کرند غرب مرکز شهرستان دالاهو
کِرِندِ غرب (به کردی: کرن) مرکز شهرستان دالاهو و از توابع استان کرمانشاه در غرب ایران است. این شهر بر سر راه کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب به سرپل ذهاب و قصر شیرین واقع شده‌است. بخش کرندغرب در سال ۱۳۸۴ به شهرستان دالاهو ارتقاء یافت.
در اوستا آمده که ضحاک در سرزمینی به نام بَوْری (که آن را با تردید بابل کنونی دانسته‌اند) (اوستا، ۱/۳۰۳؛ دوستخواه، ۹۴۹، ۱۰۳۶) و نیز در کْویرینْتَ (اوستا، ۱/۴۵۱؛ دوستخواه، ۱۰۳۶) به ستایش ایزدان آناهیتا و وای می‌پرداخته است. کویرینته را همان کرند کنونی دانسته‌اند.
جمعیت این شهر بنا بر سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، برابر ۷٬۹۷۲ نفر بوده‌است. مردم شهر کرند اغلب از ایل گوران کرندی هستند که از طوایف یکجانشین تشکیل شده‌است. این ایل در غرب کرمانشاه شهر کرند، در پاتاق، بشیوه و چشمه سفید سکونت دارند. ایل گوران کرندی به چهارده تیره تقسیم‌بندی می‌شود: کرندی، بیونیجی، رشیدعلی، جلالوند، پاتاقی، باباجانی، آینه‌ای، جوزگه‌ای، سرمیلی، شیره‌چیایی (ناودار)، هلته‌ای، یری، چشمه‌سفیدی، خسروبهمنی، نصرآبادی.
زبان اکثریت مردم کرند، کردی جنوبی با لهجهٔ خاص شهر کرند است. لهجهٔ کرندی علی‌رغم تعلق به گویش کردی جنوبی، همچنان ویژگی ارگاتیو را که در دیگر لهجه‌های این گویش از میان رفته‌است، نشان می‌دهد. علاوه بر لهجهٔ کرندی، گویش‌هایی از کردی گورانی نیز همچنان در شهر تکلم می‌شود. «مارتین هنری دانوهو»، خبرنگار روزنامه «دیلی کرونیکال» انگلستان که در جنگ جهانی اول به عنوان افسر اطلاعاتی در قالب قوای دانسترویل برای مقابله با عثمانی ها و بلشویک ها وارد ایران شده بود در عبور از قصر شیرین، وقتی به کِرِند می رسد، در کتاب «ماموریت به ایران»، صفحه 77 درباره آن می نویسد: «کِرِند نمونه بارزی است از یک ده ایرانی که از مجموعه ای خانه پراکنده و کاهگلی تشکیل می شود.. بیشترشان تُرک بودند، هم نژاد مبلعان دو آتشه اتحاد اسلام که حرص و آز و سنگدلی شان این ملت بدبخت مسلمان را به مرز سبعیت انسان های اولیه رانده بود»(هنری دانوهو، مارتین. ماموریت به ایران، ترجمه شهلا طهماسبی. تهران، ققنوس، 1397).
اکثریت مردم کرند پیرو دین یارسان هستند. پیروان ادیان دیگر همچون مسلمانان شیعه و سنی، یهودی، بهایی و مسیحی نیز در این شهر زندگی می‌کنند. در کرند اقلیتی از یهودیان نیز زندگی می‌کنند که شمار آن‌ها در دهه‌های اخیر کاهش چشمگیری یافته است. حبیب لوی نوشته‌است که شهر کرند دارای یک کنیسه و یک حمام ویژۀ یهودیان بوده‌است و همچنین در این شهر ۳ جلد تورات وجود داشته و سابقاً یک جلد تلمود نیز داشته‌اند. او می‌گوید یهودیان کرند از یهودیان ذهاب هستند که پس از تخریب این شهر برخی به قصر شیرین و خانقین رفته و برخی دیگر به کرند آمده‌اند. مدرسۀ آلیانس کرند که فعالیتی ناپیوسته و منقطع داشت، پس از چند بار تعطیلی در سال ۱۳۰۵ خورشیدی (۱۹۲۶ میلادی) به طور رسمی تأسیس شد. حبیب لوی می‌نویسد این مدرسه در جنگ جهانی اول و درگیری عثمانی و روس‌ها در کرمانشاه مورد غارت واقع شده و تعطیل شده‌بود.
