گرمه، شهری در استان خراسان شمالی است. این شهر در ۱۷۳ کیلومتری شهر بجنورد و ۱۷۵ کیلومتری شاهرود و ۵ کیلومتری جاجرم قرار گرفته‌است. گرمه تا سال ۱۳۸۷ یکی از شهرهای شهرستان جاجرم بود که در مهر ماه ۸۷ به‌طور مستقل مرکز شهرستان تازه تأسیس گرمه گردید. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۰٬۹۳۳ نفر (۳٬۴۳۱ خانوار) بوده‌است.
شهرستان گرمه در جنوب غربی استان خراسان شمالی واقع است که از شمال به شهرستان مانه و سملقان. شهرستان گرمه در حال حاضر دارای ۱ بخش مرکزی و ۷ دهستان است و برابر آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ دارای ۲۳۶۹۶ نفر جمعیت میباشد. از کل جمعیت شهرستان گرمه براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۸۹۶۲ نفر ساکن ۳ نقطه شهری هستند که ۸۰ درصد از کل جمعیت را شامل می‌شوند، و تعداد ۴۷۳۴ نفر برابر با ۲۰ درصد ساکن در ۳۳ نقطه روستایی هستند.
شهرستان گرمه در حال حاضر دارای ۱ بخش مرکزی و ۷ دهستان است و برابر آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ دارای ۲۵۵۰۰ نفر جمعیت میباشد. از کل جمعیت شهرستان گرمه براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۸۹۶۲ نفر ساکن ۳ نقطه شهری هستند که ۸۰ درصد از کل جمعیت را شامل می‌شوند و تعداد ۴۷۳۴ نفر برابر با ۲۰ درصد ساکن در ۳۳ نقطه روستایی هستند. از جنوب و شرق به شهرستان جاجرم، از طرف جنوب و غرب به سمنان و از شمال غرب با استان گلستان هم‌مرز میباشد. گرمه دارای ۲۴۰۷ کیلومتر مربع وسعت است؛ و مرکز آن شهرگرمه تا مرکز استان ۱۶۵ کیلومتر فاصله دارد.
عمده‌ترین ناهمواری‌های شهرستان شامل رشته کوه‌های خمبی، کوه‌های سه کنج و گدار گز و برجستان در جنوب و جنوب غرب شهرستان و ضِغِی و اَنجیلی در غرب، سرای و بهار بوده و دارای ۲ حوزه آبخیز گلستان و کال شور میباشد. بالاترین نقطه ارتفاعی آن ۲۱۱۸ متر از سطح دریا در منطقه کوه سرای و پایین‌ترین نقطه ارتفاعی آن ۱۰۵۰ متر در محدوده شهر گرمه م یباشد. از کل مساحت شهرستان تقریباً ۲۰۷۰۰۰ هکتار معادل ۹۰ درصد را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهد که شامل ۳۰۰۰۰ هکتار جنگل (۱۴ درصد عرصه منابع طبیعی شهرستان) که جامعه رویشی آن ایران –تورانی بوده و گونه غالب آن ارس به همراه افراکرکو، سیاه، تلو، زرشک و … میباشد، ۱۶۷۰۰۰ هکتار (معادل ۸۱ درصد) عرصه را مرتع تشکیل می‌دهند که دارای گونه‌های گیاهی، درمنه، جامه در، شور و … میباشد و مابقی یعنی ۱۰۰۰۰ هکتار (۵ درصد منابع طبیعی) عرصه شامل مناطق بیابانی و دقهای رسی میباشد.
منابع آبی شهرستان شامل: قناتها، چشمه‌ها و آب‌های زیر زمینی م یباشد؛ که شامل: ۶۱ رشته قنات، ۷۳ حلقه چاه و ۸ دهنه چاه میباشد. در این شهرستان ۲ دشت رباط قره بیل و گرمه وجود دارد.
