ساوه از شهرهای استان مرکزی و مرکز شهرستان ساوه، در کشور ایران است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۲۰٬۷۶۲ نفر است. ساوه یکی از شهرها و مناطق باستانی بازمانده از دوره ساسانی است که در اواخر آن دوره و در اوایل دوره اسلامی یعنی سال ۲۲ هجری، جزو ایالت جبال یا همان عراق عجم بوده‌است.
ساوه از شمال به شهرستان زرندیه و استان قزوین، از جنوب به شهرستان تفرش، از جنوب‌شرق به استان قم، از شرق به استان تهران و قم و از غرب و جنوب غربی به استان همدان و شهرستان کمیجان محدود می‌گردد.
گروهی نام آن را مأخوذ از واژه اوستایی «سَوا» Sava یا واژه پهلوی «سَوَکا» Savaka دانسته‌اند. ساوه بر وزن کاوه، از نام پهلوانی تورانی به نام «ساوه‌شاه» گرفته شده‌است. ساوه تغییریافته واژه سه‌آبه به معنای مکانی با سه رودخانه خوانده شده‌است. ساوه در زبان فارسی به معنای خرده‌طلا است، نام بخش‌هایی مانند زرند، گواه کاربرد این معنی برای منطقه ساوه‌است. ساوه نام شهری است نامدار در عراق عجم، گویند دریاچه‌ای در آن جا بود که هر سال یک کس را در آن غرق می‌کردند تا از سیلاب ایمن بمانند و در شب ولادت پیامبر اسلام آن دریاچه خشک شد.
ساوه یکی از شهرها و مناطق باستانی بازمانده از دوره ساسانی است. این شهر در دوران گذشته در برخورد کلان‌ترین راه‌های کاروانی میان ری باستان، همدان، اصفهان، قزوین، زنجان، قم و کاشان قرار داشته و در روزگار پارتیان یکی از خانمان‌های مهم میان راهی بوده و در سدهٔ ۷ (پیش از میلاد) یکی از دژها و خانمان‌های سرزمین ماد به‌شمار می‌رفته و زیست همگانی در این بخش از ایران از پیشینه و دیرینگی بسیار برخوردار است و از دید زمین‌شناسی از آن دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی می‌باشد. ساوه نخست از توابع میدان بوده و بعد بخشی از ری بزرگ شده و به سبب نزدیکی با میانه‌های نیرومند برخی دودمان و پادشاهان بر ایران گذشته از این که همواره از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده دارائی و چمنزارهای آن نیز از دیرباز جای توجه دودمان‌ها بوده و روی همین پایه فرمانروایان آن اغلب از میان دولتمردان بنام برگزیده شده‌اند بعد از ساسانیان حکومت سامانیان و آل‌بویه و سپس سلجوقی بر این سرزمین دست داشتند.
ساوه در جریان حمله مغول در قرن هفتم هجری صدمه و آسیب فراوان دید، مغولان شهر را ویران کردند و ساکنان آن را از دم تیغ گذراندند. کتابخانه‌های بزرگ و موزه‌های ساوه طعمه حریق شد وکتاب‌ها و ابزار دانشی کتابخانه و دانشوران نابود شدند.
حمدالله مستوفی در مورد ساوه این‌گونه نوشته:در اول در آن زمین بحریه (دریاچه) بوده و در شب ولادت رسول اکرم آب آن به زمین فرو شد و آن از مشروبات بوده‌است و بر آن زمین شهری ساختند. بانی آن معلوم نیست و در حمله مغول‌ها باروی آن دچار خرابی شد و خواجه ظهیرالدین علی بن ملک شرف‌الدین ساوجی آن را عمارت نمود. هوایش به گرمی مایل است و آبش از رودخانه مزدقان و قنوات مشروب می‌شود.
