سراب دوره مرکز شهرستان چگنی
سَرابدوره شهری است در استان لرستان در غرب ایران. این شهر مرکز شهرستان چگنی است. اراضی این منطقه قسمتی جلگه و قسمتی در دامنه کوه یا کوهستانی است و آب و هوایی معتدل دارد. آب مورد نیاز منطقه چگنی از رودخانه، چشمهها و حوزههای آبرفتی کوههای اطراف تأمین میشود. بنا بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱٬۷۱۳ نفر (۴۷۸ خانوار) بودهاست.
بیش از ۳۲۰ اثر تاریخی و باستانی در این شهرستان وجود دارد که توجه و رسیدگی به این جاذبههای گردشگری میتواند موجب جذب گردشگر و رونق اقتصادی پایدار در شهرستان و استان شود. این شهرستان دارای آثار و بناهای تاریخی زیادی مانند بنای سه امامزاده معروف به نامهای پیرشمس الدین و باباعباس و حیات الغیب با قلعه مخروبه و پل مخروبه مهم کنگان که پایههای آن باقی است، میباشد. پل تاریخی «کشکان» مربوط به دوره ساسانی و غارهای مربوط به دوره پارینه سنگی ازجمله غار کالجالی و کلماکره و تپههای باستانی از جمله چغا و قلعه تاریخی سراب ناوه کش (نایه کش)، از جمله اماکن تاریخی و فرهنگی به عنوان جاذبههای گردشگری این شهرستان است؛ این شهرستان دارای سراب های بسیار از جمله سرابدوره، ورکمره، سراب ناوه کش و رودهای مهمی از جمله کشکان و کوههای بسیار بلند از جمله سفید کوه با ارتفاع ۲۰۰۰ متر از سطح دریا و پوشیده از جنگلهای سرسبز میباشد.
محصولات آن بیشتر غلات، حبوبات و صیفی است و راههای ارتباطی این شهرستان به دیگر مناطق استان از طریق خرم آباد، کوهدشت و ویسیان است. زبان اکثریت مردم این شهرستان لری است .اکثریت مردم این شهرستان از طوایف چگنی محسوب میشوند.
شهرستان چگنی
شهرستان چگنی از شهرستانهای تازه تأسیس استان لرستان میباشد. این شهرستان در اواخر سال ۱۳۸۶ با جدا شدن دو بخش چگنی و ویسیان از شهرستان خرمآباد، تأسیس شد. مرکز این شهرستان، شهر سراب دوره میباشد. شهر دیگر این شهرستان، شهر ویسیان است که مرکز بخش ویسیان میباشد. پس از تأسیس این شهرستان، بخش جدید چم پلک نیز در تابعیت آن ایجاد گردید. نام شهرستان در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۹۷ با تصویبنامه هیئت وزیران از شهرستان دوره به شهرستان چگنی تغییر نام پیدا کردهاست. زبان مردم شهرستان چنگی لری خرم ابادی میباشد.
در امتداد رشتهکوه سفیدکوه لرستان، از غرب شهر باستانی و گردشگری خرمآباد به سمت شهرستان کوهدشت به طول حدود 80 کیلومتر و از جنوب خرمآباد (گُرِگاه) به بخش ویسیان و بخش معمولان پلدختر، یکی از ایلهاي اصيل قوم لر به نام چگنی سکونت دارد.

