سمنان یکی از شهرهای ایران، مرکز استان سمنان و شهرستان سمنان است. این شهر، در جنوب رشته کوه البرز و شمال دشت کویر، در فاصله ۲۱۶ کیلومتری تهران و در راه تهران به خراسان، در مسیر جاده ۴۴ قرار گرفته‌است.
این شهر از سوی خاور با شهرستان‌های دامغان و شاهرود، از شمال به درجزین، مهدی‌شهر و شهمیرزاد، و از باختر با سرخه همسایه است. در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۲۳ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه، واقع شده و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا، ۱۱۳۰ متر است. همچنین، فاصله آن تا تهران، ۲۱۶ کیلومتر است و به راه‌آهن سراسری تهران_مشهد، متصل می‌باشد و دارای فرودگاه است. سمنان پرجمعیت‌ترین شهر استان می‌باشد. آب و هوای آن، خشک و معتدل است. سمنان یکی از گزینه‌های انتقال پایتخت سیاسی کشور در سال ۱۳۹۲ بود.
سمنان، در دوران باستان، بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه)، از تقسیمات شانزده‌گانه اوستایی بود. بنای اولیه شهر سمنان را به طهمورث دیوبند از پادشاهان پیشدادی نسبت می‌دهند سمنان، در طول دوران امپراتوری هخامنشی پارس، شهر مهم و دارای شکوه و بزرگی بود. پس از حمله اسکندر-که منجر به سقوط امپراتوری هخامنشی و ایجاد امپراتوری سلوکی در ایران شد-، منطقه‌ای که سمنان را رهبری می‌کرد، به عنوان کومش، شناخته شد. آغاز دوران باشکوه‌تر و رونق شهر سمنان، پس از روی کار آمدن امپراتوری اشکانیان بود.
مردم سمنان به زبان سمنانی سخن می‌گویند. زبان سمنانی به علت ویژگی خاص خود مورد توجه دانشمندان و ایران شناسان بسیار قرار گرفته‌است. این زبان از زبان‌های ایرانی شاخه شمال باختری است. ایران‌شناسان زیادی چون پرفسور کریستن سن، هوتوم سیندلر، ویلهلم لیکر، جرج مورگن و استایرن تحقیقات جامعی دربارهٔ زبان سمنانی انجام داده‌اند. همچنین نزدیک‌ترین زبان به زبان راجی، سمنانی است. نکته قابل ذکر اینکه اگرچه زبان سمنانی هنوز هم توسط مردم سمنان به کار می‌رود، اما نسل جدید سمنانی‌ها با وجود فهمیدن آن به این زبان باستانی کمتر سخن می‌گویند. بارتولد، بر این باور بود که سمنان، همان سرزمینی است که ایزیدور خاراکسی به نام «قومیسینه» از آن، یاد کرده‌است.
آب و هوای این شهر در تابستان، گرم و در زمستان، سرد می‌باشد. بارندگی‌های این شهر، اکثراً در فصول سرد سال، صورت می‌گیرد و میزان متوسط بارندگی سالانه آن، ۱۴۰ میلی‌متر می‌باشد. متوسط درجه حرارت سالانه ۰۱/۱۷ درجه سانتیگراد است و این، در حالی است که حداکثر، مطلق حرارت ۵/۴۳ درجه سانتیگراد و حداقل مطلق ۴/۸- درجه سانتیگراد، گزارش شده‌است. همچنین، متوسط تعداد روزهای یخبندان در طول سال در حدود ۴۸ روز است. بادهای کویری و غربی نیز، در آب و هوای سمنان، تأثیر دارند.
در جنوب سمنان، مناطقی چون دشت کویر، ریگ جن، تپه دلازیان، و تپههای میرک دلازیان از مهم‌ترین ویژگی‌های جغرافیایی به‌شمار می‌روند. رودخانه فصلی گل رودبار در شمال غرب این شهر و با سرچشمه گرفتن از رشته کوه‌های البرز و گذر از شهر درجزین به دشت کویر می‌ریزد. رود گل رودبار از سه کیلومتری باختر مهدی‌شهر سرچشمه گرفته و شاخابه رودهای ده‌صوفیان و شهمیرزاد و کاریزهای روستای درجزین به این رود می‌پیوندند. رود گل رود در شمال سمنان در جایی به نام «آب پخش کن» به ۵ شاخه بخش می‌شود.
