رودبار (رۊبار) یکی از شهرهای شمالی ایران و مرکز شهرستان رودبار، استان گیلان است. این شهر در ۶۰ کیلومتری شهر رشت قرار دارد. به دلیل وجود چشمه‌ها و رودهای فراوان و همچنین گسترهٔ عظیمی از درختان زیتون درجه یک به «رودبار زیتون» معروف است. باستان شناسان مناطقی را در رودبار کشف کرده‌اند که قدیمی‌ترین سکونتگاه بشر در ایران می‌باشد.
به سبب وجود رودهای فراوان به ویژه رود «سفید رود» در این ناحیه، آن را «رودبار» نامیدند که به معنی سرزمین رودها می‌باشد. «بار» در کلمه رودبار به مفهوم ساحل و اراضی کنار رود می‌باشد. واژهٔ رودبار معانی متعددی دارد، مانند: «جایی که در آن رودخانه بسیاری جاری باشد» یا «ساحل رود یا ی کنار رود». سفیدرود از به هم پیوستن رودهای قزل‌اوزن و شاهرود تشکیل می‌گردد و از وسط شهر رودبار می‌گذرد. این شهر از دیرباز اولین کشت‌گاهِ زیتون در ایران و دارای یکی از بهترین انواع زیتون در دنیا است. به همین دلیل به آن رودبارِ زیتون نیز گفته میشود. در لغت‌نامهٔ دهخدا آمده‌است: «برای تمیز دادن آن از رودبار قزوین آن را رودبار زیتون می‌گویند». علت اصلی رویش زیتونِ با کیفیت در این شهر، آب و هوای مدیترانهای آن است. همچنین به دلیل مجاورت این شهر با کوهستان‌های رشته‌کوه البرز، به آن لفظ رودبارِ کوهپایه نیز اطلاق می‌گردد. این شهر در مرز چند منطقهٔ آب و هوایی خشک و گرم، گرم و مرطوب و نیز سرد قرار گرفته و از این نظر آب و هوایی منحصر به فرد دارد. در گونه‌بندی نیاز سالانهٔ انرژی شهرهای ایران، نیاز غالب انرژی رودبارِ گیلان، از نوع گرمایش-کم اعلام گردیده‌است.
اکثر مردم رودبار به زبان تاتی سخن می‌گویند که نسبت به گویش مردم دهستان شاهرود در شهرستان خلخال کمی متفاوت است. کردهای رشوند توسط شاه عباس اول در تعدادی از روستاها در رحمت‌آباد و طایفه عمارلو توسط نادرشاه در شرق سفیدرود مستقر شده‌اند. زبان گیلکی دارای سه گویش اصلی بیه‌پس و بیه‌پیش و گالشی است اما علاوه بر این به دلیل تغییر جزئی لهجه هر شهر با شهر دیگر، در اتنولوگ برای زبان گیلکی چند لهجه یا زیرگویش تعیین شده‌است که عبارتند از: رشتی، رودباری، صومعه‌سرایی، لاهیجانی، لنگرودی، رودسری، بندرانزلی و فومنی. مردم رودبار به زبان گیلکی با لهجه رودباری سخن می‌گویند.
شهر رودبار به چند منطقه تقسیم میشود: خلیل‌آباد - پایین‌بازار - بالابازار - ولی‌آباد - وسط‌بازار - شهرک ولیعصر - جمشیدآباد. شهرستان رودبار در مختصات جغرافیایی ۳۶ درجه و ۳۲ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۷ دقیقه ازخط استوا و ۴۹ درجه و ۱۱ دقیقه تا ۵۰ درجه ۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبدأ واقع شده‌است. این شهرستان با وسعت ۲۵۷۴ کیلومتر مربع وسیع‌ترین شهرستان استان گیلان است و از شمال به رشت، از جنوب به استان قزوین و از غرب به شفت و استان زنجان محدود میشود. شهرستان رودبار درکرانه سفیدرود و در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته‌است و آب و هوای آن تحت تأثیر هوای خشک و نیمه خشک ناحیه مرکزی قرار دارد از نظر آب و هوایی این منطقه به ویژه شهر زیبای رودبار دارای آب و هوای مدیترانهای می‌باشند و رویش درختان زیتون در این منطقه گواه موضوع است. این منطقه در مسیر بادهای دایمی دره سفید رود قرار گرفته که بادهای منجیل آن معروف است. در واقع هنگام گذر از رودبار و رسیدن به رشت، گیلان با تمام تنوع و زیبایی‌هایش به گونه‌ای موجز و فشرده ازپیش چشم می‌گذرد.
