سُرخه شهری واقع در استان سمنان است و در ۱۷۰ کیلومتری شرق شهر تهران قرار دارد. این شهر با شهرستان‌های سمنان از شرق و آرادان از غرب و فیروزکوه از شمال و مهدی‌شهر از شمال شرقی و استان اصفهان از جنوب همسایه است و مرکز شهرستان سرخه شهر سرخه میباشد. جمعیت فعلی شهرستان ۲۴٬۵۲۴ نفر میباشد. مردم سرخه کومشی‌تبار هستند و به زبان فارسی و گویش سرخه‌ای که گویشی از زبان‌های سمنانی است، صحبت میکنند.در سرخه از همه اقوام هم زندگی میکنند
وجه تسمیهٔ این شهر را وجود کوه‌های سرخ در اطراف آن گفته‌اند، از آنجایی که در گویش سرخه‌ای به سُرخه «سور» گفته می‌شود و سور در فارسی به معنی سرخ است، می‌توان گفت این وجه تسمیه درست است (در منابع قدیمی نیز از سرخه با همین نام یاد شده). نظرهای دیگری هم مطرح است که بیشتر به افسانه می‌ماند تا حقیقت. «ابن رُسته» از اولین جغرافی‌نویسان جهان اسلام، بیش از هزار و صد سال پیش، در کتاب «اعلاق النفیسه»، نام سرخه این دیار کهن را در کنار شهر سمنان ثبت کرده‌است. مسجد چهل ستون سرخه نیز یادگار آن سال‌هاست. این بخش در سال ۱۳۹۱ به شهرستان سرخه ارتقاء یافت.
مردم کومشی یا کومشی یا قومسی به مردم بومی شهرستان های سمنان، سرخه، دامغان و شاهرود گفته می شود که به یکی از گویش های زبان کومشی گویش می کنند. امروزه گویش کومشی تنها در شهرستان سمنان و سرخه و مهدی‌شهر گویش می شود و در دیگر نواحی آن زبان فارسی و تاتی و مازندرانی رایج است. به اعتقاد زبانشناسان از منطقه سمنان تا گرمسار هیچ گونه بومی از زبان فارسی شناخته نشده است و شهر سمنان و روستاهای اطراف سمنان گویش کومشی خود را حفط نموده اند. عبدالله مقدسی مردم کومش را نه فارس و نه تازی می داند و در وصف زبان مردم کومش چنین می‌گوید: «زبان کومش و گرگان به هم نزدیک است. ها بکار می‌برند و می‌گویند هاکن و هاده و آن را حلاوتی‌ست، و زبان مردم طبرستان بدانها نزدیک است مگر در آن شتاب است». پس از فتح ایران توسط اعراب لفظ کومش به قومس تغییر کرد و از آن پس به ولایت کومش قومس گفته میشد و به مردم بومی آن قومسی گفته میشد. امروزه مردم مازندران و گیلان و گلستان به اهالی سمنان کومشی می گویند. اکثر مردم سمنان خود را قومسی و کومشی می نامیدند.
مردم سرخه به گویش سرخه‌ای که یکی از گویش های کومشی است سخن می‌گویند. سرخه یکی از شهرهای منطقه کهن قومس است که به تعبیر دکتر منوچهر ستوده، قومس جزیره لهجه‌هاست و کانون گویش‌های اصیل ایران. گویش سرخه‌ای را در گروه گویش‌های حاشیه دریای خزر و زیرمجموعه گویش‌های ایرانی نو غربی می‌دانند. گویش سرخه خصایص مشترک قابل توجهی با زبان مازندرانی دارد.