شهرستان گرمه دارای اقلیم سرد و خشک و نیمه بیابانی و در قسمت‌های شمال و شمال غرب، معتدل کوهستانی و در قسمت‌های جنوبی دارای آب و هوای گرم و خشک نیمه بیابانی میباشد متوسط ریزش سالیانه باران و برف در سطح شهرستان ۲۲۰ میلی‌متر بوده که این بارش دارای دامنه تغییرات زیادی میباشد به‌طوری‌که بالاترین میزان در منطقه دشت و کمترین میزان در منطقه درق میباشد. این شهرستان در سال ۱۳۸۷ در سفر دوم هیئت دولت به استان تصویب و از شهرستان جاجرم منتزع و با بخش مرکزی و دو دهستان به نام‌های گلستان و بالادشت ارتقاء یافت این شهرستان دارای ۳ شهر به نام‌های گرمه، ایور، درق و ۵۴ آبادی میباشد.
شهرستان گرمه به لطف موقعیت راهبردی خود بر سر راه های کاروان رو هماره مورد توجه قرار داشته و از دوران پیش از تاریخ تا ادوار متاخر اسلامی به طور پیوسته نقش بارزی را در تکامل فرهنگی خطه خراسان ایفا کرده است.وجود محوطه های بزرگ از دوره های مس -سنگ و عصر مفرغ از قبیل منجاق تپه و تپه های پیش از تاریخ در سراسر دهستان گلستان از جمله استقرارهای پیش از تاریخی در اطراف روستای دشت در پهنه شهرستان گرمه آن را به یکی از مهمترین استقرار گاه های بشری در خراسان شمالی بدل کرده است.پراکندگی زیاد محوطه های باستانی مربوط به دو ران اشکانیان و ساسانیان در این شهرستان ،از شکوفایی این خطه در درورهای تاریخی با بهره گیری از موقعیت مناسب آن بر سر راه جاده ابریشم و معادلات سیاسی و تجاری آن دوران حکایت دارد.
اقتصاد این منطقه عمدتاً بر مبنای کشاورزی و دامپروری و در دهه‌های اخیر حمل و نقل و صنایع وابسته به آن است در این منطقه رودخانه دائمی وجود ندارد و کشاورزی عملاً مبتنی بر آبیاری با قنات و چاه‌های عمیق و نیمه عمیق است. با توجه به وضعیت مذکور، کشاورزی در بیشتر مناطق شهرستان به صورت آبی است و محصولات عمده زراعی عبارتند از گندم، جو، چغندر قند، پنبه، آفتابگردان، زیره، انواع صیفی جات و مخصوصا پیاز و محصولات باغی سیب و گیلاس و پسته میباشد. کل مساحت اراضی کشاورزی این شهرستان ۷۷۴۰ هکتار میباشد که عمده‌ترین محصولات شهرستان جو و گندم میباشد. این شهرستان به خاطر کامیون‌های متعدد و سیستم حمل و نقل از جایگاه ویژه و کم‌نظیری در سطح کشور برخوردار است. دامداری و دامپروری بخش مکمل کشاورزی بوده که در این ارتباط کل دام سبک ۱۱۳۷۱۰ راس و تعداد کل دام سنگین ۲۵۲۸ راس میباشد.
مقدار تولید سالیانه شیر برابر ۵۷۸۲ تن، گوشت قرمز ۱۱۲۵ تن و گوشت سفید ۳۵۰ تن میباشد. این شهرستان دارای 13 معدن سنگ ساختمانی مرمریت میباشد؛ که معدن سنگ مرمریت پارسیان گرمه و معدن سنگ مرمریت دانیال گرمه از آن جمله‌اند.