ساوه از دیر باز محل برخوردهای نظامی ایران بوده در دوره مغول نیز گذرگاه جهانگردان بیگانه شد مارکوپولو و نیزی و بسیاری از پیامبران و مبلغان آئینی، بازرگانان، و ایلچیان در گزارش‌ها و نوشته‌های خود از ساوه یاد کرده‌اند. پی آمد حمله مغول کاهش شدید مردم ساوه بوده که کاهش زیاد ماندگاران روستایی و ویران شدن دستگاه‌های آبیاری موجب افت شدید کشاورزی در سرزمین ساوه شد. در دوره صفویه که آئین شیعه آئین رسمی کشور شد منطقه ساوه در دوره یاد شده جزو زمینگاه علی شکر بود در سال ۹۰۸ با چیرگی صفویه بر پادشاه مراد عثمانی همدان که والی‌نشین زمینگاه یاد شده بود بدست قزلباش‌ها افتاد. در روزگار صفویه مردم ساوه از تیره‌های گوناگون بودند و زبان و آداب و روسوم آنان نیز طبعاً با هم فرق داشت؛ ولی بیشتر مردم از همان گذشته پارسی‌زبان با گویش محلی بودند تا به امروز هم ادامه دارد.
قحطی بزرگ ساوه در سال ۱۲۸۸ قمری/۱۸۷۱ تا ۱۸۷۲ میلادی/۱۲۵۰ خورشیدی شامل بی‌آبی و گرانی شدید شد. براساس رساله و دست‌نوشته‌ای که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران وجود دارد اوضاع شهر ساوه در دوران قاجار این‌گونه تفسیر شده‌است: نویسنده از قتل‌عام مردم ساوه و ویرانی بناها و آثار پس از حمله چنگیزخان مغول یاد کرده‌است که بعدها توسط صفویان بازسازی شده‌است، وی ساوه را محل زرادخانه (قورخانه) سلطنتی صفویه دانسته‌است، براساس این نسخه خطی ساوه به دلیل تصمیمات حاکمان و پادشاهی قاجار رو به نابودی رفته، به‌طوری‌که راه قافله‌ها و کاروان‌ها را به سمت ساوه ممنوع و فروش انار این شهر را قدغن کرده بودند و به اسم سمنان، کاشان و اردستان می‌فروختند، بر خلاف گذشته صد و پنجاه سال از ساوه فردی به دستگاه حکومتی نمی‌توانسته راه یابد. مساحت کلی ساوه چهل فرسخ که چهار طایفه بزرگ به نام‌های خلج، بیگدلی، بیات و شاهسون داشته‌است.
میانگین دمای سالانه ۲/۱۸ درجه سانتی گراد بوده‌است. میزان بارندگی کم و حدود ۲۱۶ میلیمتر در سال می‌باشد و بیشتر بارش به صورت باران است. در تقسیم‌بندی اقلیمی شهرستان ساوه دارای اقلیم نیمه خشک با تابستانهای گرم و زمستانهای کمی سرد نامگذاری شده‌است. متوسط رطوبت شهر ساوه ۳۹٪ می‌باشد که ماه‌های دی با میانگین ۵۸٪ مرطوبترین ماه و ماه تیر و مرداد با میانگین ۲۶ درصد خشکترین ماه سال می‌باشد. باد غالب ساوه شمالی و شمال غرب (۳۶۰ درجه) می‌باشد و بیشترین سرعت باد وزیده شده به میزان ۹۰کیلومتر در ساعت در ماه فروردین ۱۳۷۲ گزارش شده‌است. اقلیم ساوه براساس طبقه‌بندی دمارتن خشک و طبقه‌بندی آمبرژه معتدل می‌باشد.
ساوه از نظر مطالعات زلزله در محدوده محدوده زلزله خیزی بالا قرار دارد. وجود گسل هندس در ۱۸ کیلومتری جنوب شهر در لرزه خیزی این منطقه تأثیر بسیاری دارد. جمعیت شهر ساوه در سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ برابر ۲۲۰٬۷۶۲ نفر که شامل ۱۱۲٬۷۴۲ مرد، ۱۰۸٬۰۲۰ زن و ۶۷٬۲۳۰ خانوار بوده‌است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۰ شمسی ۲۰۰٬۴۸۱ نفر و در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۷۹٬۰۰۹ نفر بوده‌است. زبان مردم ساوه فارسی است و به لهجه ساوه‌ای صحبت می‌کنند.
شهر ساوه به دلیل جاذبه‌های صنعتی و کشاورزی و نزدیکی به پایتخت ایران یکی از مناطق جذب اتباع خارجی به‌ویژه مهاجران کشور افغانستان است، به‌طوری بیش از ۲۰ هزار افغانستانی در شهرستان و شهر ساوه زندگی می‌کنند و در شغل‌های سخت مشغول به‌کار هستند.