در جلسهٔ مورخهٔ ۱۶ دی ۱۳۴۸، شورای عالی شهرسازی برای سه شهر کرند، کلاردشت و دشت نظیر طرح توریستی پیشنهاد کرد. برمبنای این طرح مهندسان مشاور می‌باید مرکزی ییلاقی و بخش‌های عبوری در کرند پیش‌بینی کرده و علاوه بر آن جهت بهبود بافت شهری کرند، مطالعاتی برای بافت باارزش شهری ارائه دهند تا آن بخش از خانه‌های موجود در شهر که قابل نگهداری هستند حفظ شوند.این طرح به مرحلهٔ اجرا درنیامد.
مقبرهٔ دو تن از شخصیت‌های مقدس دین یارسان به نام پیر بنیامین و پیر موسی در کرند قرار دارد.
صنایع دستی: تنبور، سه‌تار، چاقو، ادوات کشاورزی و باغداری، گلیم، گیوه، موج، چادرشب و…
شهرستان دالاهو
شهرستان دالاهو از توابع استان کرمانشاه ایران است؛ که در سال ۱۳۸۴ به شهرستان دالاهو به مرکزیت کرند غرب ارتقاء یافت. شهرستان دالاهو که در ۹۹ کیلومتری کرمانشاه قرار دارد، آخرین شهرستانی است که در پایان برنامه سوم به سایر شهرستان‌های ایران اضافه شده‌است. با پیشنهاد دکتر فلاحت پیشه و موافقت هیئت دولت بخش کرند غرب به شهرستان دالاهو ارتقا یافت. شهرستان دالاهو چهاردهمین شهرستان استان کرمانشاه به‌شمار می‌آید. این شهرستان ۱۹۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۱۵۴ روستا دارد. شامل دو بخش مرکزی؛ گهواره و شهرهای کرند و گهواره و ریجاب، پنج دهستان بیوه نیج، گوران، قلخانی، باباجانی و بان زرده‌است.
شهرستان دالاهو با مساحت ۱۹۳۰ کیلومتر مربع، در قسمت غربی استان کرمانشاه بین ۹َ°۳۴ تا ΄۴۶ °۳۴ عرض شمالی و΄۵۳ ° ۴۵ تا ΄۳۵ °۴۶ طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده‌است، که از شمال به جوانرود وثلاث باباجانی، از غرب به سرپل ذهاب، از جنوب غربی به گیلان غرب، از شرق و جنوب شرقی به اسلام آبادغرب و از شمال شرق به کرمانشاه محدود می‌شود؛ و در این شهرستان شهری زیبا بنام شهر زیبای ریجاب میباشد. دالاهو نام کوه مرتفع این منطقه‌است که از طبیعت زیبایی برخوردار است. این شهرستان در مسیر اصلی راه کربلا قرار گرفته‌است
شهرستان دالاهو از دو بخش مرکزی و گهواره تشکیل شده‌است. بخش مرکزی شامل شهرهای کرند غرب و ریجاب و سه دهستان حومه، بانزرده یا ریجاب و بیونیج با ۶۸ روستا، مزرعه ومکان مصوب که در حال حاضر ۴۴ روستای آن دارای سکنه میباشد. کرند غرب، گهواره، و ریجاب سه شهر شهرستان دالاهو می‌باشند. بخش گهواره شامل شهر گهواره و دو دهستان قلخانی و گوران با ۱۲۸ روستا، مزرعه و مکان مصوب که در حال حاضر ۱۰۷ روستای آن دارای سکنه میباشد.
