آغاجاری شهری است در استان خوزستان. آغاجاری یا آغاجری از مناطق نفتخیز ایران می‌باشد. اکثر مردم مهاجرینی می‌باشند که قبل از سال ۱۳۱۷ در پی کشف نفت، در طلب کار، به این منطقه مهاجرت کرده و ماندگار شدند. آغاجاری با دارا بودن میدان نفتی آغاجاری، بالغ بر ۲۸ میلیارد بشکه نفت، یکی از بزرگترین مناطق نفتخیز جهان به حساب می‌آید. در ابتدا روزانه ۲۵۶ هزار بشکه نفت از چاه‌های این منطقه استخراج می‌شد، که امروزه بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام از این میدان تولید می‌شود، که عملیات تولید از این میدان نفتی و چند میدان همجوار آن، بر عهده شرکت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری می‌باشد. این شهر دارای آب و هوای بسیار گرم می‌باشد، گرمای هوا در تابستان ممکن است از ۴۵ درجه سانتیگراد نیز تجاوز نماید. نام آغاجاری می گویند : از قبیله ای به نام آغ چهره که در سال های گذشته برای قشلاق به این منطقه آمده اند بر جای مانده است .
آب و هوای این شهرستان در تابستان گرم می‌باشد. دمای هوا گاه تا بیش از ۴۵ درجه سانتیگراد نیز می‌رسد. عملیات حفاری نفت در سال ۱۳۰۵ در آغاجاری آغاز گردید، چاه شماره۳ آن در سال ۱۳۱۷ به نفت رسید و نخستین محموله نفتی آن در سال ۱۳۲۳ به وسیله خط لوله به آبادان فرستاده شد. در سال ۱۳۲۹ این نقطه با تولید تقریباً نیمی از حجم فرآورده‌های نفتی ایران از ۱۶ چاه عنوان بزرگترین حوزه نفتی کشور را به دست آورد. در همین ایام با ۵۹۷۷ کارمند که ۱۷۵ نفر انگلیسی بودند و با امکانات رفاهی از قبیل یک بیمارستان ۵۰ تختخوابی، ۳ درمانگاه، سینما، استخر، زمین‌های ورزشی گلف و دیگر تأسیسات عمومی، ناحیه‌ای آباد بوده‌است. در سال ۱۳۳۶ با بهره‌برداری از ۲۳ چاه و استخراج ۱۸٫۵ تا ۱۹ میلیون تن نفت، آغاجاری همچنان از بزرگترین مراکز نفتی ایران به‌شمار می‌آمد و تا سال ۱۳۳۷ مقدار نفت خام استخراجی آن به یک میلیارد بشکه و در سال ۱۳۴۳ تعداد ۶۹ حلقه چاه به ثبت رسیده‌است.
هیئت وزیران ایران در مرداد ۱۳۹۱ با ایجاد شهرستان آغاجاری به مرکزیت شهر آغاجاری، با ترکیب بخش مرکزی شهرستان آغاجاری به مرکزیت آغاجاری و بخش جولکی به مرکزیت روستای جولکی از ترکیب دهستان سرجولکی و دهستان آب باران در تابعیت استان خوزستان موافقت کرد. پیش از این تاریخ، آغاجاری یکی از بخشهای شهرستان بهبهان محسوب می‌شد.
این بخش منطقه ای کوهستانی وخشک است وبه دلیل این طبیعت خشک وخشن از کشاورزی برخوردار نمی باشد وزمین های آن به شکل تپه و کوه می باشند وهیچ محصولی در آن به دست نمی آید.
در این منطقه، یکی از مشهورترین میدان‌های نفتی جهان به نام میدان نفت و گاز آغاجاری قرار دارد. این میدان با حفر چاه شماره یک در سال ۱۳۱۵ کشف شد و حد فاصل میدان‌های مارون و پازنان واقع شده و شامل دو مخزن آسماری و بنگستان است. کل مقدار نفت اولیه این میدان ۲۸ میلیارد بشکه بوده که بر اساس آخرین نتایج مطالعات انجام شده، ذخایر قابل بازیافت آن حدود ۱۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه تخمین زده می‌شود. بهره‌برداری از میدان آغاجاری از سال ۱۳۱۷ آغاز شد و این میدان سال‌ها عمده‌ترین تولیدکننده نفت سبک ایران بود و هم‌اکنون برای افزایش تولید آن بزرگترین طرح تزریق گاز خاورمیانه اجرا و بهره‌برداری شده‌است. حجم گاز تزریقی به این میدان به وسیله خط لوله پنجم سراسری به قطر ۵۶ اینچ و طول حدود ۵۰۰ کیلومتر از میدان گازی پارس جنوبی تأمین می‌شود. راهبری این میدان نفتی به عهده شرکت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری از شرکت‌های بهره‌برداری تابع شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب است.