۳۰ دقیقه بامداد روز پنج شنبه ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ زلزله‌ای با قدرت ۷٫۳ ریشتر شهرستان رودبار را لرزاند. بر طبق نظر مؤسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران مختصات این زلزله در ۳۶ درجه و ۴۹ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۲۴ دقیقه و ۵۱ ثانیه طول شرقی بود که منطبق بر بخش جنوبی استان گیلان (شهرستان رودبار) است. این زلزله بیش از ۱۰۰ روستای شهرستان را به کل تخریب کرد و سی و هفت هزار نفر کشته و پانصد هزار نفر بی‌خانمان بر جای گذاشت. اگر بازار داغ تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی ۱۹۹۰ نبود، تعداد تلفات این زلزله هولناک به مراتب بیش از این میشد. این زلزله به منزله نقطه عطفی در برنامه مقاوم‌سازی ساخت و ساز کشور محسوب میشود زیرا استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد را ضروری ساخت. اقتصاد این منطقه بعلت شرایط خاص اقلیمی بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است. مهم‌ترین محصول آن زیتون می‌باشد که عمده‌ترین محصول کشاورزی شهرستان است.
پیش از این تصور میشد کشت زیتون در رودبار قدمت ۸۰۰ ساله دارد اما تازه‌ترین کشفیات باستان‌شناسی در تپه باستانی کلورز رستم‌آباد بیانگر این است که کشت زیتون در این منطقه به بیش از دو هزار سال پیش بازمی‌گردد. در سفرنامه ناصر خسرو قبادیانی که از بخش‌هایی از این شهرستان و شهرستان طارم گذشته‌است، تنها به درختان انار و انجیر اشاره شده‌است که به وفور به چشم می‌خورد و اشاره ای به درخت زیتون نشده‌است که امروز بزرگترین چشم‌انداز منطقه است و درختان ذکر شده در سفرنامه در مقابل انبوه درختان زیتون پنهان از نظر می‌باشد.
این شهرستان دارای 4 بخش است: مرکزی شامل: رستم آباد، رودبار، منجیل و لوشان همچنین دهستان کلشتر می باشد. بخش عمارلوشامل دهستانهای: جیرنده وکلیشم می باشد بخش خورگام شامل دهستانهای: خورگام و دلفک می باشد. بخش رحمت آباد و بلوکات نیز شامل دهستانهای: بلوکات، رحمت آباد و دشتویل می باشد. اقتصاد این منطقه بعلت شرایط خاص اقلیمی بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است. مهم ترین محصول آن زیتون می باشد که عمده ترین محصول کشاورزی شهرستان بوده و دارای فرآورده های ارزشمندی چون روغن زیتون و صابون است. درخت زیتون حدود 600 سال پیش در زمان شاه عباس بزرگ همزمان با کوچاندن کردان از نواحی شمال سوریه و حلب، به این منطقه راه پیدا کرد البته در سالهای اخیر کشت برنج در دشت ها همچنین کشت جو نیزدر این شهر رواج پیدا کرده است که هنگام عبور از آن به راحتی قابل مشاهده است در این شهر نژادهای مختلفی چون تالش ها، تات ها، کردها و گیلک ها زندگی می کنند و این امر موجب تنوع زبان در بین ساکنین آن می باشد.