استان سمنان با بیش از ۷۲۹ گونه جاذبه طبیعی، تاریخی- فرهنگی و انسان‌ساخت، یکی از استان‌های دارای پتانسیل گردشگری در کشور محسوب می‌شود. از مجموع جاذبه‌های موجود در استان، ۸۶/۳۰٪ در شهرستان سمنان، سرخه و مهدی‌شهر و بقیه در سایر شهرستان‌ها توزیع شده‌اند. از سال ۱۳۸۹ به بعد شهرهای سرخه و مهدی‌شهر از شهرستان سمنان جدا شده‌اند، اما در بسیاری از آمارها هنوز با هم آورده می‌شوند. همچنین شهرهای گرمسار و آرادان و نیز شاهرود و میامی، به همین صورت است.
صدا و سیمای مرکز استان سمنان فعالیت خود را ابتدا با نصب دو فرستنده رادیویی به قدرت ۱۰کیلووات (سمنان) و یک کیلووات (دامغان) در سال ۱۳۵۵ برای رله برنامه‌های شبکه سراسری آغاز نمود که به تدریج بردامنه و بعد این فعالیت افزوده شد. اولین قدم برای توسعه مرکز در سال ۱۳۶۰ و با تشکیل دفتر خبری در شهر سمنان برداشته شد که وظیفه کسب و انعکاس اخبار استان را به عهده داشت. در حال حاضر تمامی نقاط استان تحت پوشش شبکه‌های سراسری رادیویی و شبکه استانی صدا و شبکه اول، دوم، سوم، چهارم سیما، شبکه خبر و همچنین شبکه استانی سیما می‌باشد.
در اطراف شهر سمنان معادن گچ، نمک، زئولیت، بنتونیت، سلستین و غیره وجود دارند. از موارد مهم منابع زیرزمینی شهر سمنان به چاه نفت خوریان دلازیان در جنوب این شهر می‌توان اشاره نمود. مواد معدنی موجود در این معادن عبارتند از: سنگ گچ، نمک، سنگ آهن، سنگ لاشه، سنگ آهک، سنگ تزئینی، سنگ چینی، زغال سنگ، سولفات سدیم، میکا، بنتونیت، زئولیت، کائولن، بوکیست، خاک صنعتی، سیلیس، دولومیت، فلدسپات، فیروزه، سلستین، سرب، مرمریت، تراورتن، فلورین و منگنز و…
شهر سمنان در ۲۱۶ کیلومتری تهران و در مسیر جاده ۴۴ قرار گرفته و فاصله زمینی آن با آب‌های آزاد خلیج فارس و دریای خزر به ترتیب ۱۶۰۰ و ۴۰۰ کیلومتر می‌باشد. این شهر دارای ۲ فرودگاه است که یکی از آنها نظامی و دیگری تجاری و فعال است، همچنین به راه‌آهن سراسری تهران_مشهد، متصل می‌باشد.
سمنان از آغاز دهه ۱۳۵۰ هجری خورشیدی تاکنون مرکز فضایی ایران بوده‌است. سازمان صنایع هوافضا در ۴۵ کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) سمنان دارای پایگاه هوایی و در ۸۰ کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) این شهر دارای پایگاه فضایی است، که پرتاب ماهواره سفیر امید و دیگر ماهواره‌ها و موشک‌های دوربرد از این پایگاه و مرکز انجام می‌گیرد. از سال ۱۳۸۷ هجری خورشیدی جاده نظامی راه مواصلاتی سمنان به پایگاه‌های هوا، فضا به بلوار سفیر امید تغییر نام یافت. همچنین پایگاه فضایی سمنان از پانزده خرداد ۱۳۹۱ به نام پایگاه فضایی امام خمینی نیز نامیده می‌شود.
