آرادان یا اَرادان یکی از شهرهای ایران در استان سمنان است. از نام‌های قدیمی این شهر می‌توان به «اردهان» و «اَردوان» اشاره کرد و در زبان محلی به نام «اَرادون» نامیده می‌شود. محمود احمدی‌نژاد، ششمین رئیس‌جمهور ایران، در این شهر به دنیا آمده‌است.
آرادان در گذشته مرکز گرمسار یا به اصطلاح آن زمان حکومت‌نشین خوار بود و در این ناحیه عده‌ای از خوانین ایل پازوکی با اطرافیان خود ساکن بودند و اینک نیز بازماندگان آنها در این شهر به سر می‌برند. این شهر در دوران پارت‌ها هم جزو مناطق مهم آنها به‌شمار می‌رفته و در تاریخچه گرمسار در دوره امپراطوری اشکانیان نام آرادان آمده‌است. این احتمال وجود دارد که تعریف شده نام اردوان بوده باشد و به قول احمد کسروی در کتاب اسامی شهرها نام آرادان بمعنی جایگاه رادان آمده‌است. در سفرنامه ناصر الدین شاه «اردوان» و نام اصیلش «اردون» آمده و از عهد اردوان اشکانی و اردشیر بابکان ساسانی باید باقی‌مانده باشد. قلعه آرادان که امروزه خرابه‌ای از آن باقی مانده‌است، طبق احتمالاتی به دوران اشکانیان تخمین زده می‌شود و نشان از بنیاد این شهر به قبل از اسلام به ایران دارد. خانه معتمدی در محور مواصلاتی روستای علی‌آباد آرادان در فهرست آثار تاریخی کشور و میراث ملی ثبت شده‌است.
ارتفاعات آرادان: گررجه : ارتفاع آن ۲۷۵۰ متر است و در فاصله ۴۵ کیلومتری شمال شرقی آرادان واقع شده‌است. جهت کوه شمال شرقی-جنوب غربی است- سنگاب : این کوه با ارتفاع ۳۲۲۴ متر، در ۳۵ کیلومتری شمال شرقی آرادان قرار دارد. جهت کوه شمالی-جنوبی است- آتشگاه : ارتفاع آن ۲۹۸۵ متر است و در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی آرادان واقع شده‌است. جهت کوه شمال شرقی-جنوب غربی است- تلخاب : این کوه با ارتفاع ۲۲۹۰ متر، در ۸ کیلومتری شمال شرقی آرادان قرار دارد. جهت کوه شمالی-جنوبی است- سَرحُر : ارتفاع آن ۲۳۶۵ متر است و در شمال آرادان قرار دارد. جهت کوه شرقی-غربی است- کوه گچ : این کوه با ارتفاع ۲۷۴۵ متر، در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی آرادان قرار دارد. جهت کوه شمال شرقی-جنوب غربی است- سرآسیاب : ارتفاع آن ۱۳۵۷ متر است و در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی آرادان (در شمال روستای ده نمک) واقع شده‌است. جهت کوه شرقی-غربی است.
این شهرستان از شمال به فیروزکوه، از غرب به گرمسار، از شرق به سرخه و از جنوب به اردستان (اصفهان) منتهی می‌شود. اکثریت مردم این شهرستان را الیکایی‌ها تشکیل میدهند که طبری تبار (مازندرانی) هستند و به گویش الیکایی که گویشی از زبان مازندرانی است صحبت می‌کنند. همچنین زبان فارسی نیز در این شهر رایج است. در محله‌ای در قسمت شمال غربی شهر، ساکنان به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند که اصلیت آنها از یکی از روستاهای فیروزکوه به نام رامه است. روستاهای آرادان را عشایر الیکایی تشکیل میدهند. این شهرستان دارای آب و هوایی کوهپایه‌ای در مرکز، ییلاقی در شمال و کویری در جنوب شهرستان می‌باشد.