این گویش را در گروه گویش‌های حاشیۀ دریای خزر و زیرمجموعه گویش‌های ایرانی نو غربی می‌دانند. ارانسکی در کتاب زبان‌های ایرانی، در طبقه‌بندی خود، گویش سرخه‌ای را در گروه زبان‌های ایرانی شمال غربی قرار داده و معتقد است زبان‌ها و گویش‌های شمال غربی از گویش‌هایی گرفته شده‌اند که در دورۀ باستان در بخش شمال و شمال غربی فلات ایران رواج داشته‌اند. زبان‌ها و گویش‌های شمال غربی، به طور کلی با اوستایی مطابقت دارند و گویش‌های جنوب غربی با فارسی باستان. مشخص‌ترین تفاوت آواشناختی– تاریخی که این شاخه (جنوب غربی) را از شاخه شمال غربی (و سایر زبان‌های ایرانی) متمایز می‌کند، تناظر واج «د» جنوب غربی با واج «ز» شمال غربی است. در گویش سرخه‌ای این تناظر را در واژه‌ای چون «زاما» (داماد) می‌توان دید. همچنین تناظر واج‌های «ژ» و «ج» شمال غربی با «ز» جنوب غربی، از دیگر تفاوت‌های این دو شاخه است. در این خصوص می‌توان به واژه‌های «ژیکی» و «ژَک» به معنی زن در گویش سرخه‌ای اشاره کرد. در پهلوی، «ژ» اصیل نیست و ظاهراً فقط در کلمات مأخوذ از پارتی (پهلوی اشکانی) دیده می‌شود. در گویش سرخه‌ای این واج، بسیار پرکاربرد است و در واژگان فراوانی حضور دارد. گذشته از این، شباهت‌های بسیاری میان واژه‌های این دو گونۀ زبانی به چشم می‌خورد که همۀ این‌ها نشانگر قرابت و هم‌ریشگی این گویش با زبان پارتی است.
شهرستان سرخه به‌عنوان جزیره لهجه‌ها مشهور است چون در هر روستای آن به یک لهجه و گویش صحبت میکنند و شهرسرخه مرکز این شهرستان به گویشی سخن می‌گویند که قابل نوشتن است. آنها شهرسرخه را سور می‌نامند و به‌طور مثال برای برادر و خواهر از کوچک به بزرگ الفاظ مخصوصی دارند به برادر بزرگتر می‌گویند " دادا " به برادر کوچکتر می‌گویند " به ری " به خواهر بزرگتر می‌گویند " دودو " و به خواهر کوچکتر می‌گویند " خاکی " به پسر می‌گویند " لیزی " و به دختر می‌گویند " دوک کی ".
رسالت قلم می‌نویسد: "مردم سرخه به گویش سرخه‌ای سخن می‌گویند. تاکنون پژوهش‌های پراکنده‌ای در مورد این گویش انجام شده‌است. برخی مستشرقین زبان‌شناس (مانند آرتور کریستن سن) و محققان فارسی زبان، مطالبی در مورد گویش سرخه‌ای نوشته‌اند." و می‌افزاید: " ساختار دستوری و واژگان این گویش در کنار لهجهٔ سرخه‌ای آن را از همهٔ گویش‌های جزیرهٔ لهجه‌ها و لهجه‌های ایرانی متمایز کرده‌است. گویش سرخه‌ای برای غیر سرخه‌ای زبان‌ها تقریباً غیرقابل فهم است، با این حال بین این زبان با گویش‌های اطراف و گویش‌های لری، مازندرانی و گیلکی اشتراکات زیادی در واژگان دیده می‌شود. همین ویژگی غیرقابل فهم بودن، باعث شده بود در نبرد هشت سالهٔ مبارزان ایرانی با سربازان عراقی در بسیاری از موارد از گویش سرخه‌ای به عنوان زبانی مطمئن در ارتباطات مخابراتی جبهه استفاده شود که این مسئله مشهور است
لاسجرد روستایی با کمتر از هزار نفر در ۱۲ کیلومتری غرب شهر سرخه، افتر روستایی با کمتر از دو هزار نفر در شمال شهر سرخه، بیابانک، مومن‌آباد سرخه روستایی با بیش از دو هزار نفر در شرق شهرسرخه و مرکز بخش هفدر شهرستان سرخه، اسدآباد سرخه و اروانه سرخه و روستای امامزاده عبدالله و ایج و جوین و صوفی‌آباد و نظامی و… از روستاهای اطراف سرخه هستند که گویش‌های متفاوت این روستاها از نکات جالب توجه است.