در سال ۱۳۲۸ کارخانه برق ساوه با مشارکت عده‌ای سهام‌دار و به صورت خصوصی با خرید دو موتور مولد برق شروع به ساخت و در سال ۱۳۲۹ به بهره‌برداری رسید و سپس در سال ۱۳۴۱ نوسازی و گسترش یافت. در حال حاضر تعداد کل مشترکین برق ساوه و غرق‌آباد ۱۱۷٬۲۴۴ است. شبکه لوله‌کشی آب شهری در ساوه در سال ۱۳۴۲ آغاز و در سال ۱۳۴۳ مورد بهره‌برداری رسیده‌است و هم‌اکنون در حدود ۵۰٬۰۰۰ مشترک آب دارد، همچنین یک تصفیه‌خانه با ظرفیت تصفیه ۳۴ هزار متر مکعب فاضلاب در شبانه‌روز برای دویست هزار نفر در حال ساخت می‌باشد.
شهر ساوه دارای ۹۵٬۱۲۸ مشترک خط ثابت تلفن (ضریب نفوذ ۳۶٫۷۲٪)، ۲۰۶٬۱۹۰ مشترک تلفن همراه (ضریب نفوذ ۸۰٪) و ۵٬۹۰۰ مشترک اینترنت پرسرعت (ADSL) می‌باشد. همچنین گازرسانی به این شهر از سال ۱۳۶۵ آغاز و در سال ۱۳۶۷ مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است، که هم‌اکنون دارای ۵۰۰ کیلومتر شبکه‌گذاری و ۳۶٬۰۰۰ انشعاب نصب شده‌است. سابقه ایجاد شهرداری در ساوه طبق مدارک مستند به سال ۱۳۳۶ بازمی‌گردد، اما گفته‌ها حاکی از این است که در سال ۱۳۲۰ در این شهر بلدیه یا شهرداری وجود داشته‌است. سرانه فضای سبز شهر ساوه برای هر نفر حدود ۱۳ متر مربع است. وسعت فضای سبز ۲٬۶۷۵٬۰۰۰ متر مربع شامل ۶۱ پارک محله‌ای، ۱۳ پارک اصلی و سایر فضاهای سبز است. میانگین سرانه فضای سبز این شهر با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی از میانگین کشوری بیشتر است.
شهر صنعتی کاوه در ۱۰ کیلومتری شهر ساوه، بزرگترین شهرک صنعتی کشور و یکی از قطب‌های مهم صنعت در ایران به حساب می‌آید. شهر صنعتی کاوه در سال ۱۳۵۲ در شمال شرقی شهر ساوه ایجاد شده‌است که هم‌اکنون در مساحتی بالغ بر ۳۰۰۰ هکتار و با بیش از ۶۰۰ واحد کارخانه تولیدی مشغول به فعالیت است. از جمله نشریات محلی ساوه می‌توان به دو هفته‌نامه پیام اندیشه، گل‌های ساوه، آرمان جوان، یاقوت سرخ، صبح ساوه، سیمانگار و ماه‌نامه‌های عهد جاوید و سیمای ساوه اشاره نمود. همچنین دو هفته‌نامه مدینه گفتگو یکی از نشریات شهرستان ساوه و استان مرکزی بود که در تیر ماه ۱۳۸۹ توقیف شده‌است.
هنر صنایع دستی در شهر ساوه دارای قدمت زیادی است. وجود تکه‌های سفالینه کشف شده در اطراف تپه باستانی آوه شاهدی بر این مدعاست. همچنین گلیم ساوه یکی از آثار مشهور کشور است که از دوره صفوی در این شهر رواج داشته‌است.
سفالگری: در زمان سلجوقیان، ساوه یکی از مراکز مهم سفالگری بود که هر چند نمی‌توانست با ‹‹ری›› در این زمینه رقابت کند ولی به هر طریق از اهمیت فراوانی برخوردار بود. پس از حمله مغول، ‹‹ری›› از فعالیت بازایستاد لکن ساوه همچنان به خلق آثار گران‌بهایی در این زمینه ادامه داد. نمونه‌های زیبایی از سفالینه‌های ساوه‌ای در حفاریهای تپه‌های تاریخی ‹‹ آوه›› به دست آمده که در ‹‹ موزه ایران باستان›› نگاهداری می‌شود.