از مجموع ۱۹۶ روستای شهرستان ۱۴۸ روستای آن دارای سکنه میباشد. بیشترین اهالی شهرستان پیرو آیین یارسان (اهل حق) و اقلیت سنی مذهب در آن زندگی می‌کنند. از مکانهای مقدس این شهرستان می‌توان به آرامگاه پیر بنیامین، پیرموسی و بهلول در بخش مرکزی، آرامگاه بابایادگار و داود کو سوار در ریجاب و نیز خانه و آرامگاه سید شمس الدین حیدری در روستای توتشامی اشاره کرد. مردمان شهرستان دالاهو از اقوام کرد هستند که به زبان کردی و گویش جافی و گویش کلهری تکلم می‌کنند. دو روستای زرده و توتشامی به گویش کردی هورامی و دو روستای گوراجوب قشلاق و گوراجوب مرادبیگ به گویش کردی گورانی تکلم می‌کنند. با این وجود گویش‌های اصلی منطقه کلهری با گویش خاص منطقه دالاهو، و کردی سورانی با لهجهٔ جافی هستند.
شهرستان دالاهو در ۲۲ دی ۱۳۹۹ به عنوان شهر ملی تنبور در کشور ایران معرفی شد. در شهرستان دالاهو علاوه بر وجود خانه تنبور، ۱۵۸ کارگاه ساخت تنبور وجود دارد که برخی از آن‌ها قدمت دیرینه‌ای دارند.
شهرستان از لحاظ صنایع دستی مانند: چاقو سازی، فلز کاری و ساخت ادوات موسیقی و ابزار کشاورزی، گلیم، گیوه موج (چادر شب) و سبد پیشینه‌ای دیرینه دارد به‌طوری‌که این صنایع با اندک تغییراتی به خارج از کشور صادر می‌شوند. همچنین در این شهرستان صنعت تنبورسازی رونق دارد و تنبورهای دست‌ساز هنرمندان گهواره‌ای جز بهترین و مرغوبترین تنبورهاست که در بهترین موزه‌های جهان جای دارد. سیب گهواره در سال‌های گذشته یکی از معروفترین و مرغوبترین محصولات این شهرستان بوده‌است.
اولین مرکز ارائه خدمات اینترنت (isp)در سال ۸۴ با نام شبکه اینترنت دالاهو (ویت وات) راه اندازی گردید.
بمباران شیمیایی زرده در صبح روز ۳۱ تیرماه ۱۳۶۷ بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران اتفاق افتاد که نیروهای عراقی شهر زرده از توابع ریجاب شهرستان دالاهو را توسط بمب‌های شیمیایی گاز خردل و اعصاب بمباران شیمیایی کردند؛ که چشمه آب روستا هم مورد هدف قرار گرفت که آمار تلفات را بالا برد. در این حمله شیمیایی ۲۷۰ نفر در روز بمباران کشته و ۸۳۰ نفر زخمی شدند.
بزرگان دالاهو:
- غلامرضا رشید یاسمی زاده گهواره. نویسنده و شاعر معاصر و همچنین استاد دانشگاه تهران بودند
- علی اکبر مرادی زاده شهر گهواره معلم. آهنگساز و مقام دان معاصر
- طاهر یارویسی
- درویشقلی کرندی زاده کرمانشاه. نویسنده و شاعر معاصر و همچنین از عارفای بنام دوران خود بوده و سالها در نجف کسب دانش فقهی نموده و از هم دوره های کاشف القطاع می‌باشند. که از اساتید برجسته تنبور میباشد و از نظر کثرت اشعار دارای بیشترین تعداد بیت شعر در حوزه زبان کردی جنوب میباشد. دیوان اشعار، قهرمان نامه، لیلی و مجنون، شیرین و فرهاد، دفتر اشعار عرفانی و... نجف اشرف بودند
جاذبه های دالاهو
