بستک از شهرهای استان هرمزگان با قدمتی تاریخی و سیاسی که در گذشته مرکز حکومت جهانگیریه بوده‌است. شهر بستک در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد که از شمال و غرب به استان فارس و از شرق و جنوب به استان هرمزگان متصل است. این شهر مرکز شهرستان بستک است.
جمعیت شهر بستک طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۹۰۱۹ نفر بوده‌است. مردم بستک به زبان اچمی با گویش بستکی سخن می‌گویند که از دستهٔ زبان‌های پارسی جنوب غربی ایران است و بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای پارسی را در گویش خود حفظ کردهاند. این شهر تا سال ۱۳۳۴ جزءاستان فارس بوده‌است. بستک پیشینه تاریخی و سیاسی طولانی دارد. دارای بیش از دویست روستا بوده، که در سال ۱۳۶۴ بخش وسیعی از روستاهای منطقه‌ای به نام روئیدر از بستک جدا شد و به بخش خمیر پیوند دادند و در سال ۱۳۷۰ تعدادی دیگر از روستاها در حوالی لمزان از بستک جدا شدند.
از اقسام خوردنی‌های سنتی منطقه بستک و بخش‌های آن مهوه است که در جنوب ایران شهرت فراوانی دارد. بعضی آن را مهیاوه نیز می‌نامند. در امارت دبی یکی از امیرنشین‌های هفت‌گانه امارات متحده عربی، محله‌ای وجود دارد که به نام محلهٔ «بستکیه» معروف است. مظاهر عرفان و تصوف در شهرستان بستک به وفور دیده می‌شود که این خود نشانه رایج بودن زهد و تقوا میان مردمان این شهرستان و مناطق اطراف بوده‌است. صوفیان بستک بسیار بوده‌اند.
شهر بستک محدود است از شمال به کوه گاه بست GAHBST از جنوب به کوه گچ از مشرق به کوه هرمزان (هرمیزان) و از سمت مغرب به فرودگاه و برد اکالی BARDAKALI و پشته پتنگ POSHTA.PETNG مساحت ۴۶ کیلومتر مربع، ارتفاع از سطح دریا ۴۸۵ متر. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۹٬۹۵۹ نفر (۲٬۶۶۱ خانوار) بوده‌است.
فرهنگ و معماری بستک با توجه به کوچ‌ها و مهاجرت‌های مردمان منطقه به امارات متحده عربی، افزون بر شکل‌دادن محله‌ای به نام بستکیه در دبی، به عنوان یک الگوی فرهنگی با روندی نامحسوس و آرام و به تدریج به یکی از نمادهای هویت بومی در امارات تبدیل شده‌است.
شهر بَستَک در جنوب ایران و در فاصله‌ای نزدیک به بندرلنگه، در زمان‌های نه چندان دور، نقش مهمی در فرهنگ کرانه‌های خلیج فارس داشت. اهمیت فرهنگی، مذهبی و بازرگانی آن در سده‌های گذشته، نوعی نقش مرکزی برای این شهر در منطقه ایجاد نمود و معماران این شهر با حضور در مناطق پیرامون، شیوه معماری خود را فراتر از محدوده بستک، تا بندرلنگه و بسیاری از کرانه‌های شمالی و جزایر خلیج فارس گسترش دادند. از سال ۱۸۹۰ م. به بعد، و هم‌زمان با مهاجرت گستردهٔ بازرگانان بستکی ایران به دبی، محله‌ای با بافتی خاص و هماهنگ برای سکونت آنان، به دست معماران بستکی بناشد و به‌یاد بستک ایران، البستکیه نام گرفت. این محله اگرچه به عنوان میراث فرهنگی دبی، در تبلیغات دولتی امارات معرفی می‌شود، اما بنا به شواهد ارائه شده در پژوهش‌های مهندس فریدن فراهانی، نمونه آشکاری از خلاقیت و هنر معماران بستکی در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس است. افزون بر اینکه ردپای تأثیر معماری بستکی در آن‌سوی خلیج فارس، تنها محدود به بستکیهٔ دبی نیست و باید از شیوهٔ معماری بستکی به عنوان سبکی فراگیر و مهم در دوسوی خلیج فارس یاد کرد.