گلیم بافی: در گلیم ساوه استفاده از رنگ‌های مناسب و طرح‌های زیبا دیده می‌شود و این امر گلیم ساوه را در سطح استان مطرح ساخته‌است. روستای «نورعلی بیگ» در بخش مرکزی شهرستان ساوه از جمله روستاهایی است که بافت گلیم در آن مشهود است. از انواع گلیم‌ها، خورجین، گاله یا به اصطلاح ساوه‌ای‌ها «گووالا» و غیره تهیه می‌شود. گاله اغلب در کودکشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. «سفره آرد» یا به قول محلی‌ها «اون سفرا» از دیگر دست‌بافت‌های مردم این دیار است. سفره آرد گلیمی ظریف از نخ پنبه است و معمولاً در نان‌پزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از جمله شیرینی‌های سنتی شهر ساوه می‌توان به نان ماستی (نون ماستی یا نون قندی)، چوکه، نان قندی، روح‌افزا اشاره کرد.
موزه مردم‌شناسی چهارسوق که از آثار به جای مانده دوران صفویه است در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۸۶ به مناسب روز جهانی صنایع دستی به عنوان موزه مردم‌شناسی شهرستان ساوه مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است، در این موزه اشیای همچون کتب خطی و دست‌نویس، انواع قفل‌های قدیمی، ظروف مسی و سفالی، سکه و اسناد خطی، سنگ قبرهایی مربوط به دوره قاجار به نمایش درآمده‌است.
در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۹۴ سینما شهر ساوه در سالن سلمان ساوجی که متعلق به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ساوه می‌باشد با اکران فیلم محمد رسول‌الله افتتاح شده‌است، پیش از این در سال ۱۳۷۴ سینما هلال احمر و پس از آن سینمایی که سابقاً در محل فعلی سالن چمران ارشاد ساوه وجود داشته فعالیت آن متوقف شده بود. ظرفیت این سینما ۴۲۰ نفر است.
شهر ساوه در دوره‌های مختلف تیم‌های ورزشی مانند باشگاه‌های باشگاه فوتسال شن‌سا ساوه و باشگاه فوتسال شهرداری ساوه در لیگ برتر فوتسال ایران داشته‌است. باشگاه شن‌سا ساوه قهرمان نخستین دوره جام باشگاه‌های آسیا در سال ۱۳۸۴، مسابقات بین‌المللی پرتغال موسوم به جام جهانی کوچک در سال ۱۳۸۶ و قهرمان لیگ برتر فوتسال ایران در سال ۱۳۸۵ شده‌است. همچنین باشگاه فوتبال شهر صنعتی کاوه که وابسته به شهر صنعتی کاوه در نزدیکی ساوه‌است در لیگ دسته اول ایران به عنوان نماینده شهر تهران شرکت می‌کند. در حال حاضر باشگاه فوتسال سن‌ایچ در لیگ برتر فوتسال ایران و باشگاه فوتبال خوشه طلایی ساوه در لیگ آزادگان حضور دارند.
سوغات شهرستان انار و انجیر خشک و پایه اقتصاد آن را صنعت و کشاورزی تشکیل می دهد. منطقه ساوه به خاطر مجاورت با کویر و ارتفاعات کم دارای آب و هوای گرم و خشک است.
میزان بارندگی کم و حدود ۲۱۳ میلیمتر در سال می باشد و بیشتر بارش نیز به صورت باران است. شهرستان ساوه را بیشتر نقاط هموار و دشت تشکیل می دهد. این دشتها از جنوب شهر ساوه شروع و تا دشت بزرگ ساوه – که گستردگی شهرهای غرق آباد، ساوه، شهرصنعتی، مأمونیه و زرند است – امتداد دارد و دارای خاکی بسیار حاصلخیز و محل تولید بسیاری از محصولات باغها و کشاورزی است. ارتفاعات منطقه در غرب شهرستان متمرکز بوده و در شمال غرب شهر ساوه و غرب رازقان به حداکثر ۲۹۳۰ متر می رسد.
