سامان یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری در ایران و مرکز شهرستان سامان میباشد. شهر سامان در فاصله ۲۲ کیلومتری شمال شرقی شهرکرد قرار دارد. سامان به دلیل قرار گرفتن در حاشیهٔ زاینده رود از زمینه مناسبی برای باغداری و جذب گردشگر برخوردار است. این شهر زادگاه شاعران معروفی چون دهقان سامانی و عمان سامانی میباشد. این شهر تا سال ۱۳۴۵ از لحاظ آماری شهر شناخته نمی‌شد تا این که در این سال پیشنهاد شهرداری گرفتن آن مطرح شد و در سال ۱۳۴۷ به صورت رسمی به شهر ارتقاء یافت. از سوغاتی سامان گردو و بادام و هلو می باشد. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۴٬۱۹۲ نفر (در ۴٬۵۵۴ خانوار) بوده‌است.
شهر سامان در حاشیهٔ زاینده رود قرار دارد. سامان در فاصله ۲۲ کیلومتری شمال شرقی شهرکرد و ۸۵ کیلومتری غرب اصفهان و متصل به راه غربی شهرکرد به اصفهان قرار گرفته‌است. وضعیت طبیعی آن دارای تپه ماهورهای متعدد و سرسبز است. در طرح جامع استان چهارمحال و بختیاری ۶ مسیر پیشنهادی گردشگری تعریف شده‌است که مسیر شماره ۲ آن از سامان می‌گذرد. این مسیر عبارت است از: شهرکرد ـ چالش تر (قلعه چالش تر) ـ سامان (پل زمان خان ـ شوراب صغیر-حاشیه زاینده رود) ـ هوره (پل هوره) ـ مارکده ـ یان چشمه ( سد زاینده رود ) ـ بن (گرداب بن) ـ امامزاده سید محمد.
مردم این شهر ترک قشقایی هستند، هم چنین مهاجرهایی از اصفهان و شهرکرد و غرب خوزستان در بین فامیل‌های ساکن در این شهر به چشم می‌خورند. مردم شهر سامان به زبان ترکی قشقایی و اندکی از جمعیت به فارسی صحبت میکنند. زبان اصلی مردم شهر سامان و نیز روستاهای اطرافش ترکی قشقایی است و در محیط اداری، مدرسه و سطح شهر به زبان فارسی و گاه به ترکی قشقایی سخن می‌گویند. با آن که سامان شهر کوچکی است اما زادگاه چندین شاعر بنام است. از جمله این شاعران میتوان به دهقان سامانی، عمان سامانی، افلاکی سامانی، نیسان سامانی، قطره، دریا، ذره، محیط و تبیان اشاره کرد.
عمان سامانی یکی از معروف‌ترین شاعران ملی است و کتاب شعر بسیار معروفی به نام گنجینة الاسرار دارد که در آن وقایع عاشورا را به زبان شعر توضیح می‌دهد. دیوان گنجینة الاسرار این چنین آغاز میشود:
کیست این پنهان مرا در جان و تن کز زبان من همی گوید سخن
این که گوید از لب من راز کیست؟ بنگرید این صاحب آواز کیست؟
مراسم چاق چاقو یکی از مراسم‌های عزاداری حسینی میباشد که اصالتاً مربوط به شهرستان سامان است و هم‌اکنون در شهرستان سامان (شهر سامان و اکثر روستاهای زیر مجموعه مثل شوراب صغیر) و برخی نقاط استان چهارمحال و بختیاری (مثل سورشجان) برگزار میشود. نکته مهم مربوط به مراسم چاق چاقو این است که برخلاف بسیاری از مراسم‌های عاشورایی، چاق چاقو در نیمه شب (اغلب ساعت ۳ نیمه شب) و فقط یک شب (صبح عاشورا) برگزار میشود. در این مراسم دسته بزرگی از جمعیت با شکلی خاص، اشعاری ویژه و آهنگی مخصوص در شهر سامان به راه می‌افتند و هر شخص دو قطعه سنگ یا چوب تخت در دست می‌گیرد با نظمی خاص برهم می‌کوبند.مردم در این شب تا زمانی که هوا تاریک است باید شهر را دور بزنند و مراسم تا اذان صبح ادامه پیدا می‌کند و پس از اقامه نماز جماعت صبح به خانه یا مساجد بازمی‌گردند و خود را برای عزاداری روز عاشورا آماده میکنند.