مدرسه مصطفویه بستک اولین مدرسه مدرن و مجهز در سال ۱۳۰۴ خورشیدی توسط یک بازرگان بستکی، ساکن بمبئی هندوستان به نام شیخ مصطفی عبداللطیف ساخته و به تمام امکانات مورد نیاز آن زمان تجهیز و شروع به بکار کرد. شیخ مصطفی مدیر و معلمان با تجربه استخدام نمود. مولوی عبدالله مدیر مدرسه اهل هندوستان فوق لیسانس ادبیات و ریاضیات بود. پنج معلم به نامهای: شیخ اویس قرنی معلم کلاس اول و پیش دبستانی، سید محمد آل عبایی کلاس دوم و معلم خط، شیخ احمد مدنی کلاس سوم، شیخ شافعی شیخ زاده کلاس چهارم، سید عبدالرحمن آل عبایی کلاس پنجم، و مولوی علاوه بر مدیر، معلم کلاس ششم نیز بود. و فراش مدرسه شیخ عبدالرحمن که بعد معروف به شیخ عبدالرحمن فراش شد. کلیه حقوق معلمان توسط شخص شیخ مصطفی تامین می شد و هزینه تحصیل دانش آموزان رایگان بود. کتاب، لوازم التحریر و سالی یک دست کت شلوار رایگان به دانش آموزان می دادند که همه با هزینه شخصی شیخ مصطفی بود. از سال ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۴ خورشیدی که مدرسه مصطفویه در حال ساخت بود، به مدت دو سال به پیشنهاد و با خرج شیخ مصطفی در مدرسه دینی شیخ عبدالرحمن سلطان العلماء بستکی که تعطیل بود تدریس می گردید.
طول جغرافیائی شهر بستک ۵۴ درجه و ۲۳ دقیقه و عرض آن ۲۷ درجه ۱۴ دقیقه‌است ارتفاعش از سطح دریا ۲۱۲۰ گز است. حدود وسعت شهرستان بستک با ۵۹/۵۵۲۵ کیلومتر مربع وسعت و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. شهرستان بستک از شمال شهرستان لار، و از جنوب شهرستان بندر لنگه، و از مغرب شهرستان لامرد و از سمت مشرق به شهرستان بندرعباس محدود می‌گردد.
شهرستان بستک از جمله ناهموارترین مناطق استان هرمزگان است به گونه‌ای که برخی از ناهموارترین و بلندترین ارتفاعات استان در این شهرستان واقع شده‌است. دامنه ارتفاعات کمتر از ۱۰۰ متر تا بیش از ۲۰۰۰ متر تا ۳۰۰۰ متر، کوه گاه‌بست و کوه سیاه در شمال شهرستان، و کوه ناخ و زنگارد در جنوب شرقی شهرستان، پراکندگی دارد که در این میان کمترین وسعت مربوط به طبقه ارتفاعی کمتر از ۱۰۰ متر با ۲٪ بوده و بیشتر آن مربوط به طبقه ارتفاعی ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر با ۲۴٪ است. همچنین ۱۵٪ وسعت بخش نیز در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر قرار گرفته‌است.