از زمانهای دور (دوران صفویه، افشاریه، زندیه، قاجار و پهلوی اول) طوایف مختلفی از این ایل به دلایل گوناگون به سایر نقاط کشور پهناور ایران همانند خراسان (بخش چگنه توسط چگنی ایجاد شده) قزوین، گیلان، تهران، البرز، ایلام، خوزستان، فارس، مرکزی، همدان، کرمانشاه و بعضاً کشورهای همسایه کوچانده شده و پس از گذشت سالها مردان و زنان طوایف کوچانده شده هویت و اصالت ایرانی، لر و چگنی بودن خود را حفظ نموده و اکثراً نام خانوادگی چگنی و یا پسوندچگنی را به عنوان نشان در شناسنامه و هویت خود دارند. منطقه چگنی سال 1308 به بخش چگنی به مرکزیت سراب دوره تشکیل و دارای تشکیلات بخشداری و اداری جديد شد و یکی از 3 بخش ایجاد شده در استان پهناور لرستان در آن عصر گرديد. با پیگیری مردم، این بخش کهن در سال 1388 با الحاق بخش چگنیتبار ویسیان و ایجاد بخش مرکزی و شاهیوند به شهرستان ارتقا یافت.
ایل چِگِنی یا چگینی یکی از ایل های لر ساکن در لرستان است.شاخهای از این ایل ساکن استان قزوین در مرکز ایران و شاخهای دیگر کرکوک و سلیمانیه عراق سکونت دارند. عدهای نیز ساکن استان فارس در جنوب ایران هستند.
بیشتر چگنی ها به زبان لری سخن می گویند. چگنیهای قزوین به لری و ترکی صحبت میکنند و چگنیهای خراسان به سبب همسایگی با ترکها زبانشان ترکی شدهاست. چگنیهای ساکن عراق نیز به کردی صحبت میکنند.

کلمه چگنی از ریشه «چگه» که چشمهای است در دامنه سفیدکوه (محل اسکان طوایف چگنی) گرفته شدهاست و گویا روستایی به همین نام «چگه» نیز در همان منطقه وجود دارد این نظر مورد وثوق افراد مختلفی از همین طایفه است. برخی چگنی را یک کلمه ترکی مشتق از واژه «چگین» که نوعی بخیه دوزی است دانستهاند. اسکار مان گمان بردهاست که چگنی با چینگانه به معنای کولی مرتبط است. اما نظر مان نزد دانشمندان زبانشناس سندیت ندارد. همچنین به گزارش رابینو کولیهای استرآباد (گرگان فعلی) خود را چگینی میدانند.
گروهی معتقدند چگنیها از لرستان به کردستان مهاجرت کردند و برعکس گروهی معتقدند آنها از کردستان به لرستان آمدهاند. چگنی در دوران صفویان دارای قدرت بود و ایل به غارت کاروانهای تجاری میپرداخت. با شکایت تجار به شاه طهماسب اول وی اقدام به تبعید عدهای از ایل به قوچان در خراسان نمود. پس از حکومت صفویان بسیاری از چگنیهای تبعید شده به لرستان بازگشتند. تنها نشانهای که از ایل در کردستان وجود دارد روستایی با همین نام در شهرستان بیجار است در لرستان اما همچنان جمعیت زیادی از چگنیهای بین خرمآباد تا رودخانه کشکان ساکن هستند. هنگامی که شرقشناس بریتانیایی هنری راولینسون در سال ۱۹۱۱ میلادی به لرستان سفر کرد جمعیت چگنیها را ۲۰۰۰ خانواده تخمین زدهاست. همچنین آمارها نشان میدهد در دهه ۱۹۷۰ میلادی تعداد خانوار این ایل به ۵۱۰۰ خانوار رسیده که از این مجموع تعداد ۳۰۰ خانوار در کرکوک و سلیمانیه در عراق ساکن بودند. در سفری که میرزا ابراهیم نامی در زمان حکومت آقا محمد شاه قاجار به منطقه قزوین داشت تعداد خانوار چگنیها را ۸۵۰ خانوار اعلام کردهاست. قبیلهای عرب به نام اولاد چگنی در فارس ساکن است به گفته آمار ارتش ایران در سال ۱۹۵۷ میلادی تعداد خانوار این قبیله ۱۲۰ خانوار بودهاست. احتمال میرود چگنی نیز در به قدرت رسیدن زندیان، کریم خان زند را یاری کرده و همراه وی به شیراز رفته باشند.
بهترین فصل سفر به شهرستان چگنی، فصل بهار و تابستان است که با وجود طبیعتی سرسبز میتواند از بهترین مقاصد گردشگری ایران باشد. شما میتوانید به هنگام بازدید از این شهرستان تماشایی علاوه بر نظاره گوشهای از هنرنمایی طبیعت این سرزمین، اگر به تماشای آئینهای مردم قوم لُر علاقهمند هستید سری هم به رویدادهایی که در دیگر شهرستان های لرستان همچون خرم آباد برگزار میشود بزنید. یکی از این رویدادها که در فصل بهار و در ایام نوروز برگزار میشود، جشنواره موسیقی سنتی لری است که در قلعه فلک الافلاک که مورد استقبال بینظیر مسافران و گردشگران قرار میگیرد. از دیگر آئینهای سنتی استان لرستان، اجرای موسیقی و رقص سنتی با پوشیدن لباس محلی است و شما با حضور در این رویداد بهتر میتوانید فرهنگ و هنر مردمان این مرز و بوم را بشناسید.
شهرستان زیبای چگنی دارای طبیعتی سبزپوش با آبشارهایی تماشایی همچون آبشار دال آو است که با رفتن به این مکان رویایی، لحظاتی متفاوت را برایتان رقم میزند. طبیعتی دیدنی که از یک طرف گلهایی زیبا به نام لاله های واژگون را در چمنزار خود جای داده است و از سوی دیگر رودخانهای زیبا از میانش میگذرد که بر جذابیت این دشت همیشه سرسبز میافزاید یا سری به سراب رفتخان بزنید که با مناظری زیبا و دیدنی چشم هر بینندهای را به خود خیره میکند. در کنار نظاره این چشمه رویایی، درختان بلوط، باغات انار و گردو چندین سد پرورش ماهی را میبینید که جلوه خاصی به این منطقه بخشیده است. البته توصیه میکنیم از طبیعت سفید کوه (اسبی کوه) این دیار هم دیدن کنید که اطرافش را کوههایی بلند احاطه کردهاند.
سوغات و صنایع دستی مردمان چگنی شامل عسل، روغن حیوانی،گلیم، قالی، گیوه و .....می شود. از جمله غذاهای متنوعی که با رفتن به این شهرستان میتوانید امتحان کنید، شامل آش گوشت، کباب بروجرد، آش شله ماش دورود، دلمه برگ مو بروجرد، سُغدو و غیره می شود.
جاذبه های چگنی
پارک جنگلی شوراب : لرستان که به سرزمین آبشارها معروف است، مملو از جاذبه های دیدنی است؛ از آبشارهای زیبا، غار و کوه گرفته تا تالاب و جاذبه های تاریخی. از مهمترین جاذبه های لرستان پارک های جنگلی آنست که یکی از زیباترین آنها پارک جنگلی شورآب است که در نزدیکی شهر خرم آباد، در شهرستان چگنی قرار دارد. شوراب قدیمی ترین پارک جنگلی لرستان است که از دیرباز خرم آبادی ها برای گشت و گذار و تفریح در آخر هفته ها و یا تعطیلات به این پارک دل انگیز می روند. در مناسبت هایی مثل آخر هفته ها و سیزده بدر مردم منطقه راهی این پارک سرسبز و خوش آب و هوا می شوند.