محمدحسن خان اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله)، مترجم و رئیس دارالطباعه و دارالترجمة ناصرالدین شاه در کتاب مراة البلدان ناصری در مورد سامان نوشته شده‌است که: سامان ۳۰۰ خانوار جمعیت ملکی اربابی دارد. باغات بسیار و ۱۷ مزرعه دارد که از چشمه و قنات و رودخانه آن مشروب میشود.
مهمترین منبع در آمد عموم مردم این شهرستان کشاورزی میباشد که از مهم ترین محصولات کشاورزی این شهرستان میتوان به هلو، گردو، انگور، و بادام سامان که مهم ترین محصول کشاورزی این شهرستان و یکی از معروف ترین محصولات کشاورزی ایران میباشد اشاره کرد که بخش قابل توجهی از این بادام به کشور هند و انگلستان صادر میشود. بعد از کشاورزی مهمترین منبع درآمد مردم کل استان و شهرستان جذب گردشگر میباشد، که سالانه تعداد قابل توجهی گردشگر از سرتاسر کشور به خصوص از استان های اصفهان، استان های گرمسیری همچون خوزستان به این شهرستان سفر میکنند. بعد از گردشگری میتوان به دامداری بعنوان یکی از مهمترین روش های جذب سرمایه بین افراد محلی این شهرستان اشاره نمود. به جز این موارد میتوانیم کارهای فنی همچون برقکاری، تراشکاری، جوشکاری بین مردان و خیاطی ، قالی بافی و گلدوزی بین زنان اشاره نمود.
شهرستان سامان ۲۳ شهر و روستای بزرگ و کوچک دارد که از جمله معروف ترین آنان میتوان به خوده شهر سامان، شهر شوراب کبیر، ایلبگی، چم عالی، چلوان، چمزین و... اشاره نمود. مبع در آمد افراد محلی روستای شهرستان، بعد از کشاورزی، گردشگری و دامداری میباشد. از مهم ترین روستاهای شهرستان سامان میتوان به روستای ایلبگی اشاره نموده، که پل زمانخان که معروف ترین و مهترین مکان گردشگری این شهرستان است و سالانه تعداد قابل توجهی گردشگر برای سیاحت این پل به این شهرستان سفر میکنند، که این پل تاریخی، در روستای ایلبگیقرار دارد.
جاذبه های سامان
پل زمان خان : پل زمان خان مهمترین قطب گردشگری استان چهارمحال و بختیاری محسوب میشود و یکی از بناهای با ارزش و قدیمی شهر سامان است که دارای دو دهانه، ۳۰ متر طول و ارتفاع ۱۲ متر است. پل زمان خان بر روی رودخانه زاینده رود بر روی سه‌پایه سنگی طبیعی بنا شده و در ۲۲ کیلومتری شمال شهرکرد قرار دارد. دیرینگی این پل مربوط به دوره صفویان است و آخرین مرمت آن در سال ۱۳۲۱ انجام شده‌است. در حال حاضر این پل بیش تر جنبه گردشگری دارد. قرار گرفتن پل زمان خان بر روی آب‌های زاینده رود و وجود مناظر طبیعی چشمگیر اطراف در کنار اقدامات عمرانی انجام شده، این منطقه را به یکی از قطب‌های گردشگری شهر سامان تبدیل کرده‌است. اطراف پل مملو از باغ‌های فراوان با درختان گوناگون میوه میباشد که مناظر زیبایی را به وجود می‌آورند. منطقه‌ای که پل زمان خان در آن قرار دارد دارای آب و هوای معتدل و بسیار پاکیزه است و در روزهای تعطیل میزبان سیل گردشگران میباشد. بیش تر ماهیان این رودخانه ماهی قزل آلای وحشی (گوشت صورتی) میباشد و جریان آب رودخانه بسیار تند است. جاده آسفالته، واحدهای اقامتی و پذیرایی (هتل گل‌های سامان و مجتمع توریستی) پارکینگ، سکوی نشیمن، تجهیزات برای بازی کودکان، فضای سبزو سرویس بهداشتی و فاصله دو کیلومتری تا پمپ بنزین از امکانات و تسهیلات موجود در این کانون گردشگری است.