شهر بستک به علت نزدیکی به خلیج فارس و نزدیکی به منطقه حاره و داشتن موقعیت کوهستانی، دارای ویژگی‌های اقلیمی مخصوص به خود است، با توجه به موقعیت منطقه دارای آب وهوای گرم و خشک در تابستان، و سرد و خشک در زمستان است. شهر بستک به علت نزدیکی به مدار خط السرطان دارای آب وهوای گرم و خشک به لحاظ تقسیم‌بندی اقلیمی است. میانگین درجه حرارت در طول دوره آماری ۵/۴۹ درجه سانتیگراد وحد اقل مطلق آن صفر درجه سانتیگراد است. اصولاً آب وهوای منطقه گرم است از این جهت منطقه بستک منطقه «گرمسیر» یا «گرمسیرات» نامیده شده‌است. قسمت اعظمی از روزها ی سال گرمای هوایش از حد مطلوب ومورد نیاز یعنی ۲۵ درجه‌است. به‌طوری‌که حدود ۳۰۰ روز از روزهای سال از گرمای بیش از حد مطلوب برخوردار است.
در تقسیمات اقلیمی، شهر بستک دارای اقلیمی گرم و خشک است. متوسط بارندگی سالانه حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌متر و در بعضی از سال‌ها کمتر هم می‌شود. حد اکثر بارندگی درماه‌های تابستان میزان رطوبت به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌یابد و این امر موجب می‌شود که هوا دم کرده و طاقت فرسا گردد. ضمن اینکه رطوبت تابستان موجب تشکیل شبنم سحرگاه و مه صبحگاهی شده و به برکت آن گیاهان این منطقه خشک به حیات خود ادامه می‌دهند. در زمستان در برخی مواقع از زمان در قله‌های برخی از کوه‌های شهرستان بست بستک مانند: قله کوه گاه‌بست و قله کوه ناخ یخ می‌بندد، همچنین بر روی آبهایی که در ظرف‌های مکشوف و در اماکن باز گذاشته باشد نیز از شدت سرما یخ می‌بندد.
اغلب اراضی شهرستان بستک دارای قابلیت مرتعی است ومناسب‌ترین اراضی جهت استفاده‌های مرتعی و برداشت علوفه محسوب می‌شوند. محدودیت‌های عمده این اراضی شیب بسیار تند، فرسایش بسیار زیاد محدودیت عمق خاک، پستی و بلندی و ناهمواری، وجود سنگریزه، شوری و قلیائیت، محدودیت آب زیر زمینی و خطرات سیل‌گیری است که با عملیاتی همچون حفاظت از حوز آبخیز، کنترل چرا، رعایت اصول مرتعداری، احیاء
باتوجه به تقسیمات سیاسی جدید و تشکیل سه بخش: کوخردهرنگ و مرکزی و جناح، بستک در شهرستان و قطب بندی سیاسی در منطقه، خدمات عمومی وزیر بنایی توزیع گردیده‌است. مطالعات انجام شده در خصوص نرخ باسوادی شهرستان بستک نشان می‌دهد که براساس سر شماری عمومی سال ۱۳۷۵ شهرستان بستک دارای ۵/۷۵ در صد نرخ باسوادی در گروه مردان و ۹۲/۶۳ در صد نرخ باسوادی در گروه زنان بوده‌است. آمارهای مربوط به وضعیت آموزش جمعیت روستایی شهرستان بستک گویای این مطلب است که ۹۴/۶۶ در صد جمعیت ۶ تا ۲۴ ساله شهرستان بستک در سال ۱۳۷۵ در حال تحصیل بوده‌اند. براساس آخرین سر شماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ خورشیدی جمعیت شهرستان بستک ۴۹۶۷۶ نفر گزارش کرده‌است.
جاذبه های بستک
مسجد جامع بستک: مسجد جامع بستک از معماری منحصر به فرد و قابل توجهی برخوردار است . بر سطح داخلی و بيرونی ديواره مسجد در قسمت بالايی ديوارها تزييناتی بکار رفته که اين تزيينات بيشتر طرحهای هندسی وگل و بوته می باشد .