مقبره حیات الغیب: مقبره محمد بن احمدرضی الدین از نوادگان امام موسی بن جعفر ملقب به حیات الغیب از جمله بناهای تاریخی استان لرستان است. بنای مقبره بر روی تپه ای مشرف به روستای قالبی در ویسیان شهرستان چگنی قرار گرفته است. در کنار آرامگاه بنای کوچکتری به نام گنبد الیاس قرار دارد که مقبره شهاب الدین الیاس لنبکی از اتابکان لر کوچک می باشد. اين بناها مربوط به دوره قاجار و به شماره ۱۹۲۲ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده اند.

رودخانه کشکان: کشکان رود یکی از رودهای پرآبی است که شاخههای خود را از نواحی کوهستانی شمال و شمال شرقی خرمآباد دریافت میکند و از شهرستان دوره چگنی میگذرد، از شاخههای مهم این رود کلال، آب کرگانه و کاکا رضا است که به رود سیمره میپیوندند.

امامزاده پیر شمسه: مقبره امامزاده پیر شمس الدین در ۲۲ کیلومتری غرب شهر سراب دوره و در شمال دهستان تشکن در کوهپایه سفید کوه واقع است. در اطراف این مقبره ، آثار یک بنای سنگی دیده می شود که نشان می دهد اینجا در گذشته مقبره ای بوده که به مرور زمان ویران شده است. صاحب قبر ،شمس الدین ابن علی ابن محمد ابن احمد مورد احترام مردم می باشد. بنای فوق به طور کامل تخریب شده و به جای آن ساختمانی نوساز احداث کرده اند. «صاحب قبر شمس الدين بن علی بن محمد ابن احمد، احمد ابن رضی الدین معروف به حیات الغيب و از علمای مشهور زمان خود بوده است و از اعقاب امام موسی کاظم علیه السلام است.»