مزرعه‌های سامان : در شهر سامان مزارع بسیاری وجود دارد که معروف‌ترین آنها عبارت است از: لغدم (از قنات لغدمبه برای آبیاری این مزرعه استفاده میشود)، پز، دستیگر، یالانچی، گاوچر و مزرعه قدیمی برمه (واقع در کوه برمه) می‌باشند. در گذشته آب چشمه مزرعه برمه با لوله‌های گلی (تموشه) برای آشامیدن به قلعه شهر منتقل می‌شده و هنوز هم آثاری از این لوله‌ها بر جای مانده‌است. امروزه مردم سامان علاوه بر مزرعه‌ها در طرح‌های کشاورزی سامان که با لوله از رودخانه زاینده رود آب بر سر زمین‌ها می‌آورند نیز فعالیت دارند و در طرح‌های کشاورزی سامان بیش تر گردو، بادام، زردآلو، گیلاس، آلوچه و هلو کشت میشود، جالب است که بدانید بیشترین هلو استان در شهرستان سامان (و به ویژه تمامی روستاهای زیر مجموعه) کشت میشود. همچنین در مزرعه‌های شخصی صیفی جات، جو، گندم و یونجه کاشته میشود.
مسجد جامع سامان : مسجد سامان در محله مسجد جامع یا میانه شهر سامان قرار دارد. این مسجد دارای یک شبستان و دو ورودی در شمال خاوری و جنوب باختری میباشد که ورودی شمال خاوری به شکل هشتی و با گنبدی عرقچین ساخته شده‌است. شبستان مسجد پلانی مستطیل شکل دارد و به شیوه طاق و چشمه بر روی هشت ستون سنگی مشعلی شکل استوار شده‌است. مسجد سامان فاقد تزیینات خاص است و رسمی بندی‌هایی که از آجر و در نمای ورودی شمال مسجد به کار رفته تنها تزیینات آن است. مصالح مورد استفاده در این مسجد که قدمت آن به دوره قاجاریه می‌رسد، عبارتند از: آجر، گچ و ساروج. دیرینگی این مسجد مربوط به دروه قاجار است و در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۱۹۶۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. متأسفانه سر در مسجد که یکی از ملاکهای تشخیص قدمت مسجد است، هنگام مرمت مسجد بخاطر عبور سیم برق یا به هر دلیلی گوشه آن آسیب دیده است.
کوه شیراز سامان : کوه شیراز یکی از کوه‌های سامان با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر است و شهر سامان در دامنه این کوه واقع شده‌است. برخی از تاریخ نگاران بر این باورند که محل اولیه شهر سامان در فاصله ۳ کیلومتری این کوه ایجاد شده. چندین بار گروه‌های کوهنوردی به این کوه صعود کرده‌اند. امروزه در اطراف این کوه طرح کشاورزی عمان قرار دارد. علاوه بر این کوه، در سامان کوه دیگری نیز وجود دارد که کوه برمه نامیده میشود.
پل کاهکش:پل کاهکش یکی از پل های گردشگری واقع در روستای کاهکش شهرستان سامان است و در 25 کیلومتری مرکز استان قرار دارد.این روستا در حاشیه رودخانه زاینده رود قرار گرفته و جمعیتی حدود هزار نفر در آن ساکن هستند. همسایگان این روستا روستاهای شوراب صغیر، چم نار و چم خرم است که دارای باغات گسترده هلو و بادام هستند.مردم در این روستا به کار باغداری ، کشاورزی و دامداری مشغولند و از مهمترین محصولات آنها میتوان به گردو ، بادام ، هلو ، گندم و جو اشاره کرد.
