بُسْتانْ‌آبادْ یکی از شهرهای شرقی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان بستانآباد است که در فاصلهٔ ۵۰ کیلومتری مرکز استان (تبریز) واقع شده‌است. بستان آباد کنونی، در محل استقرار شهر باستانی اوجان بنا شده‌است. اوجان در زمان ایلخانان، پایتخت ییلاقی سلاطین وامیران مغول بوده‌است به طوریکه در فصولی از سال سلاطین، خانات، خاتون‌ها وشاهزادگان مغولی در این شهر استقرار می‌یافتند و چمن زارهای اطراف شهر محل اتراق ومشق سپاهیان و همچنین چراگاه اسبان واحشام دولتی بوده واین شهر، شهری کاملاً سلطنتی واشراف‌نشین بوده‌است. بستان آباد کنونی دراوایل دورهٔ قاجاریه، با اسکان ایلات و طوایف حاجعلیلو (قره داغی) و میزالو (شقاقی سراب) دراین محل، بناشده‌است؛ سپس در نتیجه رونق اقتصادی و افزایش جمعیت تبدیل به شهرشده‌است. این شهرامروزه از چهار محله تاریخی به نام‌های اسکی‌کند، بستانآباد علیا و بستانآباد سفلی و قره کوره تشکیل شده‌است که درگذشته ای نه چندان دور، هرکدام روستایی مستقل بوده‌اند. ساکنان بستانآباد آذربایجانی هستند و پیرو مذهب شیعهٔ دوازده‌امامی بوده و به زبان ترکی آذربایجانی بالهجه ای متفاوت از لهجه تبریزی سخن می‌گویند که ازنظر دستوری، با لهجهٔ قره داغی قرابت دارد. این شهر طبق سرشماری سال ۹۵–۲۱٬۷۳۴ نفر جمعیت دارد و به دلیل واقع شدن در میان سه شهر عمده آذربایجان (تبریز و زنجان-میانه و اردبیل) از نظر اقتصادی اهمیت بسزایی یافته‌است. درمحلهٔ اسکی کند بستان آباد، آبگرم معدنی وجود دارد که بسیار خاصیت درمانی داشته و همه ساله پذیرای مهمانان از سراسر کشورمی باشد. از جمله سوغات:فطیرسنتی،سیب زمینی ،هویج،گندم، عسل،کره،ماست،دوغ(عیران)وپنیر محلی معروف(لیقوان پنیری) است.
بستان آباد در محل شهر باستانی و گمشدهٔ اوجان بنا شده‌است. اوجان درگذشته شهری بوده‌است از توابع آذربایجان در دامنه کوهستان سهند و ده فرسخی مسیر تبریز -اردویل (اردبیل). تاریخ احداث این شهر به پیش از اسلام برمی گردد و احتمالاً در دوران هخامنشی بنا شده‌است. حمدالله مستوفی نویسندهٔ بزرگ قرن هشتم، درکتاب نزهت القلوب، تأسیس شهر اوجان را به بیژن پسر گودرز نسبت داده‌است.
بستانآباد در منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر واقع شده و پیرامون آن را کوه‌های مرتفع فراگرفته‌اند. کوه‌های بزقوش در شمال و کوه‌های موروداغ در غرب آن واقع شده‌اند. سهند (۳۷۷۲ متر)، بزداغ (۳۶۰۵ متر)، بیوک‌داغ (۲۹۶۰ متر)، دروانه‌داغ (۲۹۵۴ متر)، قباق‌داغ (۲۹۰۴ متر)، آلتی (۲۵۶۰ متر)، شبلی (۱۶۵۴) و حیدربابا، مهم‌ترین ارتفاعات این شهرستان هستند.
آب و هوای بستان آباد به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوهستان سهند در زمستان سرد و پربرف و در تابستان معتدل است. دمای مرکز این شهرستان گاهی به ۴۶ - درجه سانتی گراد رسیده و به همین دلیل سردترین شهر ایران لقب گرفته‌است.
اکثر اهالی شهر بستانآباد، به کشاورزی، دامداری و رانندگی کامیونهای سنگین مشغولند. البته عده‌ای نیز به کار در کارخانجات صنعتی و نیز ادارات دولتی و خصوصی روی آورده‌اند. همچنین روستاهای تابعه بستان آباد مثل الوار و کر و سیناب در بافت فرش مشهور می‌باشند. از دیگر روستاهای معروف این شهرستان روستای انباردان می‌باشد که بیشتر اهالی این روستا به کار تولید پنیر لیقوان و پنیر تبریز مشغول هستند و یکی از قطبهای اقتصادی شهرستان می‌باشد.