کاروانسرای نیمه: کاروانسرای نیمه آثاری تاریخی و باستانی در سره راه ارتباطی شهرستان لار ، شهرستان بستک به شهرستان بندر لنگه واقع شده است . بنای موسوم به « کاروانسرای نیمه » در کیلومتر ۲ جاده آسفالته لار ، بستک و در دشت صحرای نیمه در کنار برکه نیمه قرار گرفته است . این بنا به صورت چهار ایوانی و چهار گنبدی بوده و از معماری متقارنی برخوردار است ، شواهد نشان می دهد که تمامی مصالح به کار برده شده برای احداث بنا از مناطق اطراف جمع آوری شده است. کاربرد سنگ به عنوان ماده اصلی با ملات ویژه موجب استحکام بنا در طول قرن های متمادی در برابر حوادث طبیعی پا برجا مانده است .
کاروانسرای لرد محیا: کاروانسرای لَردِ محیا آثاری تاریخی و باستانی در سره راه ارطباتی شهرستان لار به بستک . لَرد مَحیا تفریحگاهی است از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده است.
قلعه کوهیج: قلعه کوهیج قلعه ای تاریخی واقع در روستای کوهیج از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان ، یکی از آثار های تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است . « قلعه کوهیج » یکی از قلعه ها و مستحکمات دوران کذشته است . مصالح به کار رفته ، سنگ های بزرگ و ملاط آن گل و گچ و ساروج است .
خانه بنی عباس : خانه بنی عباس واقع در شهر بستک در بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. خانه بنی عباسی در قسمت شرقی شهر بستک جنب حمام خانی واقع شده‌است. این ساختمان در حدود ۱۱۰ _ ۱۰۰ سال قبل توسط بزرگان بستکی (حاکمان وقت) ساخته شده‌است، ومعماران سازندهٔ بنا، معماران بستکی بوده أند. این خانه در اصل سه طبقه بوده که طبقات فوقانی آن بر أثر زلزله خراب گشته‌است. بنا در حدود ۲۰۰ تا ۲۱۰ أتاق داشته و از سه قسمت مجزا از هم تشکیل می‌شد که هر قسمت دارای حیاط و متعلقات کامل بود.
کاروانسرای بستک: به‌دلیل اینکه شهر بستک در میانه راه بندرعباس و لار قرار دارد، در گذشته کارواسراهای زیادی در آن قرار داشتند که کاروانسرای بستک یکی از آن‌ها است. این کاروان‌سرا که ثبت ملی نیز شده است، به دوره قاجار تعلق دارد. همچنین افرادی که از شیراز به بندرعباس می‌آمدند، در این مکان به استراحت می‌پرداختند. چندین سال پیش سازمان میراث فرهنگی برای حفاظت از مکان در مقابل تخریب آن را مرمت کرد.
قلعه ایلود : قلعه ایلود قلعه ای تاریخی واقع در روستای ایلود از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان ، یکی از آثار های تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است . « قلعه ایلود » یکی از محکمترین قلاع بستک بوده است . آثار این دژ برفراز قله کوه ایلود باقی مانده است.
کباب بستکی لیمویی : کباب بستکی لیمویی غذایی منحصر به فرد است که مزه آن همیشه زیر زبان مهمانان و مسافران نوروزی که از شهرستان بستک واقع در استان هرمزگان عبور کرده و این کباب را خورده باشند می ماند.کباب بستکی، غذایی است که خود بستکی ها و جنوبی ها نیز، علاقه خاصی به آن دارند و بمناسبت های مختلف مانند ، جشن های خانوادگی، مهمانی ها و صحرا از آن استفاده فراوان می کنند.