پل تاریخی هوره:پل تاریخی هوره از بناهاي تاريخي عهد صفوي است که ساخت این پل در خرداد ماه سال 1337 هجری شمسی آغاز و در پاییز سال 1338 به اتمام رسیده است.این پل به علت از بین رفتن پل قدیمی هوره و صعب العبور بودن رودخانه مخصوصا در زمستان و فصل بارندگی ساخته شده است.پل هوره توسط مرحوم حاج سید عطاالله مرتضوی و مرحوم حاج محمد یادگار و کمکهای اهالی روستا احداث شده است.نام پل به روستایی که در آن قرار دارد منصوب شده است. پل هوره دارای هفت دهانه وهشت ستون است، دهانه مرکزی بزرگتر از سایر دهانه ها است.
روستای بدون کوچه یاسه چاه: روستای هدف تاریخی و گردشگری یاسه چای که در ۶۰ کیلومتری نجف آباد اصفهان و ۵۲ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. بافت این روستا از خشت متعلق به دوره صفویه است. ارتفاع روستای یاسه چاه از سطح دریا یک هزار و 909 متر است و آب و هوای آن در فصل‌های بهار و تابستان، ملایم و مطبوع و در زمستان‌ها، نسبتاً سرد است. رودخانه پرآب زاینده رود در شرق روستا جریان دارد.روستای سوادجان روستای با دالان های سرپوشیده:روستای گردشگری سوادجان از سطح دریایک هزار و 900 متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن در بهار و تابستان مطبوع و دلپذیر و در زمستان، سرد و خشک است.سوادجان از روستاهای قدیمی استان چهارمحال و بختیاری است، که تاریخ شکل‌گیری آن به اوایل دوره صفوی مربوط میشود.روستای زیبا و دره‌ای سوادجان در حاشیه زاینده‌رود استقرار یافته و بافت مسکونی متراکمی دارد. خانه‌های این روستا معمولاً ایوان دارند. حیاط خانه‌های روستا بزرگ، با کاربری‌های متعدد است. مصالح استفاده شده در ساخت خانه‌ها عمدتاً چوب، سنگ و گل است. در ساخت خانه‌های جدید از مصالح مقاوم آهن، آجر، سیمان و گچ استفاده میشود.
حمام هوره: حمام هوره در روستای هوره، از توابع شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد و قدمت آن به ۷۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. این حمام که به‌نوعی نشان‌دهنده قدمت این روستا است، زیر خاک مدفون شده است. در گذشته حمام هوره به‌صورت خزانه‌ای با ستون‌های سنگی بود که در آن دیگ مسی بزرگی برای گرم کردن آب وجود داشت. متاسفانه این دیگ در سال ۱۳۶۴ در اثر بی‌توجهی مسئولین به فروش رفت و بنای حمام نیز با وجود بخش‌های سالمی مانند سرستون‌های سنگی، به‌صورت مدفون زیر خاک مانده است.
روستای مارکده: روستای مارکده از توابع شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری ایران است و با قدمتی تاریخی، در پیچ‌و‌خم‌های زاینده‌رود قرار دارد. موقعیت روستا نسبت به رودخانه به‌گونه‌ای است که زاینده‌رود از هر طرف دیده میشود و به نظر می‌رسد که روستا با آن احاطه شده است. همچنین این بخش از زاینده‌رود، پرآب‌ترین بخش آن محسوب میشود. در آن سوی رود روستای قوچان قرار دارد که این دو روستا با توجه به قرارگیری در پایین کوه و مجاور رودخانه، در روزهای تعطیل میزبان گردشگران هستند. تعدادی از اهالی روستا نیز یک طبقه از خانه‌های خود را برای اقامت شبانه به گردشگران اجاره می‌دهند.
مقبره دهقان سامانی: مقبره دهقان سامانی که با نام آرامگاه دهقان سامانی نیز شناخته میشود، در ۲۸ کیلومتری شهرکرد، در شهرستان سامان و در نزدیکی پل زمان خان سامان قرار دارد و مدفن میرزا ابوالفتح خان دهقان سامانی، ملقب به «سیف الشعرا» و متخلص به «دهقان» است. وی فردی صوفی‌مسلک و عارف بود که در شهر سامان چشم به جهان گشود و پس از کسب تحصیلات ادبی و حکمی، به شاعری پرداخت. آرامگاه دهقان سامانی با بنایی در خور توجه، به شکلی پررمز و راز ساخته و در سال‌های اخیر تحت نظارت شهرداری سامان و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرمت شده است.
.....................
آرشیو
