بندر عَسَلویه یک شهر بندری و مرکز شهرستان عسلویه از توابع استان بوشهر در جنوب ایران و در کرانه خلیج فارس است. منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به حوزه گاز پارس جنوبی که در میان خلیج فارس واقع شده (دنباله حوزه گنبد شمالی قطر) دسترسی دارد. فاصله بندر عسلویه تا مرکز استان بندر بوشهر ۲۹۰ کیلومتر است. طبق سرشماری رسمی سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر عسلویه ۱۳٬۴۷۶ نفر بود. مذهب مردمان این شهر شیعه و سنی می‌باشد. زبان بومیان عربی می‌باشد.
محدوده منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس براساس مصوبه هیئت وزیران و شورای عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی به این شرح تعیین گردیده‌است: از غرب به روستای شیرینو، از جنوب به خلیج فارس، از شمال به دامنه ادامه سلسله جبال زاگرس و از شرق به روستای چاه مبارک. این محدوده طبق مصوبه هیئت وزیران ۱۰۰۰۰ هکتار بوده که براساس استانداردها تفکیک می‌گردد. این منطقه در شرق استان بوشهر در حاشیه خلیج فارس در ۳۰۰ کیلومتری شرق بندر بوشهر و در ۴۲۰ کیلومتری غرب بندر لنگه و در ۵۷۰ کیلومتری غرب بندرعباس واقع است (همجواری استان بوشهر با استان‌ها: از شمال به فارس، از شرق به هرمزگان و از غرب به خوزستان کهگیلویه و بویراحمد) و حدود ۱۰۰ کیلومتر با حوزه گاز پارس جنوبی که در میان خلیج فارس واقع شده (دنباله حوزه گنبد شمالی قطر) فاصله دارد.
رضا طاهری در کتاب از مروارید تا نفت (شرح مفصل تاریخ عسلویه و شهرستان کنگان) می‌نویسد نام «عسلویه» مرکب است از: عسل + او (= آب) + -ه (پسوند)، و روی هم رفته به معنای «آب عسلی» است. عسلویه در زمان‌های کهن از توابع سیراف کهن محسوب می‌شده‌است.
منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (عسلویه) در سال ۱۳۷۷ طبق مصوبه شورای عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی برای بهره‌برداری از منابع نفت و گاز حوزه پارس جنوبی و انجام فعالیت‌های اقتصادی در زمینه نفت و گاز و پتروشیمی در محدوده نوار ساحلی عسلویه و خلیج نایبند به وسعت ۳۰ هزار هکتار تأسیس شد. پس از تأسیس منطقه ویژه، به علت آلودگی ناشی از تأسیسات صنعتی که از نظر میزان آلایندگی در دنیا بینظیر می‌باشد، بیماریهای ناشناخته و مادرزادی در میان نوزادان و ساکنین منطقه به شدت شیوع یافته‌است. بارها صحبت دربارهٔ تبدیل به منطقه آزاد شدن عسلویه گردیده و اسکله ای به همین منظور تأسیس گردید ولی تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.
امروزه شهرستان عسلویه محل اجرای پروژه‌های سایت ۱ منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (شامل مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی) است و بندر عسلویه در این شهرستان قرار دارد. همچنین سایت ۲ منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در شهرستان کنگان قرار دارد. (۶۰ درصد تأسیسات منطقه ویژه اقتصادی پارس در حوزه شهرستان کنگان قرار دارد).
درمورد اسم این شهر، حدس و گمان‌های بسیاری وجود دارد: برخی آن را مرکب از عسل + او (آب) به معنای آب عسلی می‌دانند، برخی آن را برگرفته از اسلو(به معنای آبگیر، استخر و محل توقف کشتیها) در زبان ایلامی می‌دانند، دریای خروشان و سرزمین دریانوردانِ چالاک از دیگر معانی است که از عسلویه استنباط کرده‌اند.