از عمده‌ترین محصولات کشاورزی سرخه می‌توان به خربزه (صیفی جات بخصوص خربزه)، انار[۱۳]، پنبه و گندم و جو اشاره کرد. البته در سالهای اخیر زیتون و پسته نیز جزوه محصولات سرخه شده‌اند و زمین‌های بزرگ زیادی به کشت این محصولات اختصاص پیدا کرده‌است به‌طوری‌که در سطح شهرستان سرخه و روستاهایش مردم بسوی کاشت درخت زیتون رو آورده‌اند و در سالهای آینده یکی از بهترین محصولات سرخه زیتون و پسته خواهد بود. هم‌اکنون در شهرستان سرخه کارخانه روغن کشی زیتون فعالیت می‌کند و مردم سرخه و اطراف هم از میوه زیتون استفاده میکنند و هم از روغن زیتون بهره می‌برند.
صنعت دامپروری در سرخه نسبت به صنعت طیور از رشد کمتری برخوردار است. در اطراف شهر سرخه مراکز مختلفی وجود دارد که به پرورش مرغ گوشتی، تخمی و شتر مرغ می‌پردازند؛ و در آینده پرورش بوقلمون (که در زمان‌های قدیم در سرخه مرسوم بوده و در سفرنامه ناصرالدین شاه به آن اشاره شده) و بلدرچین و… به صنعت طیور شهرستان سرخه اضافه می‌شود که مرغداریها و دامداریها در جای جای شهرستان سرخه پراکنده هستند همچنین در کویر شهرستان سرخه شتر نیز پرورش پیدا می‌کند.
با توجه به معادن وسیع نمک و گچ در اطراف سرخه واحدهای مختلفی در زمینه فراوری گچ و تولید نمک‌های خوراکی فعال هستند. همچنین واحد تولیدی کربنات سدیم در جنوب این شهر واقع شده‌است که از مواد اولیه نمک و آهک اطراف سرخه جهت تولید کربنات سدیم استفاده می‌نماید. صنعت پلاستیک نیز در سرخه از رونق مناسبی برخوردار است و واحدهای کوچک زیادی اقدام به تولید قطعات پلاستیک میکنند.
همچنین شهرک‌های صنعتی زیادی در شهرستان فعالند که عبارتند از: شهرک صنعتی سرخه در شرق شهرسرخه انتهای بلوار امام رضا، شهرک صنعتی تخصصی گچ عبدالله‌آباد شهرستان سرخه در کیلومتر ۳۰ شهرسرخه، شهرک صنعتی تخصصی گچ افتر در کیلومتر ۲۰ شمال شهر سرخه، شهرک صنعتی تخصصی گچ مؤمن آباد در کیلومتر ۱۰ شرق شهر سرخه، ناحیه صنعتی برکیان شمال روستای لاسجرد سرخه کیلومتر ۱۶ شمال غربی شهر سرخه، ناحیه صنعتی جنوب سرخه که کارخانه جات آجرپزی و قیر امولسیونی و کارخانه جات کربنات سدیم سرخه و … در آنجا مستقر شده‌اند، در شمال شهر سرخه در منطقه آسیاب پنجم واحدهای صنعتی دیگری مانند کارخانه سیم و کابل شاهین و.. وجود دارند که به این رونق اقتصادی شهرستان کمک کرده‌اند.