کمترین میزان بارش در ژوئن رخ می‌دهد. میزان متوسط در این ماه ۱ میلی‌متر است. بیشترین میزان بارش متعلق به ماه ژانویه که به‌طور میانگین به ۲۹ میلی‌متر می‌رسد. دما در ماه جولای در حدود ۳۰٫۴ درجه سانتی گراد است که در بالاترین میزان خود قرار دارد. در ژانویه، متوسط دما ۴٫۹ درجه سانتی گراد است. این میزان کمترین میانگین دما در تمام سال است. میانگین سالانه دما ۱۷٫۸ سانتی گراد است. در سال میانگین میزان بارش به ۱۴۱ میلی‌متر می‌رسد.
بخش آرادان که تا پیش از این جزء تقسیمات شهرستان گرمسار به‌شمار می‌رفت در مردادماه سال ۱۳۹۰ با تصویب هیئت وزیران ششمین شهرستان استان سمنان شد. آرادان دارای ۱۳۰ آبادی می‌باشد. مرکز این شهرستان شهر آرادان است و شامل ۲ بخش و ۴ دهستان است. این شهرستان قبلاً در شهرستان گرمسار قرار داشت و در مجموع شامل بخش مرکزی با توابع دهستان یاتری و دهستان حسین‌آباد کردها و بخش کهن آباد با توابع دهستان کهن آباد و دهستان فروان، در ۱۰ دیماه ۱۳۹۰ توسط هیئت وزیران تصویب و ابلاغ شد.
هادی هزاوه ای، نقاش معرف ایرانی ساکن نیویورک:
«در آرادان هفته‌ای سه روز تدریس می‌کردم. سه روز دیگر هم در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران تحصیل می‌کردم. در آرادان و در حین رفت‌وآمدی که با ماشین‌های متفرقه به آنجا داشتم با انواع و اقسام آدم‌ها و تیپ‌ها آشنا شدم و تا زمانی که از ایران رفتم. آنجا ماندم و درس دادم. زندگی در آرادان به من فرصت نقاشی، مطالعه، تنهایی و گاه گم شدن را می‌داد.»
محصولات عمده کشاورزی، باغی و دامی این شهرستان شامل گندم، پنبه، خربزه، انجیر، گوجه سبز، گردو، زیتون، پرورش دام و طیور و زنبورداری است که بعلت بهره مندی از دشت های حاصلخیز و مشروب شدن به وسیله رودخانه دائمی حبله رود یکی از قطب های کشاورزی استان محسوب می شود.
مردم آرادان بیشتر به زبان فارسی صحبت می‌کنند ولی در محله‌ای در قسمت شمال غربی شهر، ساکنان به زبان دیلمی صحبت می‌کنند که اصلیت آنها از یکی از روستاهای فیروزکوه به نام رامه است.روستاهای آرادان را عشایر الیکایی تشکیل میدهند.
جاذبه های آرادان
بازار آرادان : اين بنا مركز شهر آرادان واقع شده است که ابعاد آن در حدود 55/70×40/22 می باشد، این بنا که در اوايل قاجار با مصالح خشت و آجر ساخته شده است و در اواسط قاجار نماسازي جالبي توسط تاجري از خانواده يغمايي در آن صورت پذیرفته است. اين بنا داراي 31 حجره و داراي سردرب هاي جنوبي و شمالي زيبايي است كه با آجر تراش نماسازي شده است . در ميانه بازار يك فضاي رو باز و هشت ضلعي قرار دارد و در طرفين بازار برف انداز و بارانداز وجود داشته است. طاقهاي بنا از نوع جناغي و كاسه پوش و اكثر مغازه ها داراي طاق آهنگ است این بازار در حال حاضر مورد استفاده مردم است و در سال 1391 به همت و پشتکار اداره میراث فرهنگی مرمت گردیده است.
امامزاده علی اکبر(ع) : بقعه امام زاده علی اکبر(ع) در جنوب آرادن و در قریه امامزاده علی اکبر واقع شده ا ست، یکی از راههای دسترسی به این بقعه از سمت جاده گرمسار به آرادان است که در سه راه روستای یاتری علیا وارد روستا شده و میدان دوم روستا به سمت راست میدان ادامه داده تا به قریه امامزاده علی اکبر برسیم، تاریخ این بقعه دقیقاً قید نشده است ولی بنا بر شواهد و قرائن قدمت این بقعه به 850 سال پیش بازمی گردد، گنبد اصلی این بنا ایلخانی می باشد و در دوره قاجار یک رواق، ایوان، جلوخان و هشتی به آن اضافه شده است ؛بقعه و بارگاه با نمای آجری ساخته شده است و فاقد هرگونه کاشیکاری می باشد،هم اکنون به غیر از زیارتگاه آرامگاه درگذشتگان آن قریه نیز می باشد.