رودخانه قره چای که از غرب و از استان همدان وارد شهرستان ساوه می شود با جهت غرب به شرق تمام شهرستان را مشورب نموده و به خارج از شهرستان (مسیله قم) هدایت می شود. بر مسیر همین رود است. ساکه ساوه (الغدیر) بر محل قدیمی بند شاه عباسی احداث گردیده است. از دیگر رودخانه های مهم در آن، مزدکان که از ارتفاعات غربی سرچشمه گرفته و در جنوب شهر ساوه با قره چای یکی می شود از سرشاخه ها این رودخانه که همگی از ارتفاعات شمال غرب سرچشمه می گیرند. می توان به رودخانه های فصلی سامان، مسیله و چرم اشاره داشت.
شهرستان ساوه دارای ۵ شهر بخش و ۱۲ دهستان و ۳۸۶ آبادی به شرح ذیل است بخش خرقان با دهستان الویر ( ۱۹ آبادی و ۱۴۹۴ خانوار ) دهستان علیشا ( ۱۸ آبادی و ۱۵۱۷ خانوار ) بخش زرند با دهستان حکیم آباد ( ۴۵ آبادی و ۱۸۶۹ خانوار) دهستان خشگرود ( ۵۹ آبادی و ۱۴۳۴ خانوار ) دهستان رودشور ( ۱۷ آبادی ۱۲۴۲ خانوار ) بخش مرکزی شامل دهستان شاهسونکندی ( ۳۵ آبادی و ۹۰۰ خانوار ) دهستان طراز ناهید ( ۳۷ آبادی و ۱۳۶۵ خانوار) دهستان قره چای ( ۳۰ آبادی و ۱۶۹۹ خانوار ) دهستان نو علی بیگ ( ۳۵ آبادی و ۲۵۵۵ خانوار ) و بخش نوبران شامل دهستان آق کهریز ۰ ۲۹ آبادی و ۲۰۴۹ خانوار) دهستان نبات ( ۳۶ آبادی و ۲۱۱۴ خانوار ) دهستان کوهپایه ( ۲۶ آبادی و ۱۵۰۴ خانوار )
به لحاظ طبیعی شهرستان ساوه در دشتی هموار واقع شده است. شهرستان ساوه دارای اقلیمی نیمه خشک با تابستانهای گرم و زمستانهای کمی سرد می باشد.اراضی این شهرستان بین کوهستان و بیانان واقع شده و بلندترین ارتفاع این شهرستان ” کوه قلیچ ” در بخش زرند است که ۲۰۵۰ متر بلندی دارد. مهمترین منبع آبی شهرستان ساوه رودخانه دائمی قره چای بوده و پس از آن می توان از رودخانه های مزلقان و شور را در ردیفهای بعدی قرار داد.سدالغدیر که بر روی رودخانه قره چای احداث شده مهمترین منبع آب زراعی منطقه می باشد. شهرستان ساوه به لحاظ پوشش گیاهی جزو مراتع خوب استان مرکزی بوده و عمده ترین گونه های گیاهی این شهرستان عبارتند از : درسنه، گون، کاروان کش، شیرین بیان، ورک، پونه ، گل مار، داریجان ، کنگر ریواس، جاجوغ و قاسنی.
شهرستان ساوه از لحاظ پوشش جانوری نیز دارای تنوع قابل توجهی است.گرگ، خرگوش، شغال، آهو، روباه، کبک، غاز، مرغابی، مار، قرقاول، و عقاب از جمله جانورانی می باشند که پوشش جانوری این شهرستان را تشکیل داده اند. اقتصاد منطقه برپایه کشاورزی و دامداری استوار است، سیستم کشاورزی منطقه در سال های اخیر حالت سنتی بصورت نیمه مکانیزه در آمده بطوریکه حدود ۸۰% درآمد مردم از راه کشاورزی و ۲۰% از راه صنعت تامین می گردد دامداری بر اساس روش سنتی و پرواری انجام می شود که شامل پرورش گاو، گوسفند، طیور می باشد که بیشتر نیازهای داخلی مردم این شهر را تامین می کند. معادن : معادن آهک، گچ، خاک سرخ، مس، خاک صنعتی ، ماسه، شن، سیلیس و بارتین معادن موجود در شهرستان ساوه است.
