بپردازیم و بلیط بخریم. ورودی باغ ما را یاد قلعه‌های قدیمی می‌اندازد.در باغ پهلوان‌پور ساختمان کوشک یا شربت‌خانه، بنای زمستان‌خانه و ساختمان سرایداری را ساخته‌اند. عمارت کوشک سه طبقه است و تزیینات کلاه‌فرنگی آن توجه‌مان را جلب میکند. اگر بهار یا تابستان به اینجا بیاییم، آب قناتی که از دل باغ می‌گذرد، در میان چنارهای بلند و قدیمی آنجا حسابی حال‌مان را جا می‌آورد. خوبی باغ پهلوان‌پور این است که از ۸ صبح تا آخر شب باز است. این را هم بگوییم که موزه مردم‌شناسی مهریز را هم همینجا پیدا می‌کنیم. بعد از گشت‌وگذار در موزه، می‌توانیم به رستوران و کافه‌ای برویم که در عمارت کوشک واقع است و فالوده یزدی را هم در همین کافه باید امتحان کرد.
سرو کهنسال: حتما شنیده‌اید که در استان یزد درخت سرو کهنسال زیاد است، مثل سرو ابرکوه که بعضی‌ها می‌گویند زرتشت آن را کاشته. یکی از این سروهای پیر هم در مهریز قرار گرفته. سرو کهنسال مهریز در پارک سرو قرار گرفته و فاصله‌اش تا قلعه مهرپادین با ماشین ۴ دقیقه است.
قلعه سریزد: با یک ربع رانندگی از مهریز به روستای سریزد می‌رسیم که خیلی دیدنی‌ست. یکی از جاهای خیلی معروف سریزد، ارگ سریزد است که عمرش به دوره ساسانی می‌رسد. این قلعه سه طبقه را با خشت و گل ساخته بودند و در آن زمان، ورودی شهر یزد بوده. قلعه سریزد بعد از گذشت این همه سال، هنوز تماشایی‌ست و معماری جذابش توجه‌مان را جلب میکند. اگر بدانیم اینجا بزرگترین بانک دنیا در دوره ساسانی بوده، جالب‌تر هم می‌شود. قلعه را در خیابان قلعه سریزد پیدا می‌کنیم و برای دیدن آن باید ۲ هزار تومان بلیط بخریم.
آب انبار پای برج: بعد از دیدن قلعه سریزد، می‌توانیم قدم‌زنان و ۱۰ دقیقه‌ای به آب انبار پای برج برسیم. مردم از دوره افشار تا قاجار از این آب انبار استفاده می‌کردند. چند آب‌انبار دیگر هم در سریزد وجود دارد که باتوجه به شرایط جغرافیایی این منطقه، نیاز مردم را به آب در گذشته برطرف می‌کرده‌اند، مثل آب انبار سریزد، چهاربادگیره و حاج علی.
مجموعه تفریحی باغ آهو: از دیدن جاهای تاریخی که خسته شدیم، می‌توانیم به باغ آهو برویم. این باغ هم سر بزرگ‌ترها را گرم میکند و هم بچه‌ها را. باغ آهو در مسیر مهریز به سریزد قرار گرفته. گذشته از آهو و گوزن ایرانی، گوسفند، قوچ و ۱۲۰ نوع پرنده مثل قو و طاووس در این باغ زندگی می‌کنند. خوبی باغ آهو این است که اگر خسته و گرسنه شدیم، رستوران و کافی‌شاپ هم دارد. برای بازدید از این باغ‌وحش باید بلیط ۷ هزار تومانی بخریم.
چشمه غربالبيز: یکی از چشمه‌های پر آبی که بخش عمده آب کشاورزی منطقه مهریز و یزد را تأمین میکند، چشمه زیبا و تماشایی غربال بیز در نزدیکی روستای مدوار است. این چشمه از مناظر کوهستانی جذاب مهریز است که در دامنه کوهی به همین نام قرار گرفته است. این چشمه با مرکز شهرستان مهریز 10 کیلومتر و با مرکز استان یزد 40 کیلومتر فاصله دارد و در روستای مزوار واقع شده است. اطراف چشمه دارای پوشش گیاهی درمنه است. آب غربالبیز بصورت سرریز از مظهر چشمه ظهور میکند که حفره‌های چشمه در وسعت 40 متر مربع پراکنده شده است. همچنین مساحت تقربیی آبریز چشمه 10 کیلومتر مربع است. وجه تسمیه‌ی «غربالبیز» را برخی به وجود چشمه‌ی موجود و نحوه‌ی جوشش آب از حفره‌ها و لا به‌لای سنگ‌ها می‌دانند و عده‌ای آن را به سبب وجود بافت متخلخل سطح تحتانی دریاچه موجود در محل دانسته که در هر دو حالت نحوة حرکت آب شبیه عبور از منافذ یک غربال است. این چشمه به صورت یک فرورفتگی طبیعی است و هر ساله در اوایل بهار آبی گوارا و زلال از کوههای منطقه جاری می‌شود و در این فرو رفتگی می‌ریزد و به دریاچه ای طبیعی تبدیل می‌شود.