سراب رفتخان: سراب رفتخان با آبی زلال در ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان چگنی در شرق روستای رفتخان واقع شده است که با مناظری زیبا و دیدنی چشم هر بینندهای را که در تور لرستان به این منطقه سفر کرده باشد را خیره خود میکند. در کنار این چشمه، درختان بسیار زیبای بلوط، باغات انار و گردو و چندین سد پرورش ماهی قرار گرفته که جلوه خاصی به این منطقه بخشیده است. این سراب در دامنه سفیدکوه که دارای جنگلهای بلوط بسیار زیبا و ارژن است و منظره زیبایی را خلق کرده تا بازدیدکنندگان و گردشگران بتوانند لحظات خود را با تفریح و گذراندن اوقات خوش در اینجا سپری نمایند. اگر شما در بهار و تابستان با گذر از جادهها و معابر روستاهای شهرستان چگنی به سراب رفتخان بروید، در مسیر راهتان میتوانید نوبرانههای فصل که بهتازگی از مزارع و باغات چیده شده و برای فروش در کنار جادهها بستهبندی شدهاند را دید و با خریداری و صرف میوهها و صیفیجات تازه، روحتان را سرگرم گذران وقت در فضای دنج و دلنواز این سراب تماشایی کنید. سراب رفتخان چگنی جایی است که جوش و خروش سراب از سرچشمه آن تا آرامش و زلالی سراب در پاییندست، طبیعتی حیاتبخش خلق کرده است و هر مسافری که از این منطقه عبور میکند، بیشک ساعتی از روز خود را در کنار این سراب میگذراند و روح خود را جلا میدهد.

پل کشکان چگنی: پلهای تاریخی بسیاری در استان لرستان وجود دارند که از شاهکارهای معماری ایران به شمار میآیند، پس از اهرام ثلاثه مصر که بزرگترین بناهای سنگی جهان هستند، پل کشکان چگنی دومین بناهای سنگی به جامانده از گذشتگان به حساب میآیند. این پل تاریخی لرستان از بزرگترین و مشهورترین پل های تاریخی چگنی هستند که بیش از هزار سال قدمت دارد و هر ساله گردشگران و مسافران زیادی در قالب تور لرستان و یا به صورت انفرادی راهی سفر به خرم آباد و شهر چگنی میشوند تا در دل طبیعت بینظیر این شهر در کنار همراهان و همسفرانشان بهترین خاطرهها را بسازند. از آنجا که پلهای ساخته شده بر روی رودخانهها همیشه برای بشر جذاب بوده است، در این میان پل تاریخی کشکان که جزء سه پل تاریخی کشور به شمار میرود و با کتیبه جذابی که در دل خود نهفته است، همیشه مورد توجه بسیاری از افراد و علاقهمندان به تاریخ و تمدن ایرانی بوده است، تا به کنکاش در این منطقه بپردازد. کتیبه موجود در پل کشکان به اندازه 106 در 92 سانتی متر مساحت دارد که با خط کوفی برگدار در هفت سطر و با «بسمالله الرحمن الرحیم» شروعشده است. شیوه ساخت پل کشکان با معماری دوره ساسانی مطابقت کامل دارد و همین عامل گواه آن است که قدمت ساخت این پل به دوره قبل از اسلام میرسد. این پل زیبا و تاریخی در درهای زیبا و بر روی رودخانه کشکان ساخته و در اطراف آن، محوطه سرسبزی وجود دارد و با داشتن ۱۲ چشمه بزرگ و یک چشمه کوچک، زیبایی خاصی به منطقه چگنی بخشیده است.پل قدیمی و تاریخی کشکان که در روزگاران گذشته محل عبور و مرور کاروانها، مردم و چهارپایان بوده و خاطرات روزگاران گذشته را در خود نگه داشته و اکنون با زیبایی خاصی آن را به میهمانان و بازدیدکنندگان خود هدیه میکنند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید فاصله زیاد بین ستونهای پل کشکان، سبب شده بود که هر ستون را مانند حجرهای بسازند و به عنوان محل اسکان کاروانهایی که از شاپورخاست و مناطق غرب لرستان عبور میکردند، در آنجا اطراق کنند و دمی بیاسایاند. مصالح بکار رفته در ساخت پل کشکان، سنگ، گچ و آجر است و برخی از پایههای پل با سنگهای بزرگ و حجاری شده ساخته شدند. به نظر میرسد سنگهای این پل از کوهی به نام "مپل" که در فاصله ۱۵ کیلومتری این پل قرار دارد به این محل آورده شده است. طول پل کشکان حدودا ۳۰۰ متر بوده و هماکنون دوازده دهنه از آن باقی مانده است. شکل ظاهری این پل، شبیه پل شکسته خرم آباد(طاق پیل اشکسه) است که خبر از سبک معماری دوره ساسانیان میدهد. ارتفاع پل کشکان در بالاترین قسمت ۲۶ متر و در کوتاهترین قسمت ۱۰ متر است و در سال های اخیر با شماره 355 در فهرست آثار ملی ایران ثبت و در فهرست موقت ثبت آثار جهانی است. شما برای بازدید از پل کشکان باید به 35 کیلومتری خرم آباد و روستای پاپل شهرستان چگنی بروید تا پل کشکان را که مانند کوهی استوار بر روی رودخانه پرآب کشکان و 13 چشمه پابرجاست ببینید.