شهرستان سرخه اگرچه در منطقه‌ای کویری واقع شده اما در این جغرافیا چشمه‌های متعددی وجود دارد:
'چشمهٔ معدنی نمک‌دره:': چشمهٔ نمک‌دره یکی دیگر از چشمه‌هایی است که در ۶ کیلومتری جنوب شهر سرخه و در کنار روستای بیابانک قرار دارد. آب این چشمه از گنبدهای نمکی جاریست و مردم برای استفاده از آن در چاله‌هایی که اطراف آن را لایه‌های ضخیم نمک پوشانده‌است، استحمام میکنند. میزان غلظت نمک آن بحدی است که به هیچ عنوان نمی‌توان سر را به زیر آب فرو برد. مردم معتقدند که آب چشمهٔ نمک‌دره برای درمان کمردرد و پادرد سودمند است.
چشمهٔ معدنی تلخاب:
وجه تسمیه چشمه: به علت فراوانی گوگرد در آب این چشمه معدنی آب آن تلخ و غیرقابل شرب است.
ویژگی چشمه: این چشمه در در شش کیلومتری غرب روستا لاسجرد و در مسیر سرخه به گرمسار واقع میباشد آب تلخ شامل دو چشمه به نام‌های چشمه و سیه کله است که محدوده‌ای استخری شکل را بوجود آورده‌اند. آب این چشمه‌ها دارای گوگرد و مزه آن تلخ است. مردم در فصل تابستان برای رفع گرمی بدن و همچنین تفریح به آنجا می‌روند. در ضلع جنوبی این چشمه نیزاری زیبا قرار داردکه در فصول مختلف سال محل زندگی پرندگان مهاجر میباشد. در ضلع شمالی چشمه انبوهی از درختچه‌های گز وجود دارد که انسان را به یاد جنگلهای بلوط استان ایلام می‌اندازد اطراف چشمه را کوه‌های خاکی به رنگ سرخ و لاجوردی احاطه کرده‌است آب این چشمه برای درمان بیماری‌هایی مانند: یرقان، زردی، واریس، خوارشه، کهیر، پادرد و سردرد مفید میباشد در تابستان این چشمه پذیرای مهمانانی از شهرهای مختلف استان سمنان، تهران، مرکزی، اصفهان و مازندران میباشد.
.jpg)
چشمهٔ آب معدنی شورآب: آب این چشمه از یک رشته قنات تشکیل شده‌است که در شمال غربی شهر سرخه قرار دارد. مردم در فصل تابستان با پیمودن مسیر ۵ کیلومتری از شهر سرخه به مظهر (محل خروج) آب قنات شورآب می‌روند و در آن استحمام میکنند. این آب، گوگرد فراوانی دارد که برای درمان بیماری‌های سردرد و چشم درد استفاده می‌شود و نمی‌توان مدت زیادی در آن ماند چون گازهای زیادی که از آن متصاعد می‌شود، سرگیجه‌آور است.
در اطراف شهر سرخه معادن زیاد گچ، نمک، زئولیت، بنتونیت، سلستین و غیره وجود دارند. مواد معدنی موجود در این معادن عبارتند از: سنگ گچ، نمک، سنگ آهن، سنگ لاشه، سنگ آهک، سنگ تزئینی، سنگ چینی، زغال سنگ، سولفات سدیم، میکا، بنتونیت، زئولیت، کائولن، بوکیست، خاک صنعتی، سیلیس، دولومیت، فلدسپات، فیروزه، سلستین، سرب، مرمریت، تراورتن، فلورین و منگنز
جاذبه های سرخه
کاروانسرای لاسجرد سرخه: کاروانسرای تاریخی لاسجرد از کاروانسراهای دوره عباسی است که از سمت غرب در ابتدای روستای لاسجرد و بر روی گذرگاه شرق به غرب ایران و در مسیر زیارتی، به طرف مشهد مقدس قراردارد. این كاروانسرا از نوع كاروانسراهای دو ایوانی و شامل حیاطی وسیع با 24 حجره در پیرامون می باشد. دو ایوان زیبای كاروانسرا در غرب و شرق آن ساخته شده اند. در دو طرف ایوان غربی 6 غرفه جهت سكونت مسافران ساخته شده است. ایوان شرقی كاروانسرا بلندتر از ایوان غربی است كه به وسیله دالانی به هشتی كاروانسرا منتهی می شود. در دو ضلع هشتی دو ایوان دوطبقه وجود داردكه در پشت هر ایوان اتاق كوچكی ساخته شده است. قدمت و دوره تاریخی این کاروانسرا صفوی می باشد. این بنا به شماره ملی 1995 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