با توجه به نیاز شرکت نفت به کارگران ، تعدادی از مردم از شهرهای مختلف کشور برای کار به این منطقه آمده اند و کم کم در کناره های شهر سکونت نموده اند. اولین محل مسکونی غیر شرکتی در محلی به نام « حسینیه ی طالقانی » به وجود آمد که عموماً مردم مستضعف و محروم با روی هم گذاشتن خشت و گل سرپناهی برای خود می ساختند که شرکت نفت هم با اعمال زور گاهی آن را خراب می کرد. مردم عادی حق استفاده از امکانات شرکت نفت از قبیل سینما و استخر و … را نداشتند و فقط می توانستند تماشاگر تفریح خارجی ها و مهندسین باشند و فاصله ی طبقاتی در قبل از پیروزی انقلاب در منطقه مشهود بود. افرادی که در آن سال ها در منطقه بوده اند ، به صورت مکرر از تبعیض و نابرابری صحبت می نمایند.
بعدها شرکت نفت تصمیم به جابجائی کرده و مرکز اداری از آغاجاری به امیدیه منتقل گردید که با ساخت منازل شرکتی در امیدیه ، زمینه های مهاجرت به آنجا فراهم می شود و به مرور کار جابجایی پرسنل و وسایل آغاز می گردد و با رفتن مردم، بسیاری از ساختمان ها ویران می شود و تعدادی خانه های قدیمی و مخروبه باقی می ماند که در اختیار پرسنل ادارات قرار می گیرد . افول و ویرانی منطقه هم با این هجرت آغاز می شود و از آن تاریخ از شرکت نفت فقط آتش چاه های نفت و دودهایی باقی ماند که با حیات و زندگی مردم عجین شده است . تا قبل از پیروزی انقلاب به این شهر رسیدگی نمی شده است و از اختصاص امکانات به این منطقه خودداری می شده است و رژیم منحوس پهلوی شهری که ثروت کشور را تأمین می کند و باعث آبادانی و عمران شهرهای بزرگ است را با بی توجهی به ویرانه تبدیل می کند تا مردم آن را به هجرت ترغیب کند و بتواند هر چه بیشتر شیره ی آن را بکشد و بعد از دوران انقلاب تا حدودی توجهاتی به این شهر شد ولی باز هم به فراموشی سپرده شد بخصوص بعد از تقسیم ناعادلانه ی منطقه آغاجاری که امیدیه و میانکوه از شهر آغاجاری جدا شدند ، بطوریکه امروزه مردم شهرستان امیدیه برای رفتن به روستاهای تحت پوشش خودشان باید از آغاجاری بگذرند که این هم در مورد خودش برای مسئولین مملکتی باید بسیار جالب و دلنشین است!! البته در یکی دو سال اخیر دولت عنایات و توجهاتی به این شهر نموده که باعث پیشرفت هایی گردیده.
اگر قصد سفر به این شهرستان دارید از طريق مسير هوايي را داريد مي‌توانيد مستقيم از تهران به سمت اهواز پرواز كنيد. حتي اگر به دليل موفق به تهيه بليت پرواز اهواز نشدید مي‌توان به ماهشهر پرواز کنید و مسیر زمینی حدود 80 کیلومتر. فاصله تا اهواز حدودا 150 كيلومتر است و مي‌توان اين فاصله را به صورت زميني طي کنید.اگر مسير زميني را براي سفر به آغاجاری انتخاب كرده‌ايد، از اينكه مجبور هستيد مدت زمان زيادي را در خودرو بگذرانيد ناراحت نباشيد، چون در سفر جاده‌اي از تهران به آغاجاری مناظر زيبايي را شاهد خواهيد بود و از استان‌هاي قم، مركزي، لرستان هم در طول مسير عبور مي‌كنيد. روزانه تعداد زيادي اتوبوس در مسير تهران به سمت خوزستان و اهواز در تردد هستند و تقريبا همه تعاوني‌ها و شركت‌ها حمل و نقل مسافر در اين مسير فعال هستند. مدت زمان سفر با اتوبوس از تهران تا آغاجاری حدود 970 کیلومتر است.