جاذبه های ساوه
روستای گردشگری سامان: روستای گردشگری سامان، روستایی در شمال‌غربی ساوه و در نوزده کیلومتری شمال‌غربی بخش نوبران در دامنه جنوبی کوه‌های خرقان است که جاذبه‌های طبیعی زیادی چون آبشارهای بزرگ و کوچک، درختان کهن، رودخانه خروشان و پوشش گیاهی خاص منطقه دارد. در طول مسیر رودخانه این روستا چند آسیاب قدیمی وجود دارد که مشهورترین آن‌ها آسیاب قازان بیگ نام دارد. قلعه سامان نیز در غرب این روستا جای گرفته و از مناطق تاریخی روستای سامان به شمار می‌رود. طبیعت چشم‌نواز و بکر این روستا نیز برای علاقه‌مندان به کوهپیمایی و کوهنوردی بسیار مناسب است.
چشمه بالقلو: چشمه بالقلو در انتهای روستای بالقلو درشهر ساوه واقع شده است و یکی از بزرگترین و پرآب‌ترین چشمه‌های این شهر به شمار می‌رود. چشم‌انداز بسیار زیبای اطراف این چشمه گردشگران و مسافران زیادی را به‌ویژه در فصل تابستان جذب خود می‌کند.
قلعه دختر ساوه: قلعه دختر ساوه یا بنای قیز قلعه یکی از اصلی‌ترین آثار تاریخی و شگفت‌انگیز ساوه است که در ۲۳ کیلومتری جنوب این شهر، روی صخره‌ای بلند قرار دارد. این قلعه به‌دلیل قرارگیری در منطقه‌ای مرتفع و سخت‌گذر از دوران باستان تا امروز همچنان ناشناخته به‌جای مانده است.
شهر زیرزمینی آوه: شهر زیرزمینی آوه در جنوب‌شرقی ساوه در حاشیه آزادراه ساوه به سلفچگان واقع شده است. ساخت این شهر تاریخی به «اردشیر بابکان» نسبت داده می‌شود. شهر زیر زمینی آوه دارای محوطه باستانی، آب‌انبار قدیمی، کاروانسرای صفوی و آستان مقدس امام‌زاده عبدالله است و بزرگترین محوطه تاریخی و از جاهای دیدنی استان مرکزی محسوب می‌شود. طبق بررسی‌ها و مطالعات باستان‌شناسی روی سفال‌های مکشوفه از این محوطه تاریخی قدمت آن به عصر مفرغ، آهن و دوره میانی اسلامی می‌رسد. کاروانسرای موجود در این محوطه باستانی نیز از دوران حکومت صفویان به‌شکل چهار ایوانی و قرینه‌سازی کامل به یادگار مانده است.
مسجد جامع ساوه: مسجد جامع ساوه اثری باشکوه و بی‌نظیر از هنرنمایی اساتید ایرانی و گوهری گران‌بها از لحاظ معماری و تزیینات خاص ایرانی است که علاوه بر اهمیت مذهبی، از لحاظ نقاشی، معماری، کاشی‌کاری و تزیینات انجام شده روی آن مانند گچبری ارزش بسیار زیادی دارد. در این بنا می‌توانید سه دوره تاریخی از قبیل ساسانیان، قرون اولیه اسلامی و همچنین دوران پادشاهی حاکمان صفوی را مشاهده کنید. مسجد جامع ساوه همچنین از مساجد کهن و از نخستین مسجدهای کشور به شمار می‌رود.
منطقه نمونه گردشگری روستاهای سنگستان و خلیفه کندی: منطقه نمونه گردشگری روستاهای سنگستان و خلیفه کندی در ۷۵ کیلومتری شهر ساوه قرار دارد. رودخانه مزلقان چای شاهرگ آبادانی و حیات این روستاها خصوصا روستای خلیفه کندی است. حاشیه زیبا و سرسبز رودخانه و باغ‌های خرم و سرسبز منطقه گردشگری روستاهای سنگستان و خلیفه کندی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری این منطقه به شمار می‌آید.
امام‌زاده سید اسحاق: امام‌زاده سید اسحاق در شرق شهر ساوه در ابتدای جاده ساوه به قم واقع شده است. بنای این امام‌زاده نمایانگر هنرنمایی دوره حکومت سلجوقیان و صفویه است. امام‌زاده سید اسحاق دارای بقعه‌ای برج مانند است و سبک معماری ساختمان آن مانند بناهای عصر سلجوقیان در نیمه قرن هفتم هجری قمری است که در دوران حکومت صفویه نقشه گنبد آن به‌صورت کنونی درآمده است. اهمیت این سازه به خاطر آجرها و کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ روی مقبره است که دارای خطوطی بسیار زیبا نیز هستند.