رودبار به نامهای مختلفی از جمله «خشکه رودبار» ، « رودبار محمد زمان خانی» ، « رودبار زیتون»، « پیلده رودبار» معروف بوده است که نام رودبار احتمالاً به دلیل، جریان داشتن رودخانه سفیدرود در این شهرستان پدید آمده است. رودبار از نظر تاریخی دارای قدمتی 6 هزارساله می باشد. آثار بدست آمده در تپه مارلیک حاکی از وجود تمدنی کهن در این منطقه است که مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد می باشد گفتنی است از مراسم های سنتی این منطقه می توان به جشن گلدهی سوسن چلچراغ ، جشن سنتی انارچینی و مراسم علم واچینی اشاره نمود.
محصول مهم و استراتژیک زیتون رودبار با قدمتی بیش از 2000 سال کمابیش در این سرزمین تداوم حیات داشته است واساسا رودبار و زیتون اسامی هستند که بسان قضایای منطقی تصور هر یک نام دیگری را در ذهن تداعی می کند رودبار در سایر محیطها بعنوان رودبار زیتون شناخته میشود چندی قبل در کشفیاتی که در تپه باستانی کلورز رستم آبادانجام میشد آثاری از دانه های زیتون بدست آمد که سندی بر عمر بیش از 2000 سال این محصول در این شهرستان دیر پا دارد این محصول مهم و مدیترانه ای دارای خاصیتهای بیشمار و گسترده ای است که راه را بر انواع معالجات باز می گذارد.
گل ناب ومنحصربفردسوسن چلچلراغ فقط دردومنطقه ازجهان امکان رویش داردمنطقه لنکران کشور آذربایجان- روستای داماش شهرستان رودباردراستان گیلان ودر واقع این گل گنجینه ای گرانبهااززیبایی ، لطافت وتواضع که درطبیعت خاص داماش افتخار همزیستی بااین منطقه راداردکه از مناظروچشم اندازهای طبیعی،مراتع سرسبز همراه باهوای خنک درفصول تابستان وبهاربرخورداراست روستایی که در تابستان باچشمه آب معدنی داماش بسیارپرجاذبه وگردشگرپذیراست .
مهم‌ترين صنايع‌دستي اين شهرستان را سبدبافي،حصيربافي،نمدمالي، صنعت‌ريسندگي و بافندگي و شيشه‌گري تشكيل مي‌دهند. نمدمالي يكي از صنايع دستي مهم شهرستان رودبار است كه در اصل گونه‌اي فرش است كه از رخنه رطوبت و سرما جلوگيري مي كند و از پشم تهيه مي‌شود. حصير، سبد، كلاه، زيرانداز و كف‌پوش كه جنبه‌ي تزييني دارند از ديگر صنايع دستي شهرستان رودبار به شمار مي‌آيند.
رودبار از خاك حاصل‌خيز و آب كافی برای كشاورزی برخوردار است. آب كشاورزی از طريق سد منجيل، رودهای فرعی و چشمه ها فراهم شده و فرآورده های آن عبارتند از : زيتون، گندم، برنج، جو، گردو، سيب و فندق. دام‌داري در كنار كشاورزي ولي در ابعاد ضعيف تر از كشاورزي و باغ‌داري صورت مي‌گيرد.
در متن های تاريخی كم تر به نام اين شهر اشاره شده است. پس از اسلام، طايفه هايی از شام و حلب به رودبار مهاجرت كردند و در آن ساكن شدند. بعدها، در زمان نادرشاه افشار، گروهی از كردهای قوچان و نواحی شمال خراسان نيز ناگزير از سكونت در اين شهر شدند. رودبار منطقه ای كوهستانی است و مرتفع ترين شهرستان استان گيلان به شمار می آيد. رودبار را می توان دروازه ورودی گيلان از طريق مركز كشور دانست. كوه های بسيار زيبای اين ناحيه، به صورت رشته های موازی با دره های جالب توجه، فضای دلنشينی را پديد آورده اند. طبق شواهد و مدارک موجود تاريخ سکونت در اين شهرستان به قبل از اسلام بر می گردد، اما در اين روايات به رودبار به عنوان شهرستان اشاره ای نشده است و عنوان مشخص شهر در چند دهه اخير به رودبار داده شده است. رودبار تا سال 1345 شامل تعدادی روستای نزديک به هم بوده که از اين سال به عنوان شهر تلقی شده است. اين شهر از چند نقطه منفصل از يك‌ديگر تشکيل شده بود که سابقه تمدن آن ها به بيش از 700 سال می رسد، اما سكونت ممتد در اين مكان به حدود 250 سال قبل برمی‌گردد. هسته اوليه اين شهر در سه نقطه بالا بازار، وسط بازار و پايين بازار شكل گرفته است.