تعداد کل واحدهای تولیدی فعال در سطح شهرستان ۷ واحد بوده و تعداد کل معادن در حال بهره‌برداری ۴ معدن میباشد و عمده‌ترین واحدهای صنعتی شهرستان به شرح ذیل میباشد. فراورده‌های لبنی مهر شیر درق ماست، شیر، کره و.. ۲۵ نفر درق ،۱۳۸۵ شرکت تولیدی آوینا شیرآلات ساختمانی ۱۰ نفر ایور ۱۳۸۷، شرکت تعاونی تولیدی ظریف سازان پیچ و مهره و بولت‌های ساختمانی ۱۰ نفر ایور ۱۳۸۸، کارگاه تولید کیسه‌های پلاستیکی کیسه‌های پلاستیکی ۲ نفر بلوار فدک ۱۳۸۷، شرکت سازان برج ارم بتن آماده ۱۰ نفر بلوار امام رضا(ع) ۱۳۸۹، تولید یخچالهای ویترینی تولید یخچالهای ویترینی ۴ نفر گرمه ۱۳۸۸، کارگاه‌های اطلاق‌سازی تریلر و کامیون اتاق‌سازی تریلر و کامیون ۱۵ نفر گرمه ۱۳۸۰
براساس اطلاعات نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ برابر ۲۳۶۹۶ نفر بوده‌است و همچنین تراکم نسبی جمعیت کل شهرستان گرمه ۱۰ نفر در هر کیلومتر متربع میباشد. از لحاظ نژادی و قومی و قبیله‌ای از اقوام کرد، ترک و تات تشکیل شده‌است، در حال حاضر تمامی اقوام از کرد، ترک و تات با برادری و صلح و صفا در کنار یکدیگر زندگی کرده و بطورکلی از لحاظ اجتماعی دارای جوامع پویا، هماهنگ و زنده، هستند. در شهرستان گرمه بطورکلی سه زبان کردی، تاتی و ترکی رایج است. همچنین تمامی مردم شهرستان گرمه مسلمان و شیعه مذهب می‌باشند.
این شهرستان دارای پنج کتابخانه در شهرهای گرمه، ایور و درق و روستای دشت با ۲۲۶۴۰ جلد کتاب و ۱۸۲۳ عضو میباشد. تعداد کانون‌های فرهنگی و هنری در شهرستان 19 کانون میباشد. همچنین این شهرستان دارای یک سالن اجتماعات با ظرفیت 200 نفر میباشد. شهرستان گرمه داری دو مجتمع فرهنگی و هنری و بالاترین سرانه فضای فرهنگی در استان را داراست. هنرمندان شهرستان گرمه در 8 انجمن فرهنگی و هنری و بیش از 400 نفر تخمین زده شده است. شهرستان گرمه بیشترین تولید را در زمینه تئاتر را در سال 97 در استان را داراست در این شهرستان ۲۸ مسجد، ۱۲ حسینیه، ۵ خانه عالم و ۳ اماکن متبرکه ثبت شده وجود دارد.
از معروف ترین غذاهای محلی این شهرستان آش مخصوصی است که از ترکیب کشک محلی همزمان با بادمجان محلی و گاها کباب گوشت به نام ((قوروتی)) درست و برای بهترین مهمان پخته میشود تا جایی که جدیدا در رستورانهای پایتخت سرو میشود.سمنو درق سوغات شهرستان گرمه: که از جوشاندن آب جوانه گندم برای سفره هفت سین نوروز در اواسط ماه اسفند تهیه میشود. گوشواره خمیری (جوشواره خمیری):که از پیچاندن مخلفاتی همچو سبزی‌های محلی و و ادویه جات و … در داخل قطعات مربعی شکل خمیر به ابعاد ۳ * ۳ توسط بانوان شهرستان گرمه تهیه میشود.قلیف چال یکی دیگر از غذاهای محلی شهرستان بوده که در شرف ثبت در فهرست ملی بوده و بسیار لذیذ میباشد.
مهمترین صنایع دستی شهرستان کلاه کرکی (کلاه گوشی)، گلیم، چوخه و چادرشب میباشد. سوغات این شهر حلوا جوزی ، اِنده(یک نوع قطاب با حبوبات و گاهی با گوشت و حبوبات است)، آبنبات (شکر پنیر) تسمک یا پولکی تخته ای(نوعی آبنبات است که انواع گوناگون دارد مانند تسمک پسته‌ای، هلی و…) ، کلاه گوشی گرمگه ای (این کلاه را افراد بالای ۴۵ سال در شهرهای گرمه و ایور به سرمی‌کنند و ساخته شده از کرک بز و پشم گوسفند است؛ که معمولاً کلاه کرکی (کلاه گوشی)های مرغوب از کرک بزهای کرمان توسط اهالی بافته میشود)، کلاه کرکی، سمنو و چادرشب است.