درباره نامگذاری عسلویه،زنده یاد مهندس احمد حامی در کتاب "سفر جنگی اسکندر مقدونی به ایران و هندوسستان بزرگترین دروغ تاریخ است" از عسلویه با حرف اول الف نام برده و اظهار داشته است این نام هم مثل بسیاری از نام های منطقه مثل خارک،لارک،تنب و... یک نام ایلامی است و از دوره ایلامی ها به جا مانده است و کلمه "اسلو" با حرف الف در ابتدا به معنای آبگیر، استخر و محل توقف کشتی ها است . آقای محمد تقی مصطوی نیز در کتاب اقلیم پارس این مطلب را بر اساس کفته مهندس حامی تکرار کرده است. برخی مورخان و محققان متاخر عسلو را دارای چشمه ها و اب های شیرین دانسته اند و معتقدند به همین جهت بر آن نام عسلویه نهاده اند.
به اعتقاد برخی افراد، عسل به معنای دریای خروشان بوده و بر همین اساس حدس زده اند احتمالا عسلویه منسوب به در یای مواج است. همچنین در جای دیگری گفته شده عسل یعنی سرعت عمل و شتاب در حرکت و عسلویه بدان جهت به این نام شهرت یافته که دارای ناخدایان چابک و چالاک در امر دریانوردی بوده است. جغرافی نویسان تا قرن دهم هجری نامی از عسلویه به چشم نمی خورد. در حالی که نام شهرها و بندرهایی مثل کنگان،سیراف،گناوه و غیره در بسیاری از مکتوبات گذشتگان مشهود است. از اواخر قرن دهم و آغاز قرن یازدهم هجری،به این سو در کتابها به نام عسلویه بر می خوریم.
به تایید همگان پرتغالی ها 117 سال یکه تاز مناطق خلیج فارس و دریای عمان مخصوصا در نواحی بحرین،هرمز،بندر عباس و قشم بوده اند. پرتغالی ها در سال 997 ه.ق بر بحرین تسلط یافتند. هشتادو چهار سال پس از آنکه رکن الدین مسعود فالی برادر وزیر حاکم بحرین، از الله وردی خان حاکم فارس برای راندن پرتغالی ها از منطقه تقاضای یاری نمود، الله وردی خان پدر امام قلی خان فاتح هرمز، رئیس معین الدین فالی را مامور تصرف بحرین نمود.
معین الدین فالی در سال 1011 ه.ق سپاهیان خود را در بندر عسلویه به کشتی نشاند و به بحرین حمله کرد و آنجا را از دست پرتغالی ها خارج ساخت. البته در اثنای همین لشگر کشی معین الدین فالی مجروح شد و در گذشت. بر اساس نوشته های محققان علت استفاده معین الدین فالی از اسکله عسلویه از کار افتادن بندرگاه سیراف به واسطه زلزله و طغیان آب دریا بوده در حالی که بندرگاه عسلویه آباد و آماده بهره برداری بوده است. از آن زمان به این سو نام عسلویه در کتاب های تاریخ و جغرافی دیده می شود.
از قرن دوازدهم هجری(قرن هیجده میلادی)، طوایف و قبایل بسیار از نواحی مختلف بحرین، عربستان و عمان وارد ایران شده و در سرزمین های جنو بی یعنی مناطق مختلف بوشهر سکنی گزیدند از جمله طوایف آل مذکور،آل بلاد،آل نصور،آل حرم وغیره. دو طایفه اخیر (آل نصور، آل حرم) در زمان دولت صفوی وارد ایران شده و در جنوب ایران مقیم گشتند. آل نصوری از زمان حکومت صفوی مقیم بنادر کنگان،طاهری،عسلویه و گاوبندی شدند که بعد ها عسلویه در اختیار خاندان آل حرم قرار گرفت. شیوخ آل نصور از طایفه بنی خالد هستند که گروهی از آنها مقیم مکه مکرمه و گروهی دیگر در محلی به نام "النعیمه" در قطیف سکونت داشتند.