هسته اوليه بالا بازار در محله آليزه - که ساختمان های آن از ناپايدارترين مصالح ساخته شده بود - و در 250 سال قبل شكل گرفت. ساختمان های خشت و گلی با سقف چوبی و راه های ارتباطی (كوچه های باريک و تنگ) از مشخصات اين محله بوده است. به خاطر همين خصوصيات اين محله بيش ترين تلفات را بر اثر زلزله داشته است. وجود بازار در محله پايين بازار که تمام آن همزمان ساخته شده بود، سبب گشت که بسياری از مردم منطقه جهت سكونت دايمی از محل ييلاق پايين بيايند. نکته مهم اين که اين محل راه عبور قافله های تجار و مسافرين شمال و مشهد بوده است و قشونی كه برای جنگ به گيلان می رفتند نيز از اين نقطه عبور می کردند.
رشد بعدی شهر رودبار با گسترش اين سه محله صورت گرفت. در طرف ديگر رودخانه سفيدرود باغ بزرگی وجود داشت كه چند دهه پيش خريداری شده و در نزديكی آن خانه و كارخانه روغن كشی احداث‌شد. به اين ترتيب ساحل مقابل سفيدرود نيز شروع به گسترش کرد. محلات ديگر رودبار که همگی دارای قدمت زيادی هستند، منفصل از شهر رشد کرده بودند که در سال های اخير اين نقاط به عنوان بخشی از شهر مطرح شدند. ساختار شهر رودبار يک ساختار پراكنده است كه در ابتدا طی يک قرارداد به عنوان شهر تعيين شد و سپس در طول زمان تجلی تاريخی، روانی و سپس كالبدی پيدا کرد. فرم غالب اين شهر خطی است كه توسط عوامل خطی جاده، رودخانه و دره شكل گرفته است.
جاذبه های رودبار
چشمه آب گرم ماستخور : این چشمه در دهکده‌ی ماست خور، ۵ کیلومتری شهر رودبار و در غرب سد منجیل قرار دارد. آب چشمه ماست خور هنگام خروج از مظهر خود، گرم و جوشان است. اهالی ماستخور و علی‌آباد سفلا، آب چشمه را به خزینه‌هایی هدایت و در آن‌ها حمام می‌کنند. اهالی معتقدند استحمام در آب گرم این چشمه، بسیاری از بیماری‌های چشم و بیماری‌های استخوانی و رماتیسمی را درمان می‌کند.
کوه درفک : این کوه درناحیه کوهستانی البرز غربی در نزدیکی مرزهای کوهستانی کوهای گشلان قرار دارد و از شمال توسط یک دیوار عظیم آهکی ۵۰۰ متری به منطقه جنگلی سیاهکل، از جنوب به منجیل، از شرق به دیلمان و از غرب به دره سفید رود محدود میشود. فوق‌العاده سرسبز و دیدنی است و به بهشتی معروف است که محل عبور فرشته‌ها است.