زبان مردم این شهر، همانند سایر نقاط منطقه آذربایجان، ترکی آذربایجانی است که به لهجه محلی بستان آباد تلکم می‌شود. صرف فعل گلمک (آمدن)، بالهجهٔ تبریز و بستان آباد وتفاوت این دو:
تبریزی (گلماق): گله جاغام/گله جاخسان/گله جاق/گله جاغیق/گله جاقسیز/گله جاقلار
بستان آبادی (گلمک): گله جئیم/گله جئکسن/گله جئک/گله جئییک/گله جئک سۆز/گله جئکلر
جمعیت شهر بستانآباد طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، بالغ بر ۱۶٬۵۹۲ نفر بوده‌است که از این تعداد ۸٬۵۰۸ نفر مرد و ۸٬۰۸۴ نفر نفر زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای این شهر، ۳٬۹۳۷ خانوار بوده‌است.
بستانآباد در ۴۵ کیلومتری شرق تبریز در مسیر ترانزیتی تبریز-میانه و تبریز-سراب و اردبیل واقع است. این شهرستان بین شهرستان‌های تبریز، میانه واقع شده‌است و از نظر جغرافیایی بین ۴۶ درجه و ۳۰ دقیقه و ۴۷ درجه و ۱۴ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۳۲ دقیقه و ۳۸ درجه و ۴ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است. ارتفاع شهرستان بستان آباد از سطح آزاد دریا۱۷۴۰ متر می‌باشد.
بستانآباد منطقه‌ایست کوهستانی که سراسر قسمت جنوبیش را کوه‌های پربرف و مرتفع پوشانده‌است. شمال آن در امتداد کوه‌های بزغوش و غرب این شهرستان در امتداد کوه‌های مورو داغ به ارتفاع ۲۹۶۰ متر در دنباله کوه‌های مورو داغ و بزغوش به نام تک آلتی و گردنه معروف شبلی قرار گرفته‌است. مرتفع‌ترین نقطه شهرستان کوه سهند به ارتفاع ۳۷۷۲ متر می‌باشد.
گیاهان طبیعی منطقه اغلب به علت تبدیل مراتع به زمین کشاورزی از بین رفته و مقدار کمی از آنها از جمله گرافیدها و خار شتر و انواع Dietalel دیده می‌شود. در دوره‌ها و نقاط گود اطراف روستاها که آب زیرزمینی بالا و رطوبت زیاد است درختان زبان گنجشک و تبریزی و نارون دیده می‌شود. باتوجه به بارندگی زیاد در منطقه از منابع آبی مختلفی در این شهرستان می‌توان آب استحصال نمود.
ره‌آورد (سوغاتی): فطیر محلی، معروفترین سوغاتی بستان آباد از دیر باز معروف بوده و کام میهمانان را شیرین می‌کند، اصل این نان بنام نزیه یا نزیک مربوط به روستای عین الدین می‌باشد، پخش و توسعه و تأمین این نان نیز اکثراً بر عهدهٔ اهالی این روستا در جای جای شهرستان بستان آباد می‌باشد. لازم است ذکر شود بزرگترین فطیر (نان سنتی) ایران در شهر بستان آباد پخت شده‌است.
اقتصاد منطقهٔ بستانآباد وابسته به کشاورزی و دامداری، و نشأت گرفته از وجود آب و زمین مرغوب است. در بخش کشاورزی محصولاتی چون غلات و سیب زمینی و هویج از تولید بالا و مرغوبیت مناسب برخوردار است و در بخش دامداری و در قسمت لبنیات و خصوصاً پنیر. شغل اصلی مردم کشاورزی، دامداری، قالیبافی و مشاغل آزاد می‌باشد. در اکثر روستاهای تابع بستانآباد قالیبافی روستایی با نقشهٔ روستاباف، بسیار رونق و رواج دارد و از منابع بزرگ درآمد مردم است.
وجود معادن مختلف در کوه‌های مجاور، و کارخانه‌هایی تأسیس شده در کنار جادهٔ تبریز-بستانآباد، رونق به سزایی به اقتصاد و منابع شهرستان بخشیده‌است. واحدها و کارخانه‌های مختلف از جمله صابون‌سازی، قندریزی، حلاجی، کشبافی، تولید مواد غذایی در مرکز شهرستان مشغول به کار می‌باشند. در سال‌های اخیر کامیون‌داری و خدمات حمل و نقل در ردیف عمده‌ترین مشاغل بستانآباد درآمده‌است. قرار گرفتن بستانآباد در مسیر جادهٔ ترانزیتی تبریز-میانه و تبریز-اردبیل، در توسعه و گسترش اقتصادی شهرستان و توجهٔ مردم به داد و ستد با روستاهای اقماری بسیار مؤثر است. بیشترین دادوستد این شهر با شهرهای مهم تبریز، اردبیل و میانه می‌باشد. ایجاد مراکز حمل و نقل و بنگاه‌های باربری و انبارهای کالای کشاورزی در بستان آباد، بر میزان حجم داد و ستد و گسترش روابط بازرگانی افزوده‌است.