مجموعه تاریخی بازار ساوه: مجموعه تاریخی بازار ساوه یادگاری از دوران صفوی دراین شهر است که امتداد آن از شمال به خیابان امام‌خمینی و از جنوب به میدان انقلاب می‌رسد. این مجموعه تاریخی در سال ۱۳۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. مجموعه تاریخی بازار ساوه شامل مسجد چهارده معصوم، دالان حاج ملک و تیمچه نبوی‌زاده با چهار گذر می‌شود.
آبشار هندس: آبشار هندس یا هندیس، آبشاری کوچک و فصلی است که در تنگنای دره‌ای کوهستانی در جنوب ساوه جای گرفته و از جمله جاذبه‌های طبیعی این شهر به شمار می‌رود. این آبشار کوچک پانزده متری در فصل بهار خصوصا در فروردین ماه پرآب می‌شود.
مسجد سرخ: مسجد سرخ یکی از بناهای مذهبی و تاریخی شهر ساوه است که به موجب تزیینات و کتیبه‌های قرمز رنگی که در آن به کار برده شده، به مسجد سرخ یا قرمز معروف شده است. این مسجد از سر در ورودی، صحن، ایوان، گنبدخانه، شبستان، رواق، مناره، دو مدرسه قدیمی و جدید و یک مسجد تازه تشکیل می‌شود که با ارزش‌ترین عناصر سازنده آن از قبیل محراب مزین‌شده، کتیبه‌های گچبری‌شده، نقاشی‌های متعدد و مناره آجری آن هستند.
پارک جنگلی شهید چمران ساوه: پارک جنگلی شهید چمران در ضلع جنوب‌غربی ساوه در مجاورت جاده کمربندی همدان قرار گرفته و در سال ۱۳۵۴ خورشیدی به مساحت ۱۰۷ هکتار تاسیس شده است. در این پارک جنگلی می‌توانید انواع گونه‌های درختان جنگلی از جمله کاج تهران، گل ابریشم، اقاقیا، سرو خمره‌ای، سرو نقره‌ای، ارغوان، زبان گنجشک، توت، پسته، زیتون و عرعر را مشاهده کنید.
دریاچه سد الغدیر: دریاچه سد الغدیر در ۲۵ کیلومتری شهر ساوه روی رودخانه قره چای به‌منظور تنظیم آب رودخانه و کنترل آن در مواقع سیلابی، آبیاری اراضی دشت ساوه، تامین آب آشامیدنی شهر ساوه و شهر صنعتی کاوه و همین طور تولید نیروی برقابی به میزان پانزده مگاوات احداث شده است. دریاچه پشت این سد نزدیک به ۸۵۰ هکتار دارد و یکی از مناطق گردشگری شهر ساوه به حساب می‌آید.
پل سرخده: پل سرخده یکی از آثار ثبت شده ملی ایران است که در پانزده کیلومتری جنوب شهر ساوه و در ساحل جنوبی رودخانه قره چای در روستایی به همین نام ساخته شده است. گفته می‌شود که قدمت این پل به دوره صفوی یا سده‌های اولیه اسلام می‌رسد.
آبشار آقچه قلعه: آبشار آقچه قلعه از مناطق طبیعی و جذاب استان مرکزی در روستایی به همین نام در شهر ساوه در مسیر رودخانه قره چای است. نواحی سرسبز و خوش آب و هوای اطراف این آبشار برای مسافران از جذابیت زیادی برخوردار است.
گنبد چهار سوق: گنبد چهار سوق از دیگر آثار تاریخی ساوه است که قدمت آن به دوران حکومت صفوی باز می‌گردد. این بنا در سال ۱۳۸۶ به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی به‌عنوان موزه مردم‌شناسی شهر ساوه مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در این موزه می‌توانید آثاری چون کتب خطی یا دست‌نویس، انواع قفل‌های قدیمی، ظروف مسی و سفالی، سکه و اسناد خطی و سنگ قبرهایی متعلق به دوره قاجاریه را تماشا کنید.