صنایع دستی این شهر عبارت‌اند از: سفال و سرامیک، دستباف‌ها، پلاس و کرباس، پارچه‌های پشمی، چادرشب‌های ابریشمی و پشمی، نمدمالی، گلیم بافی، قالی بافی، زیور آلات سنتی ، منبت‌کاری.
در زمان شاهنشاهی ماد، سرتاسر استان سمنان امروزی جزئی از امپراتوری بزرگ ماد بود. پس از مادها کورش بزرگ پس از تسخیر آسیای صغیر به نواحی شرقی ایران شتافت و تا رود سیحون پیشروی نمود. نوشته‌اند که او ایالت پارت که شامل خراسان و کومش (قومس - به‌طور تقریبی استان سمنان امروزی) می‌شد را به علاوهٔ سیستان (زرنگ) و خوارزم را پیوست گسترهٔ خود کرد. پس از کورش که کمبوجیه به پادشاهی رسید، بنا به وصیت کورش حکومت خوارزم، پارت و کارمانیا (کرمان) برعهدهٔ بردیا گمارده‌شد. در این دوره، سمنان به مانند پلی، سه ایالت راگا (ری)، خراسان و استرآباد (گرگان) را به هم وصل می‌کرد. پس از حملهٔ اسکندر مقدونی و حکومت سلوکیان، سلوکیان برای رضایت ایرانیان و عدم شورش آنها، اختیارات بسیاری به ایرانیان پارتی دادند. حکمرانان پارتی نیز برای راضی نگه داشتن مردم، شصت شهر در ایالت کومش ساختند که می‌توان به آپاما (لاسجرد کنونی از روستاهای شهرستان سرخه) و هکاتم‌پلیس (صددروازه یا دامغان کنونی) اشاره کرد. در دورهٔ اشکانیان کومش یکی از ایالات هجده‌گانهٔ اشکانی بود و با نام‌های کمیسن و قومیس شناخته می‌شد. در دورهٔ ساسانیان سمنان به دلیل قرار داشتن در مرکز تردد شمال و جنوب و نیز شرق و غرب، همواره محل کشمکش بر سر قدرت بوده‌است. در دورهٔ ساسانیان و پس از اسلام محل تمرکز پایگاه‌های دولت‌های مرکزی در این ناحیه بوده‌است. بسیاری از بناهای به‌جامانده در این شهر مربوط به دورهٔ غزنویان و زمان سلطان مسعود غزنوی و پس از آن می‌باشد که از این میان می‌توان از «منار مسجد جامع سمنان» و «بقعهٔ پیر علمدار» یاد کرد. در زمان اسماعیلیان، سمنان از کانون‌های مهم ایشان بوده به گونه‌ای که حدود ۱۵۰ قلعه در سمنان در اختیار اسماعیلیان قرار داشته‌است. در دورهٔ زندیان و زمان کریم‌خان زند، نواحی سمنان، دامغان، شاهرود و سرخه و بسطام در اختیار بزرگان قاجار قرار گرفت. به همین علت بود که محل تولد بسیاری از شاهان و بزرگان قاجار، سمنان می‌باشد. سمنان در دورهٔ قاجار و به ویژه در زمان فتحعلیشاه -که زادگاهش سمنان بود- بسیار مورد توجه قرار گرفت. فتحعلیشاه سه برادر سمنانی‌اش را برای حکومت سمنان برگزید، اما ظلمی که ایشان بر مردم سمنان روا داشتند در نهایت باعث قیام مردم به رهبری بزرگان و اندیشمندان و پیوستن ایشان به صف مشروطه‌خواهان شد.