منابع درآمد مردم این بخش عمدتاً از کارگری ساده، خدمات در صنایع نفت و گاز و به میزانی بسیار اندک از کشاورزی، دامداری و صنایع دستی تأمین می‌شود. از 84 چاه در میدان نفتی آغاجاری 41 چاه قابل بهره برداری است و روزانه یک میلیون و 123 هزار بشکه نفت از آنها استخراج می‌گردد. همچنین روزانه تقریباً 800 میلیون فوت مکعب گاز تولید تولید می‌گردد و بخشی عمده از شبکه جمع آوری گاز و دستگاهها، ژنراتورهای بزرگ برق و ایستگاههای کمپرسور شاه لولة گاز ایران، به طول 106‘1 کیلو.متر و قطر 42 و 40 اینچ (از بید بلند تا آستارا) در آغاجاری برپا گردیده است (جهادسازندگی، فرهنگ اقتصادی، 2/72، 72؛ عملیات شرکت اکتشاف، نمودار 2؛ شاه لولة گاز ایران، 8، 10، 16).
بخش آغاجاری از نظر طبیعی شامل 2 ناحیة کوهستانی و جلگه‌ای است. 2 رشته کوه کم ارتفاع، عَرْبون و مُوَیْلحه، که به موازات یکدیگر از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده، تقریباً سراسر این بخش را پوشانده است. 2 نقطه از رشتة شمالی تر، یعنی کوه عربون، با 458 و 451 متر ارتفاع از سطح دریا، بلندترین نقاط بخش اغاجاری است ٠گروه جغرافیای دفتر تحقیقات، 23؛ نقشة عملیات مشترک). این بخش آب و هوای بسیار گرم و خشک و یکی از گرم‌ترین نقاط ایران است؛ دما در تابستان گاه به 50 درجة سانتیگراد می‌رسد (گروه جغرافیای دفتر تحقیقات، 23؛ فرهنگ جغرافیایی ایران، 6/18). بخش آغاجاری خود فاقد رودخانه، قنات و چاه آب است (جهادسازندگی، فرهنگ اقتصادی، 4/72)؛ آب مصرفی آن از رودخانة مارون تأمین می‌شود؛ بدین گونه که آب با لوله از روستای سرجولکی، واقع در کنارة مارون، به مخازن واقع در سربند برده می‌شود و از آنجا پس از تصفیه، به وسیلة شبکة لوله‌کشی، در مرکز بخش و دیگر آبادیها توزیع می‌گردد (عملیات شرکت اکتشاف، نمودار 6؛ نقشة عملیات مشترک).
پیشینة تاریخی: بخش آغاجاری تا 1305ش جز در ایامی از سال که ایل آغاجاری برای قشلاق بدان جا می‌آمدند. آبادی و سکنه، و نیز نامی خاص نداشت. این بی‌نامی، پژوهش در پیشینة تاریخی آن را دشوار می‌سازد به‌ویژه که تقسیمات تازه کشوری که بارها در سالهای نزدیک به روزگار ما دگرگون گردیده، مرزهای مذکور در مآخذ کهن را برهم زده و تطبیق حدود فرمانداریها، شهرستانها و بخشهای کنونی را با مناطق شناخته شدة قدیم دشوارتر ساخته است. از این روی، از پژوهشهایی هم که دربارة جغرافیای تاریخی این نواحی انجام گرفته، نکته‌ای که کاملاً روشنگر وضع گذشتة ناحیة آغاجاری فعلی باشد، به دست نمی‌آید. با توجه به اینکه بخش آغاجاری قسمتی از ناحیه بزرگتری است که میان 2 رود طاب (= تاب که کردستان، ماران یا مارون نیز نامیده می‌شود و به جراحی می‌پیوندد) در شمال و رود زهره (متشکل از رود خیرآباد و شوس عرب) در جنوب واقع است . شاید بتوان حدس زد که بخش آغاجاری در درازای تاریخ گاه جزء بهبهان (از پارس) بوده است و گاه جزء رامهرمز (از خوزستان). ولایت بهبهان که در روزگار پیشین به نام حاکم‌نشین آن «اَبَزْقُباد» (بِه از آمِد قباد)، «قبادخُره، اَرَّگان» (اَرَّجان، اَرَّغان) نانیده می‌شد، ولایتی بس مهم و اباد بوده است. از روزگاران بسیار پیش، در شمال غربی ارجان (حدوداً در مرزهای فعلی آغاجاری و نزدیک به ناحیة