منطقه حفاظت شده پرزوئيه : منطقه پرزوئيه در شمال بستك و حد فاصل استان‌های هرمزگان و فارس واقع شده است .شایان ذکر است بخشي از منطقه پرزوئيه با منطقه حفاظت شده هرمود در لارستان فارس همپوشانی دارد. اين منطقه دارای وسعت حدود ۱۲۰ هزار هكتار بوده كه ۷۵ درصد آن را اراضی كوهستانی، صخره‌های مارنی، بريدگی هاي پی در‌پی، پرتگاه‌ها و دره‌های عميق و دامنه‌های شيب‌دار تشكيل می دهد. اين زيستگاه دارای تنوع زيستی متفاوتی بوده كه جبير، قوچ و ميش، كل و بز، كفتار، روباه، خرگوش، گراز، كركس، قرقی، تيهو، كبك، بلبل خرما، كبوتر چاهی و شبگرد از جمله حيوانات و پرندگان منطقه پرزوئيه را تشكيل می دهد. اين منطقه به دليل دامنه تغييرات زياد از تنوع زيستی و پوشش گياهی بسيار مناسبی برخوردار است كه سبب شده تنوع زيستی گوناگونی در اين منطقه شكل گيرد.
پل درب پری : پل درب پری مربوط به دوران متأخر دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بستک، بخش مرکزی، دهستان گوده، روستای زنگارد، حاشیه شرقی روستا واقع شده است.
پل گچوییه : بقایای پل گچوییه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک، بخش جناح، دهستان فرامرزان، روستای گچوییه واقع شده است.
بنگله کریکی : کریکی نام مکانی زیبا از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان در غرب استان هرمزگان، و یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این مکان جای گاه وتفریحگاه حاکمان بستک و جهانگیریه بوده‌است، آثار کاخ سلطنی مشهور به « بنگلهٔ کریکی » وتفریحگاه حاکم پرقدرت بستک وجهانگیریه محمد تقی خان مشهور « صولت الملک» هنوز در آن مکان باقی مانده که حکایت از دوران باشکوهٔ آن زمان می‌دارد. «بنگله به معنای ویلا و تفرج گاه بیرون از شهر، اصطلاحی هندی است که وارد زبان خودمونی ها(اچمی‌ها)قدیم شده‌است که هم اکنون فقط در بعضی از نقاط استان هرمزگان به کار برده می‌شود» . مکانی است سرسبز وزیبا مخصوصاً در فصل زمستان وهنگام ریزش باران موسمی وسالهای که باران خوب می‌بارد و کوه دشت را سرسبز می‌کند. آثار کاخ حاکمان جهانگیریه روی تپه‌ای نه بس بلند واقع شده‌است و آب روان چشمه از کنار آن می‌گذرد و چشم‌اندازی بسیار زیبا و شاعرانه به وجود آورده‌است.
حمام خان : حمام خان در ابتدای خیابان پاسداران بستک قرار دارد و از آثار دوره قاجاریه است که به دستور صولت الملک بستکی و توسط معماران چیره دست و محلی بستک و با نظارت معماری شیرازی ساخته شده است. این حمام ۱۴ گنبد کوچک و بزرگ دارد که خطوط گرداگرد جداره داخلی گنبد و خطوط بدنه آن نشانه ای از ذوق و سلیقه معماران آن است. ویژگی جالب این حمام، تعبیه مسیر آب در جداره دیوارهای داخلی است.
آرامگاه شیخ احمد شیخ راشد مدنی : این آرامگاه در شهر بستک و در حاشیه قبرستان قدیمی شهر در بلوار نیروی هوایی واقع شده است. گفته شده که این بنا در سال ۱۳۶۹ هـ.ق توسط مصطفی خان فایزبستکی(از حاکمان بستک) ساخته شده؛ اما سنگ نوشته ای در محراب بنا، تاریخ رجب۱۲۶۴ هـ.ق را نشان می دهد.
آرامگاه سیدمظفر کوخرد : یکی از بناهای زیبای بستک آرامگاه سیدمظفر معروف به دو گنبدان در روستای کوخرد است. این آرامگاه به سبک اورچین می باشد که به زیبایی روی مقبره ساخته شده است.