مردم کومشی یا کومشی یا قومسی به مردم بومی شهرستان‌های سمنان، سرخه، دامغان و شاهرود گفته می‌شود که به یکی از گویش‌های زبان کومشی گویش می‌کنند. امروزه گویش کومشی تنها در شهرستان سمنان و سرخه و مهدی‌شهر گویش می‌شود و در دیگر نواحی آن زبان فارسی و تاتی و مازندرانی رایج است. به اعتقاد زبانشناسان از منطقه سمنان تا گرمسار هیچ گونه بومی از زبان فارسی شناخته نشده‌است و شهر سمنان و روستاهای اطراف سمنان گویش کومشی خود را حفط نموده‌اند. عبدالله مقدسی مردم کومش را نه فارس و نه تازی می‌داند و در وصف زبان مردم کومش چنین می‌گوید: «زبان کومش و گرگان به هم نزدیک است. ها بکار می‌برند و می‌گویند هاکن و هاده و آن را حلاوتی‌ست، و زبان مردم طبرستان بدانها نزدیک است مگر در آن شتاب است». پس از فتح ایران توسط اعراب لفظ کومش به قومس تغییر کرد و از آن پس به ولایت کومش قومس گفته می‌شد و به مردم بومی آن قومسی گفته می‌شد. امروزه مردم مازندران و گیلان و گلستان به اهالی سمنان کومشی می‌گویند. اکثر مردم سمنان خود را قومسی و کومشی می‌نامیدند.
در دوره اسماعیلیان، سمنان از کانون‌های مهم این دولت بوده به شکلی که حدود ۱۵۰ قلعه در سمنان در اختیار اسماعیلیان قرار داشته است.سمنان در دوران مغول، هم چون سایر نقاط ایران از حمله و کشت و کشتار این قوم در امان نماند و متحمل خسارات جانی و مالی بسیار شد. این کشت و کشتار، در زمان تیمور لنگ نیز که از سال ۷۸۳ هجری حمله به ایران را شروع کرد، ادامه یافت. کریم‌خان زند با عنوان وکیل‌الرعایا مدت ۲۹ سال در ایران سلطنت کرد، ولی در این مدت شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام، سرخه را در اختیار بزرگان خانواده قاجار قرارداد. بعد از مرگ خان زند، آغا محمدخان شیراز را ترک کرد و به‌طرف کومش و دامغان رفت و با گردآوردن عده‌ای از افراد قبیله خود، سرانجام توانست به ولایت کومش (سمنان، دامغان و بسطام و سرخه و میامی) و ولایت جنوبی دریای خزر دست یابد. سمنان در دوره قاجار و به‌ویژه در زمان فتحعلی‌شان (که زادگاهش سمنان بود) بسیار مورد توجه قرار گرفت. فتحعلی شاه سه برادر سمنانی‌اش را برای حکومت سمنان برگزید، اما ظلمی که او بر مردم سمنان روا کرد، درنهایت باعث قیام مردم به رهبری بزرگان و اندیشمندان و پیوستن ایشان به‌صف مشروطه‌خواهان شد.در آغاز سال ۱۳۴۰ هجری شمسی در زمان نخست‌وزیری دکتر علی امینی و وزارت کشور سپهبد عزیزی، به پیروی از سنت تاریخی، طبق تصویب‌نامه هیئت‌وزیران، ایالت کومش (سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام و سرخه) و جنوب طبرستان یعنی سنگسر (مهدی‌شهر و شهمیرزاد و نقاط تابعه آنها) از نظر تقسیمات کشوری به نام فرمانداری کل سمنان نام‌گذاری شد. مرکز حکومت آن نیز در شهر سمنان تعیین و مستقر شد.شهر سمنان ۷ محله معروف قدیمی دارد. این محله‌ها عبارت‌اند از: اسفنجان (اسپنژان)، لتیبار یا سی‌سر، شاهجو یا جهادیه کنونی، ناسار، زاوغان، کوشمغان، کدیور، عمرانکو و ملحی.سمنان از گزینه‌های مهم برای انتقال پایتخت سیاسی کشور در سال ۱۳۹۲ بود. سمنان به دلیل موقعیت جغرافیایی محل گذر بسیاری از اقوام در طول تاریخ بوده است، ازجمله مهم‌ترین ابنیه تاریخی سمنان می‌توان به مسجد جامع سمنان، منار سلجوقی مسجد جامع، بنای دارالحکومه، مسجد امام سمنان، برج چهل‌دختران، قلعه‌های سارو، پاچنار، کوشمغان، کهن دژ و کاروانسرای سنگی اشاره کرد.اکثر اهالی سمنان به زبان فارسی سخن می‌گویند. از بین شهرهای استان تنها اهالی شهرهای سنگسر و ایوانکی فارسی‌زبان نیستند و به زبان‌های سنگسری و تاتی صحبت می‌کنند. زبان سمنانی که بومی‌ترین زبان استان است، جای خود را در مرکز استان تقریبا به فارسی داده، اما گونه‌های مختلف آن هنوز در بسیاری از شهرها و روستاها مانند مهدی‌شهر، سرخه یا لاسجرد رایج است.