کوه یافته: کوه یافته چگنی از جمله رشته کوه های منفرد سفید کوه از سلسله زاگرس است که آغاز ضلع شرقی آن از 10 کیلومتری شهر خرم آباد شروع میشود و امتداد شرق به غرب آن از محلی به نام دره باباعباس تا قریهای به نام روستای میرزاوند کی (که چشمه و سراب کی در این منطقه معروف است ) نزدیک به 10 کیلومتر عرض دارد. سمت جنوبی کوه یافته کوه چگنی خرم آباد با دیواره های عظیمی که دارد، در نوع خود بی نظیر و از نظر شباهت به کوه بیستون شبیه است. این کوه در جنوب روستای سرخه لیزه و مله شبانان چگنی و از شرق به روستای چنگایی و در شمال آن دره باباعباس و منطقه هرور و در غرب آن روستای میرزاوند کی و روستاهای گرشیخان قرار دارد. کمتر کوهنوردی در لرستان و حتی ایران است که با نام یافته کوه، این کوه با عظمت و پر صلابت خرم آباد لرستان آشنایی نداشته باشد، چرا که این کوه با دیوارههای بلند و دهلیزهای مخوف که وصف آن تنها بعد از دیدار شما مقدور است، چشم هر بینندهای را خیره خود میکند. یافته کوه از نظر دیوارههای بلند دارای جایگاه خاصی در بین کوههای لرستان بوده و جمال و زیبایی خاصی را در چشم کوهنوردان و مسافرینی که از دامنه آن عبور می کنند بوجود میآورد و کوهنواردی که برفراز این قله صعود میکنند در مقابل چشمانشان کوههای کبیر کوه در جنوب و گرین در شمال و دیگر کوههای اطراف را مشاهده میکنند که جذابیت خاصی دارد، به شکلی که کوهنوردان اگر بخواهند تازه واردی را به کوه علاقمند کنند، اولین بار او را به یافته کوه میآورند. ارتفاع قله کوه یافته کوه 2762 متر از سطح دریاست که نام قله اصلی آن سر سرخ ها (سرسرها) نامیده میشود. سمت شمالی کوه یافته چگنی را چال سبز مینامند و دیگر قله های آن فالگه – مغار – ارجستان و...نام دارند. پوشش گیاهی و جانوری یافته کوه چگنی کاملا جنگلی است و انواع درختان بلوط، زالزالک ،گلابی وحشی (مرو)، پسته وحشی (کلن)، بادام کوهی، آلوی وحشی، ککم، شن، ارژنگ و غیره در آن به وفور یافت میشود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید کوه یافته از قدیم الایام مکانی برای زندگی حیوانات کمیاب ایرانی همچون پلنگ و خرس، گراز وحشی، سنجاب،کل و بز کوهی، گرگ و روباه، خرگوش و غیره بوده است. این کوه لرستان از آن دسته از کوههایی است که در هر چهار فصل سال دارای آب قابل شرب است. چشمه غار قاژه در سمت شرق، چشمه غار مغار در سمت جنوب و در ارتفاع بالا (نزدیک قله)، چشمه آب ترک در سمت شمال در زیر دیواره شمالی در اول تنگه باریکه و چشمه آب غار طاق ارسلان در غرب کوه یافته و در دورن غار قرار دارد و آب این چشمه تا اوایل تابستان جهت شرب کافی است. در کنار طبیعت بکر و مناظر دیدنی، آثار تاریخی و باستانی و همچنین دیوارههای صخرهای یافته کوه، وجود غارها و پناهگاههای باستانی این کوه، حکایت از حیات دهها هزار ساله بشر در این مناطق دارد که بسیار ارزشمند است.