قلعه یزدگرد کرمانشاه: قلعه یزدگرد، یکی از مستحکم‌ترین دژهای ایران باستان و جاهای دیدنی کرند غرب است که در دالاهو و روی یکی از مرتفع‌ترین کوه‌های این منطقه کوهستانی زیبا و افسانه‌ای قرار دارد و هنگام حضور در این بنای ارزشمند، می‌توان به شکوه و عظمت آن را به وضوح حس کرد و زیبایی وصف‌ناشدنی دشت ریجاب را بر پای دژ، به تماشا نشست. ناحیه‌ای که قلعه در آن جای دارد را می‌توان یکی از جاذبه‌های طبیعی درنظر گرفت. مجموعه بناهای قلعه یزدگرد که دربرگیرنده چند بنای تاریخی است، در دره‌ای وسیع و با مساحتی نزدیک به ۴۰ کیلومتر مربع قرار دارد که از سمت شمال و شرق به صخره‌های زیبای دالاهو که به صورت پلکانی قرار گرفته است محدود می‌شود. همچنین از سمت شمال غرب نیز بواسطه پرتگاهی با شیبی بسیار تند به جلگه ذهاب متصل شده است. در رابطه با قدمت قلعه یزدگرد کرمانشاه، نظریاتی بیان شده است. در ابتدا پس از انجام تحقیقات و کاوش‌های اولیه‌ای که بر این منطقه صورت گرفت، باستان‌شناسان قدمت این مجموعه بناها را متعلق به دوران حکومت ساسانیان اعلام کردند. ولی محققان به این کاوش‌ها بسنده نکرده و پس از تحقیقات و بررسی‌های بعدی که انجام شد، متوجه شدند که تعداد زیادی از ساختمان‌های این منطقه، متعلق به دوران حکومت اشکانیان است. از ویژگی‌های ارزنده و قابل توجه در مورد معماری مجموعه، تزئینات گچبری بسیار زیبای و شگفت‌انگیزی است که در عمارات آن انجام شده است. شاید علت این امر دوره ساخت قلعه است که به عصر حکومت اشکانیان بازمی‌گردد؛ چراکه از ویژگی‌های بارز در بناهای این دوره، استفاده از گچبری‌های فراوان است که از عوامل اصلی و مهم تزئینات ساختمان، درنظر گرفته می‌شد.
چشمه سیاوانه: چشمه سیاوانه از چشمه‌های منطقه‌ی ریجاب است. این منطقه چشمه‌های بسیاری دارد، چشمه‌های«کولیتان»، «سراب حشانه»، «چوار کانی»، «سراب اسکندر»، «سیاوانه» و چند چشمه دیگر را می‌توان نام برد. چشمه‌های سراب اسکندر و سیاوانه اصلی‌ترین سرچشمه‌های رودخانه الوند هستند.
مسجد عبدالله بن عمر: مسجد عبدالله بن عمر یکی از مسجدهای تاریخی استان کرمانشاه است که در شهرستان دالاهو و شهر ریجاب قرار دارد و در دوران صدر اسلام بنا شده است. این مسجد در وسط روستای ریجاب قدیم (ریجاب بالا) قرار دارد. بنای این مسجد مستطیل شکل بوده و از قلوه سنگ و ملاط ساخته شده است. این بنا از ابنیه‌های قبل از اسلام بوده که در روزگار اسلامی به مسجد تبدیل شده است. محققین بنای این مسجد را به عبدالله بن عمر فرزند خلیفه دوم نسبت می‌دهند. محراب مسجد بر خلاف تمام مساجد اسلامی از دیوار جنوبی بیرون نیامده است بلکه به وسیله گچبری به دیوار مسجد اضافه شده و کاملاً از دیوار متمایز است. مناره مسجد مدت‌ها بعد از بنای مسجد ساخته شده است. آن را بر روی بام مسجد در زاویه‌ی جنوب غربی ساخته‌اند. سبک معماری مناره شباهتی به برج‌های خاموشی عموماً و به خصوص به برج خاموشی ریجاب دارد. منبر مسجد پشت به محراب ساخته شده و از سنگ و گچ بنا گردیده است و دارای ۵ پله میباشد. ظاهراً این مسجد اگر از مسجد «تاریخانه» دامغان که قدیمی‌ترین مسجد ایران است، قدیمی‌تر نباشد بعید نیست مقارن با بنای آن ساخته شده باشد.