مدرسه مصطفویه : این مدرسه که در تقاطع خیابان امام خمینی و خیابان مصطفویه، واقع شده، از قدیمی ترین مدارس ایران است که در سال ۱۳۰۱ هـ.ق به همت یکی از بازرگانان فرهنگ دوست بستکی به نام مرحوم حاج شیخ مصطفی عبداللطیف تاسیس گردیده است. درهای مدرسه و کلاس ها از چوب مخصوصی به نام چوب شاه ساخته شده و با شیشه های رنگین تزیین شده است.
موزه مردم شناسی جناح : یکی از مکان های ارزشمند شهرستان بستک، موزه مردم شناسی شهر جناح است که به همت شخصی به نام عبدالرحمن عبدالهی راه اندازی شده و از معدود موزه هایی است که توسط بخش خصوصی اداره می شود و ۶ گالری دارد، شامل سکه های قدیمی، نسخه های خطی، وسایل کشاورزی قدیمی، وسایل پخت و پز، پوشاک محلی، صنایع دستی، آشنایی با مشاهیر منطقه و …
آب گرم فاریاب : آب گرم فاریاب در ۲۵ کلیومتری بستک قرار دارد و آب آن از شکاف سنگ های آهکی خارج می شود. آب این چشمه در ردیف آب های گوگردی است.
آب گرم فتویه : چشمه این آب گرم در مسیربستک به لارستان واقع شده و تا شهر بستک ۳۰ کیلومتر فاصله دارد. مظهر چشمه در جنوب روستا است و در کنار چشمه، حوضچه ای احداث شده که مردم در آن شنا می کنند. همچنین آب این چشمه به مصرف کشاورزان منطقه می رسد.
آب گرم (آب باد) تدرويه: آب گرم تودرویه هر روز پذیرای مهمان های بسیاری است که به این روستا می روند. در اطراف چشمه ۷ اتاقک برای استفاده مسافران احداث شده تا در آن شنا کنند. آب این چشمه در ردیف آب های گوگردی است.
بازار بستک: بازار بستک معروف به ( مجموعهٔ بازار بستک ) واقع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان ، یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این بازار در وسط شهر بستک واقع شده و شامل سه بازار است که قدمت آن به دوره صفویه و قاجاریه می‌رسد . این بنا در سال ۱۲۹۵ هجری قمری به همت استاد عبدالله امینایی معروف به حاجی استاد ساخته شده‌است وبه صورت فضای مربع شکلی است که فضای مرکزی آن مرکب از دو ردیف حجره می‌باشد،معماری بازار مدنی بستک درنوع خود بی نظیر است. این بازار هم اکنون نیز دایر است وکسبه در آن مشغول داد وستد می‌باشند، أما به علت‌های مختلف، دیگر آن رونق سابق وقدیم را ندارد. این بنای تاریخی در چند سال اخیر تعمیر وبازسازی شده‌است ، این بنای تاریخی سازه‌ای سنگی با مصالح گچ است، ودر وسط شهر بستک واقع شده‌است.
دو گنبدان کوخرد : مجموعه دو گنبدان از نقاط دیدنی بستک که متشکل از سه مقبره است که در ضلع غربی روستای کوخرد تشکیل شده که دارای گنبدی مضرس (اورچین) می باشد. این مقابر متعلق به مشایخ و علمای بزرگ این روستا می باشد که دارای تزئیناتی قوس دالبری در بیرون بنا و گچبری در قسمت زیر گنبد می باشد.
سنگ نگاره های ده تل : ده تل دهستانی از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان است. سنگ نگاره های ده تل در منطقه وسیعی از جنوب این روستا واقع شده است. سنگ نگاره های ده تل در منطقه ای با وسعت بیش از 100 هکتار در محدوده این روستا واقع شده است. این سنگ نگاره ها تنها بر گروهی از سنگ ها حک شده اند که شکلی کره مانند دارند و لایه زیرین برخی از آن ها که زیرزمین بوده روشن تر از لایه های بیرونی آن ها سفید رنگ است. این سنگ ها در اندازه های مختلف و به فاصله های کمی از یکدیگر بر روی زمین پراکنده اند و هرچه از سمت دامنه کوه به سمت روستا حرکت کنیم از تراکم آن ها کاسته می شود.