امامزاده سلطان شاه نظر : در مرکز شهر آرادان، گنبد و بارگاهی وجود دارد که متعلق به حضرت امامزاده سلطان شاه نظری می باشد. قدمت آن تقريبا دويست سال می باشد. و مربوط به اوايل دوره قاجاريه می باشد. بقعه دارای طاقهای جناقی و گنبدی شکل تقريبا مخروطی است. ساختمان بقعه از نظر معماری در نوع خود کم نظير و داخل گنبد از گچبری های زيبا برخوردار است. اين بنا بر روی يک تپه واقع شده که قدمت آن به پیش از اسلام و حکومت اشکانیان می رسد.
تکیه آرادان : تكيه آرادان، دركنار خيابان اصلی در نزديکی بقعه متبرکه امام زاده سلطان شاه نظر واقع شده است. اين تكيه در دوره قاجاريه و براي نمايش تعزيه ساخته شده بود و داراي ارزش تاريخي است. بنا داراي دو در ورودي است كه در اصلي و بزرگ آن از سمت خيابان و ورودی ديگر آن از سمت كوچه باز مي‌شود. تكيه از حجره‌ها و طاق‌نماها و اتاق‌هايي تشكيل يافته و داراي يك صحن روباز و بزرگ که بلندگاهی به اندازه 4*4 متر که محل نمايش تعزيه است می باشد،اين تكيه داراي دو ايوان غربي و شرقي است كه ايوان غربي آن در واقع راه دسترسی به تكيه است.
قلعه یاتری علیا : فاصله این قلعه تا مرکز شهرستان آرادان 2 کیلومتر می باشد که همانطور که از نام قلعه مشخص است در روستای یاتری علیا واقع شده است، راه دستری به این بقعه از سمت جاده گرمسار به آرادان است که در سه راه روستای یاتری علیا وارد روستا شده بعد از میدان اول در سمت راست جاده اصلی این قلعه قابل رویت است، نام یاتری یک کلمه ترکی و به معنی خوابگاه ذکر شده است، یاتری در گذشته حکومت نشین خوار بوده این قلعه بسیار قدیمی بر روی تپه ای بنا شده بود که محدوده آن بسیار وسیع بوده است، صنیع الدوله در خصوص این قلعه و ده یاتری می نویسد بناهای جدید یاتری از امین السلطان محمدجعفر خان نایب خوار ساخته است.
قلعه پاده : قلعه پاده که در بخش آرادان قرار گرفته و مدخل ورودي روستاي پاده مي باشد . اين قلعه از دور نمايان است از قسمت جنوب قلعه يک مدخل ورودي بدون دروازه مي باشد که احتمالاً درب آن ساليان سال پيش از بين رفته است . اين قلعه که ارتفاع 14-13 متر و قطر آن نه متر و در قسمتهاي شرقي و شمالي قطر ديوار به 12 متـر مي رسد . يکي از قلعه هاي دوران اشـکانيان مي باشد که در نـگاه اول مي توان گفت که بناهاي باقيـمانده ارتفاع بالاي قلعـه جديدتر مي باشد و مربوط به دوران اسلامي است که بناي آن خشت و سقفهاي قوسـي و طاقچه هاي به عرض 80 * 80 در باقيمانده اطاقها کامــلاً مشهود است . همچنين با بررسي بيشـتر آثارهاي سطـحي در روي تپه مشخـص مي گردد که از دوران اســلامي سفالينه هاي منقوش و ساده به چشم مي خورد . بنابر اين مي توان گفت که ساختـار موقعيت قلعـه پاده با توجه به اينکه در منطقه کويري شرق گرمسار قرار گرفته است يک دژ ديدباني جهت کنترل مسـير جاده ابريشم (سنگ فرش) بوده است که در فاصله 21 کيلومتري شـرق همين قلعه قرار گرفته است و کاروانهايي که از مسير عبور مي کرده اند مورد کنترل قرار مي گرفته اند . طـول و عـرض قلعه پـاده 41 * 31 ارتفاع 13 الي 14 متر قطر ديوار 12 متـرالي 9 متر و داخـل محوطه 22 * 20 متر تعداد اطاقهاي اطراف داخل محوطه با توجه به باقيمانده آثار آن مي تـوان گفت در هر طرف پنج اطاق وجود دارد که فقــط ديوارهاي آن باقي مانده است . درب ورودي از قسمت جنوب به طول و عرض 3 * 5/2 متر و ارتفاع 80/3 متر مي باشد.