دریاچه سد دوگر: این دریاچه از نوع سدهای خاکی بوده و با طبیعت بکرش تفرجگاهی ایدهآل برای افرادی است که دوست دارند در چهارفصل سال به این منطقه سفر کنند. این سد خاکی در اطراف روستای تنگ دوگر در نزدیکی شهر سرسبز ویسیان مرکز بخش ویسیان چگنی قرار دارد و در حال حاضر یکی از مهمترین تفرجگاه های شهرستان چگنی در فصول مختلف سال به ویژه بهار و تابستان است. دریاچه مینیاتوری و زیبای سد دوگر که اطراف آن را بافت جنگلی پوشیده از درختان کهنسال بلوط در بر گرفته است، چشماندازهای تماشایی و رویایی را در مقابل بازدیدکنندگان قرار میدهد، شاید همین عامل باعث شده است تا همواره مقصد محبوبی برای توریستها و عاشقان طبیعت گردی باشد. شما با گشت و گذاری که در این منطقه دارید با نشستن در کنار این سد طبیعی که فضای دیدنی آن با هیچ چیز دیگری قابل مقایسه نیست، لذتی را تجربه میکنید که تا مدتها شیرینی آن روحتان را مینوازد. برای آنکه لذت سفرتان به چگنی و سد دوگر بیشتر شود، میتوانید با استفاده از امکانات قایق سواری که در آنجا وجود دارد، خودتان را به میان دریاچه برسانید و از زاویهای دیگر به تماشای زیبایی های این دریاچه زیبا بنشینید و یک گردش به یاد ماندنی را برای خود و همراهانتان خلق سازید. همچنین این دریاچه به خاطر داشتن مامن امن هر ساله میزبان تعدادی از جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر است و همین عامل باعث شده طرفداران و عاشقان پرنده نگری هر ساله با اشتیاق فراوان از نقاط مختلف ایران راهی این سفر پر هیجانی شوند

آبشار دال آو: آبشار دال آو چگنی در منطقه معتدل و کوهستانی کوههای سر به فلک کشیده زاگرس با فضایی دلفریب، همیشه گردشگران چگنی را به سمت خود مجذوب میکند، چرا که این منطقه با طبیعت بکر و مناظری چشم نواز روحتان را جلا میدهد و جانی تازه را در وجودتان زنده میکند. این آبشار زیبا بر بلندای صخرههای مرتفع کوههای زاگرس در سکوتی پر از آرامش که تنها صدای گذر آب در آن به گوشتان میرسند، به راستی که تماشایی است. شما با گشت و گذار در اطراف آبشار دال آو چگنی با پوشش جنگلی و گیاهانی که در اطراف آبشار با زیبایی و طراوت خاصی جا خوش کردهاند، روبرو میشوید، جایی که با برخورد آب به سنگها نمای بسیاری زیبایی در مقابل چشمانتان قرار میگیرد که زیبایی فوق العادهای دارد. حال اگر دوست دارید به بازدید از آبشار دال آو چگنی بروید، فصل بهار و تابستان بهترین زمان سفر به این منطقه است و گردشگران زیادی برای دیدن این آبشار زیبا راهی شهرستان چگنی میشوند.

.....................................
آرشیو