خانه حاج حشمت اللشکر(ابراهیم خان): این بنا حدوداً در مرکز شهر سرخه واقع گردیده است. همانطور که از کتب تاریخی و گفته معمرین و فرم معماری بنا به دست می آید این بنا متعلق به دوره قاجاراست. از آنجایی که این بنا خصوصی و مالک اصلی آن حاج حشمت خان پیوندی (حاکم وقت منطقه ) بوده، به همین جهت به خانه حاج حشمت معروف شده است. خانه اصلی حشمت اللشکر(حشمت بزرگ) که به دست حاج معمار باشی سمنانی ساخته شده بود. این مجموعه تاریخی شامل چهار منزل مسکونی ، دارالحکومه، باغ، حمام، مدرسه و …. بوده است که اکنون دو خانه آن باقی مانده است. بادگیرهای دو قلو برفراز این بنا با تزئیناتی ناب از نمادهای شهر سرخه است. این بنا نماد معماری مناطق کویری است که به شماره ملی 29743 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آب انبار بیرون دژ سرخه: در محله بیرون دژ و در کنار مصلی نماز جمعه(حسینیه شهدا) شهر سرخه قرار گرفته است. این آب انبار منسوب به دوره قاجار است و از آب انبارهای بزرگ این شهر به حساب می آید. این آب انبار را حاج حشمت اللشکر، که خود اهل سرخه بوده ساخته است. مخزن اصلی آن گنبد عظیمی، مخروطی شکل است، این بنا بر اساس معماری سنتی خاص ناحیه کویری ساخته شده و پیرامون آن تا رأس گنبد، پله های مدوری احداث گردیده است. بر بالای گنبد، بادگیر کوچکی جهت عبور جریان هوا و خنک کردن آب به چشم می خورد. این بنا به شماره ملی 4435 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
مسجد جامع و چهلستون سرخه: تاریخ ساخت اولیه این بنا به قرن اول هجری نسبت داده می شود. این مسجد از دو شبستان مجزا مجاور هم یکی در جنوب و دیگری در شمال آن تشکیل شده است. شبستان جنوبی که مستطیل شکل می باشد و محراب آن منتهی الیه سمت جنوب غربی بنا قرار دارد. در شمال این شبستان راهرویی وجود دارد که بر سردر این راهرو، کاشیکاری معرقی به تاریخ 1345 ش که بر روی آن بخشی از آیه 18 سوره توبه قرآن کریم نوشته شده است به چشم می خورد. در گوشه جنوب غربی شبستان شمالی محراب ساده ای قرار دارد که بالای آن بوسیله رسمی بندی گچی تزئین شده است. مسجد چهلستون سرخه متعلق به قرن اول هجری است که یکی از شبستان های الحاقی به مسجد جامع سرخه بوده، که در بافت قدیم شهر قرار گرفته است. از خصوصیات بارز این بنا ستونهای ظریف هشت ضلعی آجری و طاق های جناقی تند می باشد که از 40 ستون این بنا هم اینک 32 ستون آن باقی است. این بنا به شماره ملی 2325 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
حمام بیرون دژ سرخه: در محله بیرون دژ و در حوالی مسجد جامع و چهلستون قرار گرفته که قدمت آن به دوران اواخر زندیه و اوایل قاجاریه می رسد. این بنا و سایر حمام های قدیمی شامل: رختکن، دهلیز ارتباطی، گرمخانه، خزینه آب و تون می باشد. این حمام از دو حمام کوچک و بزرگ تشکیل شده که حمام کوچکتر زنانه و حمام بزرگتر مردانه است. دیوارها از سنگ، ملات آهک و گچ و سقفها از آجر با اندود ساخته شده اند. سقفها همه گنبدی هستند و تویزهایی که بر روی جرزها