آبشار پیران: آبشار پیران یا آبشار ریژآو در قسمت شمال غرب شهر ریژاو و در روستای ژالکه شهرستان سرپل ذهاب استان کرمانشاه واقع شده و از جمله بلندترین آبشارهای ایران محسوب می‌شود. در قسمت بالای این آبشار روستایی با نام ژالکه و در قسمت پایین این آبشار با عبور از دره هونه به روستای پیران منتهی می‌شود. روبروی همین آبشار، آبشار زیبای دیگری قرار دارد. آبشار پیران از آبشارهای استان کرمانشاه در شهرستان سرپل ذهاب قرار دارد. این آبشار حدود صد متر است. منطقه پیران در ۱۰ کیلومتری شمال شرق سرپل ذهاب قرار دارد و آبشار آن پس از باغات روستا و در دره‌ای عریض واقع است. به دلیل ارتفاع بلند و دیوار مانند صخره‌ها صعود از آبشار غیرممکن است. این آبشار یکی از بلندترین آبشارهای ایران است که در استان کرمانشاه واقع شده است. اختلاف ارتفاع آبشار ریژاو در نقطه بالا و پایین طبقه سوم، براساس اندازه‌گیری GPS نزدیک به ۱۸۰ متر است. آبشار ریژاو آبشاری سه طبقه است که دو طبقه بالایی آن بسیار بلند و طبقه پایینی کوتاه‌تر است. طبقه سوم آبشار ریژاو در زیر درختان قرار گرفته و از بالا دیده نمی‌شود.
غار نره کانی: غار نره کانی از غارهای زیبا و افقی کرمانشاه به‌شمار می‌رود که متاسفانه هنوز گمنام مانده و بازدید زیادی از آن نشده است. طول تقریبی غار ۶۰۰ متر برآورد می‌شود و وضعیت آن تا بخش‌های کشف شده افقی است. این غار در منطقه‌‌ای جنگلی و مملو از درختان بلوط، در کوهستان دالاهو و بین شهرهای کرند و سرپل ذهاب قرار دارد. با توجه به بافت کوه‌های منطقه، ساختار غار کاملا آهکی است.
چشمه سراب اسکندر: چشمه سراب اسکندر در جنگل‌های وحشی و در میان طبیعت دل‌انگیز ریجاب قرار دارد. چشمه‌های سراب اسکندر و سیاوانه اصلی‌ترین سرچشمه‌های رودخانه الوند هستند، ولی با توجه به فصلی بودن چشمه سیاوانه، اکثر مردم این منطقه، سراب اسکندر را سرچشمه اصلی رود الوند قلمداد می‌کنند.
سرخه دیزه: دره توریستی سرخه دیزه همراه با ردپایی از آثار دوران ساسانیان، منطقه توریستی کمتر معرفی شده ای از استان کرمانشاه است که هم جاذبه های طبیعی دارد و هم در دل خود آثاری از ساسانیا ن را جای داده است. سرخه دیزه از توابع شهرستان دالاهو، در ۲۵ کیلومتری شهر سرپل ذهاب، ۳۰ کیلومتری کرند غرب و ۱۲۵ کیلومتری کرمانشاه قرار دارد. سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه می گوید: سرخه دیزه نام منطقه ای است که یکی از ۱۴ روستای هدف گردشگری استان کرمانشاه با نام روستای سرخه دیزه را دل خود جای داده است. آب و هوای سرخه دیزه در بهار و تابستان معتدل و در زمستان ها سرد و خشک است . مردم روستای سرخه دیزه به زبان کردی و با لهجه گورانی سخن می گویند. درآمد اکثر مردم این روستا از فعالیت های زراعی، دامداری و باغداری تأمین می شود و عمده محصولات زراعی روستای سرخه دیزه، گندم، جو و نخود است.
روستای شالان: این روستا در ۵۰ کیلومتری کرند غرب . ۱۴۰ کیلومتری کرمانشاه واقع شده است. رودخانه پر آب الوند در جنوب روستا جریان دارد و روستای شالان به سبب درختان بلند و پوشش سبز، چشمه ها، سرچشمه ها، رودهای کوچک، جنگل های انبوه و گسترده، باغات گردو، انجیر، انار از تفرجگاه های زیبا و کم نظیر استان است که مورد توجه گردشگران می باشد. بازارچه دائمی صنایع دستی این شهرستان در ورودی شهر کرند در بلوار راه کربلا واقع شده است. موزه مردم شناسی این شهرستان نیز در بلوار راه کربلا، خیابان صد دستگاه، اداره میراث فرهنگی شهرستان دالاهو قرار دارد و خدمات فنی و خودرویی نیز در ابتدای شهر کرند بالاتر از جایگاه سی ان جی قرار گرفته است.
..................................
آرشیو