جاذبه های سمنان
خانه رجبی: خانه رجبی یکی از خانه‌های تاریخی شهر سمنان است که در میدان ابوذر غفاری، خیابان ابوذر غفاری قرار دارد. این خانه در اواسط دوران قاجار ساخته شده و متعلق به خانواده‌ی رجبی (کلانتر وقت سمنان) بود. این خانه شامل یک حیاط مرکزی، باغچه، یک راهروی طولانی که از هشتی به حیاط متصل است، اتاق‌های تابستانی دارای بادگیر رو به شمال، اتاق های زمستانی رو به غرب در ۲ طبقه و با ارتفاع کم (تا خانه زودتر گرم شود) است. خانه‌ی رجبی یک بادگیر دارد که روی قسمت جنوبی قرار داشته و منحصر به فرد است. اتاق‌های شمالی و رو به جنوب در زمستان استفاده می‌شد و اتاق‌های رو به شرق که در غرب خانه قرار دارد، در پاییز و بهار مورد استفاده قرار می‌گرفت. قسمت جنوبی، شرقی و غربی این خانه نسبت به ضلع شمالی آن، زیباتر است و تزئینات بیشتری در آن به کار رفته است. این بنا در تاریخ ۱۲ آذرماه ۱۳۷۵، با شماره‌ی ۱۷۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از جاهای دیدنی سمنان به شمار می‌رود.
مسجد جامع سمنان: مسجد جامع سمنان از آثار تاریخی باارزش و جاهای دیدنی سمنان است. این مسجد در طول زمان تغییرات بسیاری داشته است. بسیاری براین عقیده‌اند مسجد جامع سمنان در قرن نخست هجری و بر روی خرابه‌های آتشکده بنا شده است. مسجد جامع سمنان در طول تاریخ از لحاظ مذهبی، فرهنگی و اجتماعی از ارزش و اعتبار بالایی برخوردار بوده است. سبک معماری مسجد به گفته پیرنیا شیوه معماری آذری بنا شده است. در کتاب مرات البلدان صنیع‌الدوله آمده است: در زمان خلافت حضرت علی بن ابیطالب (ع)، ایشان فرمودند از کوفه تا بخارا هزار و یک مسجد بنا کنند، در حکومت عبدالله بن عمر، ثروتمندان سمنان مسجد کنونی شهر را ساختند ولی این بنا دارای چندان شکوهی نبود. پس از آن بارها افراد زیادی بر بنای ابتدایی افزودند، برای مثال، گنبد باختری و شبستان شمالی را با مار خواجه‌وند، ابوسعید سمنانی و خواجه نظام‌الدین در دوران سلطنت سنجر سلجوقی ساختند و شبستان جنوبی را شیخ رکن‌الدین علاالدوله سمنانی در زمان وزارت ارغون خان بنا کرد و چون خرابی به وجود آمده بود، در زمان فتحعلی شاه، ذوالفقارخان به تجدید آن پرداخت.