سلانسر رودبار : سلانسر روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان رودبار و یکی از زیباترین ییلاقات رودبار رستم‌آباد از شهرهای شهرستان رودبار در استان گیلان است و در ۱۵ کیلومتری رودبار قرار دارد. این منطقه دارای طبیعت بی‌نظیر و بسیار زیبایی است که هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند. ییلاق سلانسر در ارتفاع ۱۲۵۰ متری از سطح دریا قرار دارد و در دامنه این ییلاق درختان تنومند و بزرگ و در بلندای آن علفزارهای زیبایی وجود دارد. سلانسر تابستان‌های بسیار خنک دارد، ارتفاع زیاد و طبیعت همیشه مه گرفته آن از زیبایی‌های دیگر این ییلاق است. سلانسر از زیباترین ییلاقات منطقه رودبار است، سلانسر در ارتفاعات شهر رستم‌آباد قرار گرفته است و نزدیک‌ترین منطقه‌ی توریستی و گردشگری به مرکز استان گیلان است.
دریاچه ویستان بره سر : استخر ویستان (viyastan) بره سر یکی از جاذبه‌های طبیعی و جزو مناطق نمونه گردشگری منطقه خورگام محسوب میشود که در بهار و تابستان مورد توجه گردشگران وطبیعت‌گردان بی‌شماری از سراسر ایران است. این استخر با داشتن محیطی مفرح و سالم در دل جنگل، دارای گونه‌های مختلف از پرندگان، انواع آبزیان است. این دریاچه به‌طور طبیعی بر اثر زلزله به وجود آمده و آب از کوه‌های اطراف تامین میشود و دارای یک موقعیت عالی و مناظر چشم‌نوازی است. دریاچه ویستان فاقد رود دائمی است و از سرازیر شدن آب‌های سطحی و چشمه‌های زیرزمینی ایجاد شده است. پوشش گیاهی منطقه شامل بید، بلوط و راش، زالزالک و گیاهانی چون گل گاوزبان، لاله کوهی، شیرین بیان و... است اما در حاشیه دریاچه گیاه غالب نی به‌وفور قابل‌مشاهده است. این منطقه به‌دلیل کوهستانی بودن و قرار گرفتن دریاچه در دره برای فصول گرم سال پیشنهاد می‌گردد. امکان ماهیگیری در دریاچه وجود دارد اما ماهیان زینتی قرمز بیش از سایر ماهیان خودنمایی می‌کنند. اطراف این دریاچه فاقد هرگونه امکانات رفاهی است و منطقه از امنیت خوبی برخوردار است. وسعت دریاچه در حدود ۴ هکتار است و طولی در حدود ۲۳۰ متر و عرضی در حدود ۱۰۰ متر دارد.
آبشار کلشتر: آبشار زیبای کلشتر که بیش از بیست متر ارتفاع دارد یکی دیگر از مکان‌های دیدنی روستای کلشتر رودبار به حساب می اید. روستای کلشتر به‌دلیل شرایط خاص، مساحت عمده جنگل‌های منطقه رابه خود اختصاص داده است. جنگل‌های پر درخت و بکر در ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا و کوه آسمانسرا با دشتی زیبا با علف‌های بلند و سبز در ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا یکی دیگر از نقاط دیدنی روستای کلشتر است.
منطقه حفاظت شده سیاهرود: منطقه جنلگی سیاهرود در ۳۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان رودبار واقع شده است که در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۳۷۸ مورد حفاظت قرار گرفت. منطقه مذکور تماماً کوهستانی و دارای عرصه‌های جنگلی متراکم و پراکنده، اراضی مرتعی و اراضی کشاورزی وسیع، دره‌های عمیق و پرآب، مناطق صخره‌ای، چشمه‌سارهای متعدد و رودخانه‌های دائمی است.
چشمه آب معدنی داماش: این چشمه معدنی در روستای داماش از توابع بخش عمارلو شهرستان رودبار واقع شده است. روستای داماش در ارتفاع ۲۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. مسیر دسترسی به این محل عبور از کمربندی قزوین به‌سمت گردنه کوهین و خروج از جاده اصلی به طرف لوشان است. پس از طی مسافت ۴۰ کیلومتر منطقه جیرنده واقع شده است که از این زمان با طی مسافت ۷ کیلومتر دهکده‌ای کوچک و باصفا در میان دشتی سبز به نام داماش قرار دارد.