و پایه ها قرار گرفته اند آنها را استوار نگه می دارند. این حمام دارای طاق های ضربی است و بر ستون های قطوری استوار شده است. این بنا به شماره 4425 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقعه پیر غریب سرخه: در ابتدای ورودی شهر سرخه از سمت سمنان(سمت راست جاده) قرار گرفته است. به گفته اهالی محل این مكان متعلق به شخص خاصی نیست و جنبه اعتقادی آن بیش از همه در بین افراد مسن وجود دارد بدین صورت كه نقل می‌كنند اینجا مكانی است كه هر كس دارای مشكلی باشد و به آن توسل جوید غریبه ای كه برای همگان ناشناس است می آید و مشكل یا مشكلات را حل می كند. بنا به توصیف كوتاهی كه در سفرنامه اعتمادالسلطنه از آن شده است درسه فرسخی سمنان دهكده سرخه است كه در واقع قصبه آبادی میباشد و تقریبا هشتصد خانوار سكنه دارد. كاروانسرا خرابه از خشت و گل و كاروانسرائی آباد با دیوار كبری در این دهكده است. در قبرستان سرخه بقعه ایست محقر معروف به پیر غریب. بنا بقعه ایست محقر و كوچك كه از خارج به صورت پلان دایره و از داخل به صورت 7 ضلعی كار شده است. ورود به آن از ضلع شرقی صورت می‌گیرد و با كمی اختلاف سطح به كف داخلی بقعه می‌رسیم. دیوارهای داخلی در هر ضلع دارای طاقنمایی كشیده با فرم های نیم دایره است. همچنین دارای ایوانی با طاق نیم دایره میباشد. این بنا دارای الحاقاتی نیز در شمال و جنوب خود میباشد كه به صورت انباری استفاده می شوند. مصالح اصلی به كار رفته در بنای فوق خشت و گل میباشد و سطح داخلی بقعه و سطح خارجی آن با اندود گچ سفید شده اند. این بنا به شماره 5829 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه شیخ محمود مزدقانی: این بنا كه مربوط به دوره ایلخانان مغول است در روستای مؤمن آباد و در مسیر جاده اصلی به روستای افتر و فیروزکوه واقع گردیده است. این آرمگاه متعلق به شخصی به نام شیخ محمود مزدقانی که از شیوخ مسلمان و شیعه بوده و نقش مهمی در زمینه آموزش مردم در امور مذهبی ایفا می‌کرده است که پس از وفات وی مقبره ای در محل کنونی ساخته شده است. این بنا دارای یك ایوان و گنبدی رفیع و در طبقه بالا دارای غلام گردشهایی می باشد. که دارای 8 چله خانه و یك اتاق در ضلع شرقی بنا می باشد. این بنا به شماره 1318 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آرامگاه شیخ علاء الدوله سمنانی: احمد بن محمد بن احمد البیابانکی سمنانی را از لحاظ مقام دینی به لقب رکن الدین و به مناسبت خدمات جوانی اش در دستگاه دیوانی، به علاء الدوله ملقب ساخته اند. بنای آرامگاه به دستور عمادالدین(جمال الدین) عبدالوهاب وزیر سلطان محمد خدابنده از خشت خام بنا گردیده و شیخ خانقاهی بر آن افزود. بنای آرامگاه و خانقاه این عارف مشهور بازمانده معماری اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. ساختمان مفصل آرامگاه شامل دو قسمت است، قسمت اصلی بنا مربع شکل است و در گذشته گنبد عظیمی بر روی آن قرار داشته که در حال حاضر تنها یک فیلپوش زاویه جنوب غربی مقصوره آن باقی مانده است. قسمت دوم ایوان رفیع و بلند آرامگاه است که رو به مشرق است. مزار شیخ در بیرون ایوان واقع شده است. آرامگاه شیخ علاءالدوله سمنانی در روستای صوفی آباد، واقع است.