آب انبار علی آباد: و در مجاورت جاده اصلی آرادان به سمنان در ابتدای جاده ارتباطی علی آباد واقع شده که منسوب به دوره قاجار است، معمار آن مرحوم حاج قربان معماريان بوده كه از معماران صاحب نام منطقه به شمار ميرفته است، پوشش پلكاني مخزن، پشت بام راه پله و فرم كلي آن كه با آجر فرش شده است همچنین بخشي از پاشير و راه پله كه سقف آن بصورت ضربي با بافت حصيري ساخته شده است؛ این آب انبار تمامي مشخصات آب انبارهاي منطقه از جمله سردر، پاشير، مخزن و پوشش مخزن پله اي را دارا ميباشد. سردر آب انبار داراي آجركاري هاي كنگره ای و در بخشي ديگر اشكال هندسي برجسته مي باشد، از ديگر عامل تزئين بصري به فرم پلكاني پوشش مخزن آن ميتوان اشاره نمود.
آب انبار ده نمک : در روستای ده نمک و کنار کاروانسرای شاه عباسی این روستا قرار دارد، این آب انبار منسوب به دوره قاجار است و دارای پاشیر، مخزن و پوشش گنبدی مخزن که به شکل پلکانی ساخته شده می باشد که البته دارای سردری نیز بوده است، پلان مخزن همانند اکثر مخازن معمول آب انبارها منطقه براساس دایره ساخته شده که قطر خارجی آن در حدود 5/10 متر و عمق آن حدود 5/8 متر از سطح زمین می باشد،این آب انبار دارای پوشش گنبدی بروی مخزن می باشد که سطح خارجی آن بصورت پلکانی می باشد، مصالح اصلی بکار رفته آجر و ملات می باشد و با تزئینات حصیری کار شده است،در ساخت مخزن از مصالح سنگ وشفته آهکی با روکش ساروج استفاده شده است،لازم به ذکر است دو راه دسترسی یکی در شرق و دیگری در غرب وجود دارد.
کاروانسرای ده نمک : این کاروانسرا در 20 کیلومتری شرق آرادان بر سر راه قديمي و تاريخي جاده سنگ فرش بنا شده است تاریخ احداث آن مربوط به دوره صفویه است و در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است، كاروانسـرا در ارتفاع 1021 متري سطح دریا بنا شده و از نوع كاروانسرای چهار ايـواني مي باشد، در قسمت جنوبـي آن تالاري معروف به نام شاه نشين قرار دارد. اين كاروانسرا چهار گوش(مربع) است و بناي آن از آجرهاي خطائـي ساخته شده است و داراي 24 حجـره با يك اطاق حدوداً 3 *2 كه جهت اسكان مسافران در تابستان و زمسـتان از آن استفاده مي كرده اند می باشد . اندرون بنا محـوطه بزرگي است كه گرداگرد آن داراي اطاقهاي كوچـك و يك درب بـدون روزن با پوشش آجري مشـهود است و در قسمت شمالي آن يك صـحن بزرگ با طاق مشاهده مي گردد . در قسمت پشت ساختمانهاي درون حياط به صورت غلام گردشي طويله هاي بزرگي براي چهار پايان و مكاني براي خواب و پخت و پز ديده مي شود . نكته مهم و قابل توجه اينكه آب مورد نياز ساكنان اين كاروانسـرا بوسيله آب انبارهايي كه در كنار جـاده قرار داشته تأمین می شده است . اين ساختمان جالب و شگفت انگيز از شاهكارهاي عصر خود بشمار مي رود . در بدنه داخل ايوان ورودي از قسمـت جنوب جاي كتيبه تاريخـي است كه توسـط سود جـويان اموال فرهنگي به سرقـت رفته است . درضلع غربي كارورانسرا يك يخچال قديمي نيز وجود دارد.