کالای تجاری عمدهٔ بستانآباد بعد از غلات و سیب زمینی، پنیر و خیارشور و مواد غذایی است که دارای رتبه‌ای بالا در سطح استان می‌باشد. بستان آباد با تحت پوشش قرار دادن خرید شیر اغلب روستاهای کردستان و اردبیل و خلخال و میانه و ایلات دارای تولید لبنیات بسیار مرغوب و بالایی است که در کل کشور شهرت به سزایی دارد.
از آنجا که بستانآباد به مرکز استان نزدیک است، لذا کارخانجات متعددی در بستانآباد و مسیر بستانآباد-تبریز قرار گرفته‌است. در عین حال در خود شهرستان واحدهای صنعتی فعال مشغول بکارند که کم و بیش در رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی منطقه مؤثرند که شامل کارخانجات کش و قیطان، سماور و بخاری، ادارات کشاورزی و ساختمانی، جوراب، مواد غذایی (نمک، آرد، قند) نایلون و نایلکس و صابون می‌باشد. گذشته از این، شهرستان بستان آباد دارای صنایع دستی و صنعتی از قبیل فرش‌بافی و جاجیم بافی و ... می‌باشد که از لحاظ ارزآوری دارای اهمیت فراوانی می‌باشند.
این شهرستان دارای آبگرم‌های متعدد می‌باشد. در شهرستان بستانآباد، معادن گچ، پوکه، سنگ و فیروزه وجود دارد که زیر نظر مستقیم ادارهٔ معادن و فلزات اداره می‌شود و با توجه به ذخایر عظیم خاک خاک رس مخصوص کاشی، این مادهٔ استراتژیک به استان‌های دیگر حمل شده و بعد از به عمل‌آوری و تولید کاشی با قیمت چندبرابری به استان بارگیری می‌شود که نتیجهٔ آن بیکار ماندن نیروی جوان جویای کار در شهرستان می‌شود.
جاذبه های بستان آباد
تالاب قوریگل بستان آباد: تالاب قوریگل، که در زبان ترکی به معنی استخر خشک است، جاذبه‌ای طبیعی در شهرستان بستانآباد است. قوریگل علاوه‌بر اینکه زیبایی چشم‌نوازی به محیط بخشیده است از نظر زیست‌محیطی بسیار مهم است. این تالاب جزو آب‌های راکد آذربایجان و یکی از تالاب‌های بین‌المللی ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر است. تالاب قوریگل به دلیل اینکه میزبان پرندگان مهاجر از کشورهای اطراف است اهمیت بین‌المللی دارد. آب این دریاچه شیرین است و قسمتی از آن به عمق ۱۳ متر نیز می‌رسد. محیط زیبای تالاب قوریگل محلی مناسب برای تفریح و استراحت گردشگران است.
آبگرم بستان آباد: آب گرم بستانآباد در زمان قدیم ساختمانی آجری و گنبدی‌شکل بوده که به گفته اهالی این منطقه به دستور فرزند فتحعلی‌شاه ساخته شده است. اکنون این آب گرم به مجتمعی مدرن و مجهز تبدیل شده که میزبان میلیون‌ها مهمان از سراسر کشور است. آب‌درمانی از قدیمی‌ترین روش‌های درمان بیماری است و هنوز هم قابل استفاده است. سرچشمه آب گرم بستان آباد در گسل تبریز قرار دارد. كلرو بی‌كربنات کلسیک گازدار از املاح معدنی این آب‌اند.
پارک صبا بستان آباد: پارک صبا داخل شهر بستانآباد قرار دارد و یکی از مکان‌هایی است که خانواده‌ها برای پیک‌نیک و استراحت به آنجا می‌روند. پارک صبا فضای مناسبی برای بازی کودکان و بازی‌ها و ورزش‌های گروهی است. این پارک برای تفریح و گشت‌و‌گذار مکان مناسبی است.
غار آغ بولاغ: اين غار در قسمت جنوبي روستاي قره‌چمن از توابع شهرستان بستان آباد واقع شده و از نوع غارهاي استالاکتيت است. عرض دهانة غار حدود ۲ متر است و دسترسي به آن از روستاهاي قره‌چمن امکان‌پذير است. غار زيباي آغ بولاق مورد توجه و بازديد کوهنوردان علاقه‌مند است. این غار از نوع غارهاي استلاكتيت است. عرض دهانه غار حدود دو متر و دسترسي به آن از روستاي قره چمن امكانپذير است.
چشمه قونسورسو : آب این چشمه بر سر راه رودخانه اوجان واقع شده است که در فصل تابستان پس از خشک شدن آب رودخانه ظاهر می شود بنا به اقوال شهرت این آب به قونسور( کنسول ) از این جهت است که کنسول عثمانی و انگلیس در این چشمه آب تنی می کردند .