امام زاده عبدالله و اسماعیل سرخه: در دهستان لاسجرد در روستایی به نام امام زاده عبدالله(در شمال روستای ایج) قرار گرفته است. بنا منسوب به دوره قاجار است و به گفته آقای خادم که پیرمرد مسنی از اهالی روستا است، جدش حاجی قاسم خادم، در راه سفر به زیارت امام هشتم(ع) در کاروانسرای لاسجرد خواب می بیند که مردی نورانی او را فرمان می دهد که در روستای امام زاده عبدالله، امام زاده ای است که تو بایستی بنای آن را رونق بخشی. او نیز به آنجا می رود و به ساخت بنای آرامگاه مشغول می شود و از آن پس به زندگی در همان جا ادامه می دهد و روستایی را تشکیل می دهد. در داخل بقعه 2 قبر مشاهده می شود که یکی مربوط به امام زاده عبدالله و دیگری مربوط به برادرش امام زاده اسماعیل است. پلان(L) مانند، شکل کلی ساختمان است، 2 گنبد چند وجهی در سمت شمال غربی بنا که مدفن اصلی امام زادگان در آنجا قرار دارد ساخته اند و برای رسیدن به این قسمت بایستی از فضای سرپوشیده ای گذشت که از شرق و غرب به این سالن راه دارد. به نظر ورودی اصلی در سمت شرق قرار دارد. که پس از عبور از درگاه این قسمت با کاربندیهایی مواجه می شویم که استخوانبندی یک ایوان ورودی را نشان می دهد. مصالح به کار رفته از سنگ، ملات و آجر می باشد که دیواره ها از سنگ و ملات و سقفها و گنبدها از آجر ساخته شده اند. این بنا به شماره 4429 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
غار (مغار) افتر سرخه: این غار یكی از بزرگترین غارهای آهكی شهرستان سرخه است که در روستای افتر واقع شده است. در این غار محصولات لبنی دامداران افتر كه دوره ییلاق را در گورسفید، طارم، كلارخان، افتر و امامزاده عبدالله سپری می‌كنند، نگهداری می‌شود. ظرفیت این غار حدود 2 هزار جلد محصولات لبنی است. طول این غار 302 متر و عرض آن حدود 12 متر است و ارتفاع آن از 40 سانتی‌متر تا 5 متر متغیر است. در این غار گونه‌های جانوری مشاهده نمی‌شود ولی در دامنه بیرون غار، چند گونه گیاهی بومی از خانواده گندمیان، گون، كلاه میرحسن، اسپند، اسپرس كوهی، زرشک و … وجود دارد. این غار از گذشته به عنوان یخچال طبیعی برای حفظ محصولات دامی مورد استفاده اهالی بوده و در بین اهالی به «مغار افتر» معروف است. وجود تخته سنگ‌های گچ و آهک، سكوهای مناسبی برای قرار دادن پوست احشام فراهم كرده است. این غار به شماره 135 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
منطقه شکار ممنوع خنار: این منطقه حفاظت شده با وسعت بیش از 36 هزار هکتار در شمال شهرستان سرخه و در دامنه های البرز، به ((سرزمین باریجه)) معروف است. گونه های گیاهی منطقه شامل: کما و باریجه، اٌرس، زرشک، آویشن و سریش، اسپند، بومادران، گیاهان پیازی، تیره نعناعیان می باشند. گونه های جانوری آن گرگ، روباه، گربه وحشی، خوک وحشی، خرگوش، شغال، خرس قهوه ای، کل و بز، قوچ و میش و ….. هستند. عمده پرندگان منطقه را گنجشك سانان ، كبك ، كبك دری ، كبوتر صحرایی ، تیهو و پرندگان شكاری تشكیل می دهد.
.................................
آرشیو