غار یخی درفک: سپیدرود، دریای خزر و آتشفشان درفک سه پدیده معروف جغرافیایی گیلان است. دهانه‌ی آتشفشان درفک بزرگترین دهانه‌ی آتشفشانی است که در ایران وجود دارد. نام درفک برای گیلانیان به همان اندازه آشنا است که دماوند برای مردمان فلات مرکزی یا سهند و سبلان برای ساکنان آذربایجان. این آتشفشان شگفت‌انگیز در ۵۰ کیلومتری جنوب وجنوب شرقی رشت واقع شده است و حدود ۲۷۰۵ متر ارتفاع دارد و یکی از قلل مرتفع سلسله جبال البرز است. درفک دو غار معروف دارد: یکی غار یخی و دیگری غار آهکی به نام نوچاه غار یخی در تمام فصول سال پوشیده از لایه ضخیم یخ است. دهانه غار کوچک ولی شیب آن هول‌انگیز است. در حقیقت یک صفحه‌ی یخی صیقلی است که حدود ۴۵ درجه تا عمق ۱۲۰ متری ادامه دارد. غار دیگر غار استلاکتیکی نوچاه است که خیالات وهم‌انگیز مردم منطقه آن‌ها را حیوانات منجمد شده می‌داند. با کمال تاسف این غار در فاجعه‌ی زمین‌لرزه ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ فرو ریخت و امروزه آثاری از آن به جا نمانده است.
غار اسپهبدان : این غار در روستای شاه شهیدان از توابع دهستان خورگام، بخش خورگام شهرستان رودبار واقع شده است. این غار که مربوط به عصر آهن است، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تپه مارلیک: تپه مارلیک یکی از ۵ تپه باستانی است که در دره گوهررود در اطراف رودبار واقع شده‌اند. دره‌ای خوش آب‌وهوا که برای سال‌ها محل سکونت اجداد ثروتمند گیلانی‌ها بوده است. تپه‌های زینب بیجار، پیلاقلعه، دوربیجار و جازم کول، نامهای سایر این تپه‌ها هستند.
چشمه آب معدنی سنگرود : سنگرود روستایی است از توابع شهرستان رودبار، بخش عمارلو که تقریبا در ۲۰ کیلومتری شهر لوشان قرار دارد. متاسفانه چشمه آب معدنی سنگرود متروک مانده و انتظار می‌رود در سالهای آینده چیزی جز نامی از آن باقی نماند. در حالی که این چشمه می‌تواند به یکی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان رودبار تبدیل شود. آب این چشمه در مداوای رماتیسم و ناراحتی‌های استخوانی و همچنین بیماری‌های پوستی مؤثر است.
سرو کهنسال هرزویل : درخت سرو زیبا، دیدنی و پرابهت هرزویل در 5 کیلومتری شرق منجیل و در روستایی بهمین نام (هرزویل) سر بر آسمان ساییده است و دارای قدمت طولانی چند هزار ساله است که از ظاهر، قامت و صلابت آن هویداست.
بقعه امام‌زاده محمّد حنيفه - لوشان: اين بقعه در (بيورزين) و در 12 كيلومتري شمال شرقي لوشان قرار دارد. براساس شجره نامه موجود در بقعه و به اعتقاد اهالي ، امام‌زاده محمّد حنيفه از فرزندان حضرت علي (ع) همراه با سيد ابوالقاسم حمزه ، يكي از پسران امام موسي كاظم (ع) در اين محل دفن شده‌اند. بناي بقعه نقشه هشت ضلعي دارد و از سنگ و گچ ساخته شده است و شامل كفش كن ، ايوان وسيع‌ِ محصور و يك اتاق يا حرم مي‌باشد. وسط صحن ، يك ضريح بزرگ چوبي وجود دارد. اين بقعه مورد توجه اهالي منطقه است و از سراسر گيلان براي زيارت به آن مسافرت مي‌كنند.
........................
آرشیو