در سال (1135 هجری / 1717 میلادی) شیخ جباره اول نصوری، جزیره بحرین را از دست سلطان بن سیف ثانی امام مسقط خارج ساخت و این جزیره به تصرف آل نصور درآمد. اما در سال 1150 هجری قمری نادر شاه افشار، فرمان خروج بحرین را از دست شیخ جباره صادر کرد. محمد تقی خان،بیگلر بیگی فارس، بنا به فرمان نادر، لطیف خان دریا بیگی فرمانده کشتی های نادری در خلیج فارس را مامور فتح بحرین کرد و او در سال 1150 هجری قمری زمانی که شیخ جباره در سفر حج بود بر سرزمین بحرین تاخته و بر آن کشور استیلا یافت. از آن پس طایفه آل نصور برای همیشه مقیم ایران گشته و دو بندر از بنادر جنوبی ایران را به احترام بنادر زادوبوم خود در عربستان با نام های جدید نامیدند؛ یکی بندر تمبک (تنبک) در 18 کیلومتری جنوب شرقی کنگان که به نام بندر "عینات" و دیگری بندر نخل که به نام "النعیمه"موسوم ساختند. نظر به اینکه به دنبال نام شیخ جباره نصوری، پسوند "طاهری" قرار داشت و در اصل شیخ جباره نصوری طاهری بود، در حاشیه ویرانه های سیراف بندر جدیدی تاسیس کرده وآن را بندر طاهری نامیدند.
75 سال بعد، شیخ جباره دوم پسرشیخ محمد و نوه شیخ حاتم اول به آل عتوب حکم کرد تا بحرین را از آل سعود بازپس گیرد. شیخ جباره دوم صاحب سه پسر به نام های؛شیخ حسن،شیخ مذکور،شیخ حاتم دوم بود. در همین سالها طایفه آل حرم برعسلویه حکم می راندند وشیخ ابراهیم آل حرم حکومت عسلویه را در اختیار داشت. چنانکه گفته شد بین خاندان نصوری و خاندان آل حرم همیشه جنگ و نزاع بود. شیخ جباره دوم به عمران و آبادی بنادر کنگان و طاهری توجه بسیار مبذول داشت و قلعه زیبای بندر طاهری معروف به قلعه شیخ را در سال 1224 ه.ق بنا نهاد. پس از او پسرش حاتم سوم به تکمیل و اتمام ساخت آن قلعه همت گمارند. در سال 1293 ه.ق که شیخ حسن آل نصور از کنگان رهسپار گاوبندی شده بود هنگام غروب برای ادای نماز در کناره بندر عسلویه فرود آمد، به محض آنکه خبر به شیخ ابراهیم آل حرم بردند وی دستور دستگیری شیخ حسن را صادر کرد و متعاقب آن در همان شب شیخ حسن را به قتل رساندند. در سال 1294 ه.ق به خونخواهی برادر بر عسلویه تاخت، شیخ ابراهیم آل حرم که با لباس مبدل قصد فرار از معرکه را داشت دستگیر شد و به فرمان شیخ مذکور، به همراه دو تن دیگر از شیوخ آل حرم یعنی شیخ سیف و شیخ محمد به قتل رسیدند. مطلعان نوشته اند که شیخ مذکور در آن یورش عسلویه را ویران کرد.
نا گفته نماند که در جنگ جهانی اول که انگلیسی ها به نواحی جنوب تاختند و واقعه دلیران تنگستان در منطقه بوشهر پدید آمد، در نواحی کنگان و بندر لنگه نیز مشابه چنین وقایعی رخ داد و شیخ مذکور علیه انگلیسی ها مبارزات بسیار نمود. در آن زمان مردی به نام آقا بدر اهل بندر لنگه که کنسول دست نشانده انگلیس در آن بندر بود در راستای سازش با انگلیسی ها قصد جلوگیری از مبارزات را داشت که شیخ مذکور علیه او لشگر کشید و با کمک تفنگچی های تنگستانی و رئیس حسین بنه گزی به لنگه تاخت که در آن درگیری آقا بدر و برادرش به ضرب گلوله رئیس حسین بنه گزی کشته شدند اما در غروب همان روز رئیس حسین نیز توسط تفنگچی های طرفدار آقا بدر به قتل رسید.