دریاچه گول یوردی بزقوش: دریاچه گول یوردی بزقوش در موقعیت جغرافیایی N374250 E473823 در استان آذربایجان شرقی واقع است. بزغوش یا بُزقوش (به ترکی آذربایجانی: Bozquş) نام رشته‌کوهی با امتداد شرقی-غربی در جنوب شهرستان سراب و شمال شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی ایران است. این رشته‌کوه در میان دو رود آجی چای و شهر چای قرار گرفته و در میان شهرهای سراب، بستانآباد، هشترود، میانه، گیوی و نیر قرار گرفته است. بوزقوش دارای چند دریاچه (گول) زیباست که تعدادی از آنها فصلی هستند و آب کمی دارند. در منطقه بزقوش دو دریاچه دایمی وجود دارد که به گول یوردی و چیچک لی گول شناخته می شوند. چیچک گول نیز در منتها الیه غربی بوزقوش قرار دارد که از روستای ورزقان قابل دسترسی است. دریاچه گول یوردی در پای قله آغ داغ مرتفع ترین قله بوزقوش جای گرفته است. آب آن از چشمه ساران منطقه و ذوب برفهای کوه های بزقوش تامین میگردد. دریاچه در ارتفاع ۲۵۵۰ متری از سطح دریا واقع است. دریاچه دایره ای شکل است و قطر آن در حدود ۱۰۰ متر است. از دیگر راه های دسترسی به دریاچه از طریق روستاهای نقاباد و نشق است.
پل سعید آباد (پل شیخ): پل قدیمی سعیدآباد معروف به پل شیخ، مربوط به سده‌های متأخر دوران‌های تاریخی پس از اسلام -دوره صفوی- است و در شهرستان بستانآباد، بخش مرکزی، دهستان شبلی، روستای شبلی واقع شده است. این اثر در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۸۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پل دره سعیدآباد در دره شبلی قرار دارد و از جمله پل‌های مهم مسیر اصلی تبریز به تهران می‌باشد.
تالاب الیترگول: تالاب الیترگول در شهر بستانآباد واقع شده است. این تالاب در گودی واقع بین کوه‌های جناق داغ و قباق داغ قرار دارد و از سطح دریا 2400 متر ارتفاع دارد.
کوه بزقوش: کوهستان بزرگ بزقوش واقع در مرز استان اردبیل و آذربایجان شرقی به صورت یک رشته شرقی – غربی حد فاصل بستان آباد تا نزدیک بخش کیوی خلخال امتداد دارد. از طریق جاده کوهستانی و بسیار دیدنی اردبیل به بستان آباد کمی پس از شهرستان بکر و سرسبز سراب به سمت جنوب وارد جاده اسب فروشان گردیده، به سوی خط الرأس سرسبز بزقوش حرکت می کنیم. آبادی در میان درختان بلند تبریزی و سایر درختان احاطه شده است. دشت های پهناوری از هر سو آبادی و دهکده های مجاور را در بر گرفته اند. هوا پاک و لطیف است و حرکت و جنب و جوش زیادی در دهکده به چشم می خورد. همه مشغول کار هستند. از سمت چپ نهر آب مسیر خود را به سمت خط الرأس پی ی گیریم. در تمامی طول مسیر گل های زرد و آبی و قرمز و جویباران و زنبورها به چشم می خورند. بهار آغاز شده است و رو به شکوفایی دارد. هوا گرم نیست و سرسبزی دشت تا افق گسترده شده است. قله به صورت خوابیده ای در سمت جنوب روی خط الرأس دیده می شود. از کنار آبشار زیبای کوچکی عبور کرده و از طریق یال شمالی قله به تدریج در شیبی بسیار ملایم، با عبور از چندین تپه ماهور کوچک و بزرگ بالا می رویم. سرانجام در نقطه ای که یال به خط الرأس می رسد (۱) کمی به سمت چپ ادامه مسیر می دهیم و به قله بزقوش می رسیم. دیدار ارتفاعات مسطح بزقوش در شرق و غرب و دره و دشت بزرگی که تا شهرستان میانه امتداد می یابد از جمله مناظر فراز بزقوش به شمار می رود. به شمال که بنگریم قلل سبلان و یخچال های باشکوه آن را می بینیم. استراحتی طولانی کرده و سپس از طریق همان یال مجدداً به اسب فروشان باز می گردیم. بهترین زمان صعود به بزقوش اردیبهشت و خرداد می باشد. وضعیت قله در زمستان : سرمای بیش از حد هوا و طوفان و برفکوبی سنگین در دشت حد فاصل اسب فروشان یا هریس تا قله از موارد مهمی است که هنگام صعود می باید مد نظر قرار گیرد.
............................
آرشیو