قنات پاراو کوخرد: قنات پاراو کوخرد نام دو رشته قنات باستانی در بخش کوخرد، شهرستان بستک است. هرچند این قنات‌ها سال‌های زیادی بلااستفاده باقی مانده‌اند؛ اما بقایایی از کانال و چاه آن‌ها را همچنان می‌توان دید. سرچشمه این دو رشته قنات زیر کوه ناخ قرار دارد و بقایای آب‌انبارهای وابسته به آن‌ها که از سنگ و ساروج ساخته شده‌اند، باقی مانده است. آب شیرین یکی از این دو قنات را در حوضچه‌هایی ساروجی جمع‌آوری می‌کردند و به‌وسیله‌ی سازه‌ای سنگی به نام ترنه، از عرض رودخانه مهران که آب آن شور است، عبور می‌دادند. این سازه سنگی و کهن در واقع کانالی است که چندین ستون مخروطی شکل دارد و از سنگ، ساروج، گل و لای ساخته شده است. در ساخت ترنه نکات معماری بسیاری را رعایت کردهاند که در نتیجه آن‌ها این سازه باستانی با مرور زمان، به‌جز فرسایش طبیعی سنگ‌های خود، هیچ آسیبی ندیده است.
تنگه بوچیر: تنگه یا دره بوچیر یکی از جاهای دیدنی بستک در استان هرمزگان است که در قلب منطقه‌ای کویری و گرم در نزدیکی روستای بوچیر و پنج کیلومتری آن جای گرفته است. روستای بوچير در هفت كيلومتری غربی روستای حميران، در شش كيلومتری شرقی روستای هشنيز واقع شده و در پشت كوه سنجول قرار دارد. این تنگه تماشایی در موقعیت موقعیت جغرافیایی N۲۷۰۸ E۵۳۳۴ واقع است و آن را در حد فاصل پارسیان و بندر مقام می‌توانید دیدن کنید. فاصله دره بوچیر نیز تا بندر پارسیان حدود یک ساعت است.
گنبدهای نمکی بستک: گنبدهای نمکی در شهرستان بستک یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های زمین‌شناسی و البته از مهم‌ترین جاهای دیدنی استان هرمزگان محسوب می‌شوند. بازی رنگ در میان کوه‌های بلند و صخره‌های آهکی پدیده‌ای است که نمی‌توان به‌راحتی از آن گذشت. وجود نمک‌هایی با رنگ‌های مختلف جلوه‌ی خاصی به این گنبدها داده‌اند. در این مقاله از کجارو با این هدیه طبیعت بیشتر آشنا می‌شوید. اساسا تشکیل گنبدهای نمکی به پدیده‌های زمین‌شناسی مربوط می‌شود. این گنبدها به این علت پدید می‌آیند که نمک‌های زیرزمینی که ساختار لایه لایه دارند، به‌سمت سطح زمین حرکت می‌کنند. همین پدیده به‌ظاهر ساده، سالیان سال طول می‌کشد و طولانی بودن مدت تشکیل یکی از علل اهمیت این گنبدها است. گنبدهای نمکی بستک نیز به‌دلیل قدمت زیادشان، سال‌ها است که به یکی از جاهای دیدنی استان هرمزگان تبدیل شده‌اند. البته در چند سال اخیر با برداشت نمک از این گنبدها بخشی از آن تخریب شد که با همت میراث فرهنگی از تخریب بیشتر آن جلوگیری شد. گنبدهای نمکی بستک در سال ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی ثبت شدند. البته در سال ۱۳۹۴ با استخراج نمک از این گنبدها بخشی از آن‌ها تخریب شدند که با ثبت ملی آن مجوز استخراج نمک نیز باطل شد.
...........................
آرشیو