رباط زین الدین: رباط یا کاروانسرای زین‌الدین در ۳۰ کیلومتری مهریز قرار گرفته است و تاریخ احداث آن به دوران صفویه بین سالهای ۱۰۰۷ تا ۱۰۳۰ هجری قمری باز می‌گردد. این کاروانسرای آجری، تنهای بنای تاریخی مدور ایران است که پنج برج، پیوسته از آن محافظت می‌کنند. فضای داخلی رباط زین‌الدین از اتاق‌ها، سکوهای استراحت مسافران، شاه‌نشین، شترخانه و بادگیر تشکیل می‌شود. هنوز هم این کاروان‌سرا، کاربرد اقامتگاه و هتل دارد و پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.
کاروانسرای کهنه: کاروانسرای کهنه یکی از یادگارهای به‌جای مانده از عهد صفوی است که در آن زمان سر راه جاده ابریشم بنا شده است. افراد زیادی از اقصی نقاط دنیا برای خریدوفروش کالا در قدیم به این کاروان‌سرا می‌آمدند.
چاپارخانه : بنای چاپارخانه متعلق به عصر ساسانی است و روزگاری محل عبور و گذر کاروانیان بسیار و محل تاخت و تاز اسبان چاپار بوده است. بنای این چاپارخانه مربع شکل بوده و در هر گوشه آن برجی برای دیده‌بانی به چشم می‌خورد.
باغ مدرسی: باغ مدرسی، یکی از خانه باغ‌های زیبای سریزد است که با معماری هوشمندانه‌ای که پایه و اساس آن کاربرد از طبیعت برای زیستن در کویر است، بنا شده است. جالب‌ترین نقطه این خانه، هشتی یا حوض‌خانه آن است که ظریف‌ترین، بدیع‌ترین و کامل‌رین شکل گچبری را بر سقف آن می‌توان مشاهده کرد.
عمارت سنمبر: عمارت تاریخی سنمبر از گواهان قدمت و دیرینگی سریزد است. این عمارت به‌صورت قلعه‌ای است که تماما از خشت و گل بنا شده است. عمارت سنمبر در گذشته‌های دور، شکوه و جلال خاصی داشته، به این دلیل که قناتی پر آب از میان آن عبور می‌کرده است.
قلعه مهرپادین: قلعه مهرپادین یکی از آثار باستانی و جاهای دیدنی مهریز است که مابین جاده یزد به کرمان در خیابان انقلاب در قسمت ورودی زمینهای کشاورزی آن منطقه جای گرفته است.
برج بادگیر شکیب: برج بادگیر شکیب توسط یکی از خیرین مهریز به نام «جعفر شکیب» در زمینی به مساحت ۱۰ هزار متر مربع به‌همراه یک دبیرستان دخترانه و یک کبوترخانه بنا شده است. این برج نزدیک به ۵۵ متر ارتفاع دارد و از جمله بلندترین بادگیرهای دنیا پس از برج باغ دولت‌آباد یزد به شمار می‌رود.
قلعه خورمیز: قلعه خورمیز یکی از آثار باستانی مهریز است که به فرمان «هرمز بن انوشیروان ساسانی» در دوران ساسانیان روی تپه‌ای سنگی، مشرف به روستای خورمیز ساخته شده و دارای شش برج است.
خانه اخوان طباطبایی: معماری خانه اخوان طباطبایی با شیوه ساخت خانه‌های دوره قاجار هم‌خوانی دارد و با توجه به گچبری ضلع جنوبی آن، تاریخ ساخت آن به سال ۱۳۲۱ هجری شمسی باز می‌گردد. این خانه پس از مرمت در حال حاضر محل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان مهریز است.
زیارتگاه پیر نارکی: زیارتگاه پیر نارکی، زیارتگاهی زرتشتی در حوالی مهریز بر دامنه کوه غربی بلندی به نام کوه تجنک است. زرتشتیان در روزهای ویژه زیارت پیر نارکی از ۱۲ تا ۱۶ مرداد ماه در این مکان گرد هم می‌آیند و به نیایش می‌پردازند.
...................................
آرشیو