شهرستان گرمه به لطف موقعیت راهبردی خود بر سر راههای کاروانرو هماره مورد توجه قرار داشته و از دوران پیش از تاریخ تا ادوار متاخر اسلامی به طور پیوسته نقش بارزی را در تکامل فرهنگی خطۀ خراسان ایفا کرده است. وجود محوطههای بزرگ از دورههای مس- سنگی و عصر مفرغ از قبیل منجاق تپه و تپههای پیش از تاریخی در سراسر دهستان گلستان از جمله استقرارهای پیش از تاریخی در اطراف روستای دشت در پهنۀ شهرستان گرمه آن را به یکی از مهمترین استقرارگاههای بشری در خراسان شمالی بدل کرده است. پراکندگی زیاد محوطههای باستانی مربوط به دوران اشکانی و ساسانی در این شهرستان، از شکوفایی این خطه در دوره تاریخی با بهرهگیری از موقعیت مناسب آن بر سر راه ابریشم و معادلات سیاسی و تجاری آن دوران حکایت دارد. وجود محوطههای وسیع و فراوان از دورهی اسلامی از جمله ویرانههای مربوط به چندین قلعه در اطراف شهر درق از قبیل محوطهی خواجه سنگاور، نارنج قلعه و بسیاری آثار دیگر، در کنار گزارشهای مورخان و جغرافیدانان دوره اسلامی مبنی بر ابادانی این دوره نشان از رونق و شکوفایی این منطقه در سراسر دورۀ اسلامی دارد. نزدیکی این منطقه به مراکز قدرتهای محلی همچون جاجرم و اسفرایین شکوفایی این خطه را دامن زده و باعث رشد فرهنگی آن شده بود. وجود چندین کاروانسرا و رباط همچون رباط عشق، رباط قره بیل و رباط دشت و نیز حوضانبار و آب انبارهای ساخته شده در مسیر راههای اصلی و فرعی برای استفاده مسافرین و کاروانیان، به بهترین وجهی شکوفایی منطقه در سدههای میانی اسلامی را بازگو میکند. این منطقه تا اواخر دوره قاجار اهمیت خود را حفظ نمود تا اینکه با ورود تجهیزات حمل و نقل مدرن، احداث راههای ترانزیتی و در پی آن حذف شبکۀ راههای قدیم و متروک ماندن راههای کاروانرو و کاروانسراها به تدریج از اهمیت آن کاسته شد و به سرعت افول کرد.
جاذبه های گرمه
روستای هدف گردشگری دشت: اين روستا در ۸۰ كيلومتري شمال غرب گرمه، در مسیر جاده بجنورد- گرگان واقع شده است. آب و هواي اين منطقه از نوع معتدل كوهستانی است و به دلیل نفوذ هوای مرطوب دریای مازندران مراتع سرسبز و در بخشهایی پوشش تنک جنگلی دارد. محیط مناسب دشت در دوره باستان نیز جمعیتهای بومی را به خود جذب کرده و امروزه آثار آن به شکل قلعه، سردابه، تپه و محوطههای باستانی نمود یافته است. روستای دشت یکی از روستای هدف گردشگری خراسان شمالی قلمداد میشود.
کلاه کرکی گرمه: کلاه کرکی را شاید بتوان یکی از گرمترین کلاه های دست بافت نامید که از مدتها قبل در رنگهای مختلف بافته می شد. این هنر از هنرهای دستی خاص و کهن شهرستانهای گرمه و جاجرم در استان خراسان شمالی است که ماده اولیه آن کرک بز بوده و به صورت کاملا خام و خود رنگ استفاده می شد و بیشتر مورد استقبال روسها قرار گرفته است. پوست خریداری شده با آب و پودر صابون شسته می شود. پوست شسته شده را برای خشک شدن یک شبانه روز زیر خاکستر مدفون می کنند. کرک پشم را برای تولید نخ با دست جدا کرده و با کمک چرخ ریسندگی نخ مورد نیاز برای بافت کلاه کرکی را مهیا می کنند. مراحل بافت آن بسیار ساده، بدون دخالت ماشین یا ابزار خاص و تنها توسط پنج عدد میل چوبی انجام می شود. اما مهمترین خاصیت این کلاه، غیرقابل نفوذ بودن در برابر سرما، نم و رطوبت است که باعث شده تاکنون کاربرد خود را حفظ کند. کلاه کرکی در فهرست ملی ثبت میراث ناملموس شده است، این کلاه به دلیل داشتن حفاظ روی گوش در اصطلاح محلی به کلاه گوشی نیز معروف است.