رامهُرمز، ناحیه‌ای اباد به نام سَنیبل (سمبیل، سَنبِل) بود که قصبة آن را «بیران» (سوق سنبیل، بازار سنبیل) می‌نامیدند. اصطخری می‌نویسد: «سنبیل ناحیتی است نزدیک پارس کهاز روزگار محمدبن‌واصل تا پایان روزگار سجزیان ]= سیستانیان، یعنی صفاریان[ در شمار پاریس بود. سپس تحویل با خوزستان کردند». این حوقل و حدودالعالم «بازار سمبیل» را ناحیه‌ای از خوزستان به شمار آورده‌اند . مقدسی نی در ذیل «اقلیم خوزستان» درباره رامهرمز نوشته است: «ناحیه‌ای است خرم و آباد ... نزدیک به فارس، از شهرهای آن سَنبِل و ایذج». و در ذیل «اقلیم فارس» افزوده: بیران شهر سَنْبَل در گذشته جزء خوزستان بود. اما برپایه این معلومات و مقایسه آن با نقشه‌های جغرافیایی می‌توان احتمال قوی داد که این ناحیه بی‌نام (آغاجاری فعلی) در دوره‌های بعدتر اسلامی از مضافات رامهرمز بوده است. این احتمال را روستاها و ابادیهای چند ز رامهرمز مانند اَرْمِش (آرمیش)، جایزان، جایزان کهنه، سرجولکی، سولکی، شه ابوت قاسم (شاه ابوالقاسم)، علی‌آباد، قلعه نو که تا امروز در مجاورت مرزهای بخش اغاجاری فعلی به جاست، تقویت می‌کند. با پای گرفتن صنعت نفت و پدید امدن آبادیها و شهرهایی چند در نقاط نفت خیز، آغاجاری نیز از 1305ش، حیات شهری خویش را آغاز کرد. هستة اصلی آن ناحیه‌ای به نام «میدان جعفر» بود و انجام عملیات اکتشاف و استخراج نفت، احداث جاده‌ها و فرودگاه و برپا کردن اردوگاهها جهت گروههای کارشناسان و کارگران در همین میدان جعفر صورت گرفت. سپس دنباله این تأسیسات به ناحیه میانکوه، امیدیه (صنعتی) و سربند کشیده شد. با این حال. هنوز تا حدود سالهای 1310ش ذکری از جایی بدین نام در میان نیست و تنها به آمد و شد ایل آغاجاری در این ناحیه اشاره شده است. با انکه عملیات حفاری در 1305ش در آغاجاری آغاز گردید، چاه شماره 3 آن در 1323ش به وسیلة خط لوله به آبادان فرستاده شد. در 1329ش، آغاجاری یکی از 80 ده دهستان هندیجان از شهر شادگان بوده است. در همین سال آغاجاری با تولید تقریباً نیمی از حجم فرآوردة نفتی ایران از 16 چاه، عنوان بزرگترین حوزة نفتی کشور را به دست آورد. در همین ایّام با 977‘5 کارمند که 175 نفر آنان انگلیسی بودند و با امکاناتی رفاهی از قبیل یک بیمارستان 50 تختخوابی، 3 درمانگاه، 7 مدرسه و دیگر تأسیسات عمومی، ناحیه‌ای آباد بوده است. با این حال، آغاجاری در سالهای 1328-1332ش بخشی «فاقد دهستان و ابادیهای تابعه» توصیف شده است (فرهنگ جغرافیایی ایران، 6/17). در 1336ش با بهره برداری از 23 چاه آغاجاری و استخراج 5/18 تا 19 میلیون تن نفت در سال (450 هزار بشکه در روز) همچنان از بزرگترین مراکز نفتی ایران به شمار می‌آمد (تهران مصور، 37). در 1337ش مقدار نفت خامی که از آغاجاری به دست آمده بود، به یک میلیارد بشکه رسید. در 1339ش 64 ٪ نفت تولیدی، ایران از حوزة آغاجاری استخراج می‌گردید. در 1344ش تأسیسات بزرگترین خط لولة زمینی، به قطر 107 سانتیمتر، از آغاجاری به گناوه برای صدو نفت از جزیره خارک آغاز به کار کرد (کرونولوژی، 376، 381). در 1345ش مقدار نفت استخراج شده از آغاجاری به 3 میلیارد بشکه رسید و بدین ترتیب آغاجاری به حد نصاب جدیدی دست یافت.
..............................
آرشیو