روستای نمونه گردشگری پاده : روستای پاده در 2 کیلومتری شرق روستای اسلام آباد(قلعه خرابه) و 4 کیلومتری شمال شرقی شهر آرادان و 16 کيلومتري گرمسار واقع شده است روستاي پاده در منطقه کويري استقرار يافته و اقليم نيمه بياباني دارد. آب و هواي آن در تابستان گرم و در زمستان سرد است. روستاي پاده با پيشينه طولاني، يکي از روستاهاي قديمي استان سمنان است. نام اصلي اين روستا در گذشته پايين ده بود که به مرور به پاده تبديل شده است. مردم روستاي پاده با گويش اليکايي پاده اي سخن مي گويند مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند مهمترین آثار تاریخی این روستا عبارت است از: امامزاده سلطان ابو سعید؛ حسینیه ؛ مسجد ؛ قلعه ؛ حمام ؛آب انبار؛ حوض آب؛ ساختمان های مسکونی قدیمی است. مصالح به کار رفته در ساخت خانه هاي قديمي شامل کاهگل، تيرچه هاي چوبي و خشت است که با سقف هاي گنبدي پوشش يافته اند. فضاهاي دروني خانه ها به گونه اي است که به تمام قسمت هاي جانبي، ديد و دسترسي دارند. امروزه خانه هاي شهري، با مصالح سيمان، آجر، آهن و گچ ساخته مي شوند. از رايج ترين غذاهاي محلي روستاي پاده مي توان به اشکنه اشاره کرد.
رامه : در 55کیلومتری شمال شرق شهر گرمسار و 30 کیلومتری روستابی تاریخی ده نمک واقع شده است، روستاهای رامه و چهار طاق ولزوره منطقه نمونه گردشگری رامه را تشکیل می دهد، وجود قلعه های قدیمی همچون قلعه ضحاک، چندین قبرستان قدیمی ،ظروف سفالی واشیاء عتیقه و سنگ نوشته های بدست آمده ودرختان کهنسال گردو وآثار بجا مانده ازبناهای بسیار قدیمی نمایانگر سابقه یکهزار ساله زندگی دراین منطقه می باشد ونشان می دهد این مناطق دارای پیشینه تاریخی دیرینه ای می باشند.
چشمه های لزوره: منطقه لزوره از مناطق ییلاقی شهرستان آرادان (بخش کهن آباد و دهستان فروان) از جاذبه های زیبای گردشگری این منطقه به شمار می رود، لزوره در ۶۳ کیلومتری شمال شرق آرادان و در مختصات ۵۲ درجه و ۴۶ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۱ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع لزوره ۲۸۲۷ متر است. مساحت مراتع لزوره ۱۹۸۵ هکتار است که در دوره ییلاقی مورد تعلیف دام‌های عشایر قرار می‌گیرد. مجموعه چشمه سار‌های لزوره دارای گواراترین آب در شمال منطقه آرادان می باشد. لزوره دارای چمنزار وسیعی است که پوشیده از انواع گل های ارکیده و آلاله های زرد است. مراتع لزوره پوشیده از گیاه صنعتی باریجه و گیاهان دارویی ومعطر مثل آویشن است. کوه های کلناب و سنگاب ییلاق لزروه را احاطه کرده است. گروهی از عشایر الیکایی دوره‌ی ییلاقی را در این ییلاق مصفا سپری می‌کنند. راه اصلی دسترسی به لزوره که با اتومبیل های کمک دار و موتور سیکلت امکان پذیر است در بین دو روستای رامه پایین و رامه بالا به سمت شکار چال قرار دارد که می توان از مسیرهای ترکه در – سوته زار ، گزوش – امام زاده ابراهیم ، رامه بالا ، سیمین دشت و گاوده نیز می شود به لزوره دسترسی پیدا کرد در انتهای جنوبی دشت لزوره آبشار بسیار زیبایی قرار دارد که به زیبایی های این منطقه افزوده است .
.................
آرشیو