دشت لاله های واژگون خمبی گرمه: دشت لاله های واژگون خمبی يكی ديگر از جاذبه های گرمه است. عمر اين گياه بسيار كوتاه است. گل‌دهي آن از اوايل ارديبهشت آغاز مي‌شود و در فصل بارش پايان می يابد. لاله واژگون از گياهان علفی پيازدار و چندساله است كه تا كنون 15 گونه آن در ايران شناسايی شده است. گونه زرد كم‌رنگ متمايل به ليمويی اين گل‌ها موسوم به لاله زاگرسی بين 50 تا 80 سانتی متر ارتفاع دارد. وسعت دشت، سه هزار و 400 هكتار بوده و پوشش گياهی زيبا و ارزشمند لاله های واژگون، اشك مريم زرد و نيز نزديكی به ديگر جاذبه های قطب سياحتی گرمه از اين منطقه، تفرجگاه بسيار مناسبی ساخته است.
غارهای كفترك: غارهای كفترك، در منطقه ای به همين نام در 20 كيلومتری غرب شهر درق قرار دارند. بزرگترين اين غارها در دامنه كوهی به نام قره ميغ واقع شده است. دهانه اين غار تنگ و باريك است بطوری كه تنها يك نفر می تواند وارد آن شود. رسوبات آهكی در ميليون ها سال ستونها و قنديل های اعجاب انگيز ايجاد كرده است كه انتهای آن دست نيافتنی به نظر می رسد. غارهای منطقه كفترك از جاذبه های ديدنی جهت حضور غارنوردان و گردشگران طبيعت در شهرستان گرمه است.
مسجد جامع ایور: مسجد جامع ایور یکی دیگر از آثار مذهبی – تاریخی شهر ایور است که بر اساس کتیبۀ داخل بنا در سال 1171 هجری ساخته شده است. مسجد با مصالح خشت و گل ساخته شده و سقف آن با گنبدهای کوچک ضربی پوشش یافته که پایۀ آنها بر روی هفت ستون و شش نیم ستون مدور بزرگ قرار گرفته است. در کتیبه سنگی بنا بانی مسجد رحیمبک و معمار آن قنبر علی آقا خراسانی ذکر شده است.
محوطه باستانی قلعه دهی: این محوطه بقایای یک قلعه خشتی و گلی با پلان مستطیلی به مساحت حدود نیم هکتار است. دروازه اصلی این قلعه در ضلع شرقی قرار داشته و حصار آن در بخش های مختلف برج و بارو داشته که اکنون در اثر فرسایش به تلی از خاک بدل شده است. بررسی های باستان شناختی و مطالعه سفالینه های پراکنده در محوطه نشان می دهد این قلعه طی قرون 8-6 هجری مسکونی بوده و زندگی در آن جریان داشته است.
رباط قره بیل: کاروانسرا یا رباط قره بیل یکی دیگر از کاروانسراهای تاریخی شهرستان گرمه است که به احتمال فراوان قدمت بنای اولیه آن به قرون 5-4 هجری میرسد و در متون تاریخی از آن به نام رباط املوتلو یاد شده است. بعدها در دورۀ تیموری و زمانی که شاهراه کهن گرگان – نیشابور برای دسترسی به مشهد احیا می شود، به دستور وزیر با تدبیر دربار تیموری، میر علیشیر نوایی، رباط هایی در طول این مسیر ساخته شده و یا رباط های قدیمی مرمت می شود. در این فرایند رباط قره بیل نیز توسعه یافته و با الحاق بخش هایی جدید احیا و مورد استفاده مسافران قرار میگیرد. این کاروانسرا با مصالح سنگ، ساروج، گچ و آجر بنا شده و پلان چهارگوش با دو حیاط بزرگ و كوچك دارد. در گرداگرد حیاط بزرگ غرفه های متعددی احداث شده كه پوشش سقف آنها گنبدی است و زیر سقف با كاربندی های زیبای گچی تزئین شده است.