قلعه آردمین: قلعه آردمین در ۵۶ کیلومتری جاده ساوه به همدان در سه راهی غرق‌آباد در انتهای جاده‌ای خاکی به‌سمت شمال در دهکده‌ای سرسبز و با صفا در دامنه جنوبی کوه‌های رحمان واقع شده است. این قلعه شامل بخش‌های اندرونی، بیرونی ایوان‌ها، تالارهای شاه‌نشین، ارسی‌های گره‌کاری شده و برج‌های متعدد می‌شود. نمای سازه قلعه آردمین از داخل حیاط، چهارچوب‌های مستطیل آجری شکل است که یکی در میان با استفاده از گچ سفید شده‌اند.
بام ساوه: بام ساوه از دیگر نقاط دیدنی این شهر است که از آنجا می‌توانید نمای پانورامایی از منظره کل شهر ساوه داشته باشید. اگر به‌دنبال جایی به دور از شلوغی شهر و مملو از آرامش هستید، پیشنهاد می‌کنیم حتما به بام ساوه سر بزنید. بام ساوه دارای امکاناتی از جمله نمازخانه، لوازم بدن‌سازی، زمین بازی کودکان، باربکیو، آبخوری، آلاچیق، میز و صندلی بتونی، آب‌نما، استخر، میز پینگ‌پنگ و دکه بوفه است.
کلیسای چناچی علیا: کلیسای چناچی علیا در بافت تاریخی روستایی به همین نام در شهر ساوه قرار گرفته است. از دیدگاه معماری این کلیسا شامل دو بخش قدیمی که بیشتر از گل، سنگ و خشت ساخته شده و بخش دیگر که با آجر بازسازی شده، می‌شود. سقف کلیسای چناچی علیا از تیرهای بلند چوبی و همچنین تخته و پرتو پوشیده شده است. در روی دیوارهای داخلی کلیسا، نمادها، مظاهر و باورهای دینی و مذهبی حضرت مسیح و حواریون ایشان در قالب تابلوهای نقاشی دیده می‌شود.
قلعه تاریخی الویر: قلعه تاریخی الویر از دیگر مکان‌های تاریخی ساوه است که در شمال‌غربی این شهر در روستایی به همین نام قرار دارد. این روستای تاریخی از سه تپه باستانی تشکیل شده که قلعه الویر در تپه دوم آن واقع شده است. از سنگ، خشت و سفال‌های ساده و لعابدار مکشوف از این قلعه می‌توان به این نتیجه رسید که قدمت آن مربوط به دوره ساسانی و بعد اسلام تا زمان حکومت صفویه است.
غار آقداش: غار آقداش در کوه‌های شامل آبادی آقداش در شهر ساوه جای گرفته است. در این غار می‌توانید شاهد نقاشی‌های حاکی از سکونت انسان در عصر شکار باشید. غار آقداش به واسطه همین نقاشی‌ها از مهمترین محوطه‌های باستانی و تاریخی شهر ساوه و بخش نوبران محسوب می‌شود.
منطقه نمونه گردشگری روستای باغ شیخ: منطقه نمونه گردشگری روستای باغ شیخ در هشت کیلومتری بخش مرکزی ساوه بین دو روستای احمدآباد و طراز ناهید واقع شده است. باغ شیخ از جمله روستاهای کویری کشور است که بافت تاریخی آن از معماری منحصربه‌فرد شهرهای کویری پیروی می‌کند. از جمله آثار تاریخی این روستا می‌توان به کاروانسرای عبدالغفارخان در سمت غرب روستا متعلق به دوران «فتحعلی شاه قاجار» و تکیه باغ شیخ در مرکز روستا با طرح شبستانی اشاره کرد.
دریاچه مصنوعی ساوه: دریاچه مصنوعی ساوه، تفرجگاهی مناسب با مناظر زیبا و استثنایی است که مسافران، مردم و گردشگران زیادی را مجذوب خود می‌کند. این دریاچه تفریحی و مصنوعی دارای سطح آبگیر ۳۳ هزار مترمربع، گنجایش شصت هزار متر کعب آب و عمق دو متر است. امکانات قایقرانی در این دریاچه وجود دارد و در اطراف آن نیز فضای کافی برای پیاده‌روی، استراحت و انجام ورزش فراهم شده است.
....................................
آرشیو