شیخ مذکور هنگام پیاده شدن انگلیسی ها در بندر "چیرو" در نزدیکی جزیره کیش، آنها را به گلوله بسته و مانع ورود آنها به خاک ایران شد. شیخ مذکور تا سال 1297 ه.ق که با عهد شکنی خدا کرم خان بویراحمدی و پسرش محمدحسن خان به دام فرهاد میرزا معتمدالدوله والی فارس افتاده و در شیراز اعدام شد،بر نواحی کنگان و عسلویه و طاهری و گاوبندی حکم می راند و قلعه سرخ گاوبندی را مرمت نموده و مقر حکومت خود قرار داده بود. پس از شیخ مذکور، پسر او شیخ حاتم دوم و پس از وی نوه اش شیخ حاتم سوم به حکومت کنگان و طاهری رسیدند اما عسلویه دیگر روی آبادانی ندید و سال ها در قالب یک روستای کوچک بندری جزو بنادر ثلاث به حیات خود ادامه داد. فراموشی و انزوای عسلویه تا سال های اخیر ادامه داشت که پس از احداث تاسیسات عظیم انرژی به عنوان یکی از قطب های مهم و منحصر به فرد انرژی ایران به جهانیان معرفی شده است.
جاذبه های عسلویه
آبشار درزو: آبشار درزو در روستای اخند که ۱۵ کیلومتر از عسلویه فاصله دارد واقع شده است . روستای اخند از توابع بخش مرکزی شهرستان عسلویه است و در استان بوشهرقرار دارد . در میان کوه‌های این روستا، چشمه‌ای زیبا با طبیعتی بکر قرار گرفته که دیدن تنها عکسی از آن کافی است تا وسوسه شوید و مسافتی طولانی را برای دیدن تنگه و آبشار زیبای درزو طی کنید.اگر قصد سفر به عسلویه را کردید می توانید با پرواز مستقیم به فرودگاه عسلویه بروید. این فرودگاه، به فاصله چند کیلومتری در روستای چاه مبارک، از توابع عسلویه قرار گرفته و در واقع فرودگاه عسلویه مابین دو شهر عسلویه و پارسیان واقع شده است. اگر می‌خواهید از راه زمینی به عسلویه سفر کنید، پیشنهاد می‌کنم حتما ساعت حرکت خودتان را طوری تنظیم کنید که در زمان تاریکی هوا، در جاده‌های منتهی به عسلویه باشید. چراکه از سمت شیراز یا بوشهر که به عسلویه نزدیک می‌شوید، سرتاسر مسیر، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایی است که چراغ‌های فراوان‌شان منظره‌ای جذاب و زیبا ایجاد کرده که با دیدنش قطعا به یاد فیلم‌های علمی-تخیلی و فضایی می‌افتید و خلاصه تماشایش خالی از لطف نیست.
روستای بنود و بندو: دو روستای بنود و بندو، در جنوبی‌ترین قسمت استان بوشهر و در این شهرستان قرار دارند. این روستاها از زیباترین روستاهای عسلویه و استان بوشهرند. ساحل دل‌نواز این دو روستا برای انجام ورزش‌های ساحلی و صید ماهی مناسب است. شهرک سینمایی که فیلم محمد رسول‌الله در آن ساخته شده، در روستای بنود واقع شده و آسیاب‌های آبی بندو نیز که از سنگ و ساروج ساخته شده، نمایانگر پیشینه‌ی کهن این روستا است.
پارک ملی نایبند: پارک ملی نایبند اولین پارک ملی دریایی کشور و منطقه حفاظت شده ی محیط زیست ایران در استان بوشهر و در سواحل خلیج فارس می باشد. خلیج نایبند به دلیل پیشروی خشکی در دریا به دماغه نایبند نیز معروف است و موجب تشکیل خلیج کوچکی در ۳۲۰ کیلومتری جنوب شرقی استان بوشهر شده. این پارک در عصر آل بویه از مهمترین مراکز صید و تجارت مروارید در ایران محسوب میشده. کرانه ها و سواحل خشکی آن اکنون ۴ هزار و ۱۳۰ هکتار وسعت دارد. وجود تپه های مرجانی جهت غواصی، تخمگذاری آبزیان و لاک های پشتان دریایی که در معدود محدوده هایی از سواحل صورت می گیرد، باعث جلوه بخشیدن به این منطقه در میان سواحل خلیج فارس شده است.