آرامگاه باغ مزار گرمه: آرامگاه باغ مزاریکی از آثار منحصر به فرد قرن هفتم هجری در شهرستان گرمه است که مشخص نیست چه شخصیتی در آن دفن شده است. این بنا با مصالح آجر و ملات گچ ساخته شده و در زمان آبادانی در مرکز باغی قرار داشته است. پلان بنا از نوع چهارطاقی گنبد دار است که از داخل مربع و از خارج هشت ضلعی است. چهار گوشۀ بنا با طاق نماهای تزئینی متشكل از دو بازوی بلند با تاج پیش آمده نما سازی شده که هر بازو یكی از پایه های طاق ایوان را شكل می دهد. شیوه آجر چینی خفته راسته در طاق نماها، فیلپوش ها و نما سازی گنبد در منطقه بی نظیر است. شاکلۀ کلی بنا حاکی از آن است که اینجا مدفن شخصیت بزرگ و تأثیرگذاری در منطقه بوده است که امید می رود در آینده با مطالعات تاریخی و باستان شناختی بازشناسی شود.
حوض انبار بینی دنباله: این حوض انبار با لاشه سنگ و ملات گل آهک ساخته شده و از دو بخش اصلی شامل دهلیز ورودی و مخزن آب تشکیل شده که با قوس نیم دایره و گنبد کلاخودی ساده پوشش یافته است. بنای حوض انبار که از جمله بناهای عام المنفعه ی دوره قاجار در منطقه به شمار می رود برای نگهداری آب باران در مسیر یک راه قدیمی ساخته شده و مدت ها آب مورد نیاز مسافران و چوپانان محلی را تأمین می کرده است. چندین نمونه از این حوض انبارها در مسیر راه وجود دارد که امروزه با ورود تجهیزات حمل و نقل پیشرفته به عرصه ی زندگی بشر و منسوخ شدن نظام ارتباطی کاروانی، کاربری اصلی خود را از دست داده اند.
رباط عشق: رباط یا کاروانسرای عشق یکی از چندین رباط تاریخی شهرستان گرمه است که در دورۀ تیموری بر سر شاهراه ارتباطی گرگان و نیشابور بنا شده است. شواهد موجود نشان می دهد که در دورۀ تیموری در این محل کاروانسرای قدیمی تری وجود داشته که قدمت آن دست کم به قرون 5-4 هجری می رسد و به دلیل تخریب زیاد به دستور میرعلی شیر نوایی، وزیر دربار سلطان حسین بایقرا در کنار آن رباط کنونی را ساخته اند. کاروانسرای موجود پلان مستطیلی دارد و حیاط مركزی آن یك صحن چهار ایوانی است كه از هر طرف با غرفه های متعدد و اتاق هایی برای استراحت كاروانیان و نیز اصطبل هایی برای احشام آنها احاطه شده است. مصالح اصلی بنا سنگ، ساروج و آجر است و طرح كلی آن تا حد زیادی به رباط قلی شباهت دارد.
موزه قلعه جلال الدین گرمه: قلعه جلال الدین یکی از برجسته ترین قلعه های نظامی خراسان شمالی قلمداد می شود که در سدههای 7-6 هجری ساخته شده است. این قلعه با مصالح سنگ و ساروج به صورت یک شش ضلعی منظم روی سطح ناهموار و صخره ای تپه ای بلنداحداث شده است. موقعیت جغرافیایی قلعه بر سر راه ارتباطی شهرها و مراکز مهم شمال شرق فلات ایران همچون نیشابور، جرجان، مرو و خوارزم اهمیت راهبردی قلعه را دو چندان می کرد. قلعه جلال الدین از نظر ابعاد معماری در نوع خود کم نظیر است و باروی آن در تراز پایین و تا ارتفاع 5 متری نزدیک به 3 متر ضخامت دارد. روی هم رفته بلندای بارو در ضلع شرقی حدود 15 است. یكی از وی‍ژگی های منحصر به فرد این موزه – قلعه كه آن را از نظر محتوایی از نمونه های مشابه خود متمایز ساخته شیوه پرده خوانی و نقالی در آن است كه نوعی نمایشِ مذهبی و ملی ایرانی است. در این نمایش،داستان تصویری نقش شده بر پرده های درون هر برج به شیوه نقالی روایت می شود كه طی آن وقایع تاریخی دوران مغول و مصایب اولیای دین با کلام آهنگین بازگو می شود.
..................................
آرشیو