چهارشنبه بازار عسلویه: این بازار جذاب در خیابان ساحلی عسلویه برپا می شود و در آن انواع خوراکی مثل آش، نخود، حلیم، فلافل و ساندویچ عرضه می شود که مکانی مناسب برای شکم گردی است. چهارشنبه بازار عسلویه دارای محصولات متنوعی است اگربه بازار گردی علاقه دارید این بازار را ازدست ندهید نکته جالب توجه این است که اکثر فروشنده های این بازار غیر بومی هستند!
دهکده‌ی گردشگی ساحلی نخل تقی: پارک ساحلی نخل تقی بزرگترین دهکده و پارک ساحلی جنوب کشور است که در منطقه نخل تقی عسلویه افتتاح شده است .پارک ساحلی نخل تقی جایگاه مهم و باارزشی در توسعه اقتصادی منطقه ایفا خواهد کرد . این دهکده‌ی گردشگری به‌دلیل داشتن امکانات تفریحی و رفاهی متنوع و متعدد، گردشگران و مسافران زیادی را به سوی خود جذب می‌کند. دهکده گردشگری خلیج فارس نخل تقی، از جاذبه‌های این شهر بندری به شمار می‌رود. این پارک با مساحت حدود ۱۶ هکتار، بزرگترین پارک ساحلی جنوب ایران است که در ابتدای سال ۱۳۹۸ به بهره‌برداری رسید. نخل تقی با داشتن امکانات تفریحی و رفاهی متنوع و متعدد به یکی از مکان‌های تفریحی گردشگران، مردمان محلی و به‌ویژه کارکنان صنایع پارس جنوبی در این منطقه تبدیل شده است. نخل تقی در گذشته بندری کوچک بود که امروزه به یکی از شهرهای عسلویه تبدیل شده است. مسافران زیادی برای خرید از بازار بزرگ کالاهای خارجی یا ته لنجی به این بندر سفر می‌کنند. اگر به شهر نخل تقی سفر کردید، بد نیست به بازار قدیم و خیابان جمهوری کنار آن که به بازار ته لنجی یا بازار عرب‌ها معروف است، سر بزنید. بازار محلی نخل تقی نیز روزهای سه‌شنبه در انتهای بلوار پارک ساحلی برپا می‌شود.
بازار ماهی فروشان: همانطور که از اسم این بازار مشخص است مکانی مناسب برای خرید ماهی های تازه صید شده می باشد. این بازار کوچک که در امتداد پارک ساحلی و به دریا چسبیده، دارای غرفه های کوچک و مسقف متفاوتی است.
اسکله های عسلویه: اسکله های عسلویه در کنار بازار ماهی فروشان قرار گرفته و همیشه پر از لنج های کوچک و بزرگی است که از ماهی گیری و یا از کشور های عربی بازگشته اند. اسکله های عسلویه مکانی زیبا برای عکاسی می باشند.
هتل ریم رام عسلویه: هتل ریم رام عسلویه در زمستان سال ۱۳۹۵ به بهره برداری رسید. این هتل دارای ۵۷ باب اتاق می باشد که در دو طبقه پراکنده شده اند. هتل ریم رام در خارج از محدوده شلوغ شهر واقع است و تا اسکله بندر عسلویه حدود ۱.۵ کیلومتر فاصله دارد. از مزایای هتل چهار ستاره ریم رام می توان به برخورداری از امکانات رفاهی از جمله استخر روباز و جت اسکی و پرسنل مجرب و کار آزموده اشاره کرد. قابل توجه مهمانان محترم، این هتل فاقد آسانسور می باشد.
سد بستانو: در عسلویه چند روستای ساحلی قرار دارد که بستانو هم از جمله آنهاست. روستای ساحلی بستانو بیش از ۶۰ قایق صیادی دارد و صیادی شغل اصلی مردم اینجاست. بعضی وقت‌ها همینکه در ساحل ایستاده‌ایم، قایق‌هایی را می‌بینیم که از دریا برمی‌گردند و تورهایشان را در ساحل پهن می‌کنند.
...................................
آرشیو