عمارت و باغ امیر: عمارت باغ امیر یکی از خانه‌های تاریخی شهر سمنان است که در خیابان باغ فردوس این شهر قرار دارد. این بنا در دوران قاجار، بین سالهای ۱۲۷۵ تا ۱۲۸۵، توسط استاد معمارباشی و به دستور میرزا آقا فامیلی احداث شده است. این عمارت در مجاورت باغ بزرگ امیر اعظم (مشهورترین حاکم ایالت قومس) قرار داشت و به همین علت نام آن را عمارت و باغ امیر گذاشته‌اند. در ساخت این بنا از اصول معماری صفویه استفاده شده و حدود ۳ هزار مترمربع وسعت دارد. این عمارت شامل دو باغ و منزل مسکونی است که دارای فضاهای عمومی، خصوصی و نیمه خصوصی است. این اثر در تاریخ ۹ آبان ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۴۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین، عمارت و باغ امیر با مرمت در سال ۱۳۹۴، هم‌اکنون به عنوان موزه مردم‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از جمله جاهای دیدنی سمنان محسوب می‌شود.
خانه ترابی: خانه‌ی ترابی یکی از دیدنی های سمنان و از خانه‌های با ارزش بافت تاریخی شهر است و در محله کهن‌دژ قرار دارد. این بنا در دوره قاجاریه ساخته شده و در سالهای اخیر مرمت و احیا شده است به شماره ثبت ۲۹۷۴۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. خانه ترابی از دو بخش شمالی و جنوبی تشکیل شده است که در دو سوی حیاط مرکزی بنا شده‌اند. بخش جنوبی این بنا از نظام معماری دوره صفوی پیروی می‌کند و بخش شمالی متعلق به دوره پهلوی است. پوشش‌ها در بخش جنوبی، طاق و تویزه و در بخش شمالی تخت و تیرپوش‌اند و سرداب که با هر دو قسمت دیگر متفاوت است؛ چهاربخشی است. مهم‌ترین فضای این خانه، اتاق پنج‌دری یا شاه‌نشین آن است که در بخش جنوبی قرار گرفته و پوشش آن با تویزه و طاق کژاوه اجرا شده است. یکی از ویژگی‌های منحصربهفرد خانه ترابی، وجود ساباط (سابات) در مقابل این خانه تاریخی است که این خانه را به معبر کهن‌دژ متصل می‌کند و احتمالاً قدمت آن به دوره صفوی می‌رسد. ساباط‌ها(سابات) از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری مناطق گرمسیر و کویری هستند، یکی از کارکردهای سابات پدید آوردن سایه و جایگاهی خنک برای رهگذران است. این سازه با نیمه پوشیده کردن کوچه در تابستان، به پدید آمدن کوران هوا می‌انجامد که هوای درون سابات را از بیرون آن خنک‌تر می‌کند. این ویژگی نیمه پوشیده بودن در زمستان به گرم‌تر شدن هوای درون سابات از بیرون آن می‌انجامد. سابات‌ها همچنین مایه یکپارچگی و استواری خانه‌های کنارشان هستند و به آنها در پایداری در برابر نیروهای پدید آمده از فشار سازه کمک می‌کنند.
بازار سمنان: بازار سمنان در دوران قاجار ساخته شده است و در خیابان امام، خیابان شهدا قرار دارد. طول این بازار حدود ۱۶۰۰ متر است و حدود ۱۸۰ سال قبل، در آغاز دوران سلطنت قاجاریان ساخته شده است. معماری این بازار به سبک معماری کهن ایرانی، با سقف‌های خشتی و آجری و متناسب با شرایط آب و هوایی خاص منطقه‌ی کویری است. این بازار تا به امروز، بزرگترین مرکز خرید و فروش کالاهای تجاری در سمنان بوده است و در زمره مکان های دیدنی سمنان قرار دارد. در گذشته، بازار سمنان از راسته بازار و بازار شیخ علاالدین (بازار مرده‌ها) تشکیل می‌شد. این اثر در تاریخ ۱۱ تیر ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۷۴۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد امام سمنان: مسجد امام سمنان معروف به مسجد سلطانی در مرکز شهر سمنان و در خیابان امام خمینی شهر واقع شده است. این مسجد از زیباترین و باشکوه‌ترین آثار تاریخی و جاهای دیدنی سمنان است که از آن برای مصلای نماز جمعه نیز استفاده می‌شود. مسجد امام سمنان از لحاظ معماری در زمره مساجد چهارایوانی محسوب می‌شود. این مسجد از آثار تاریخی ساخته شده در دوره فتحعلیشاه قاجار است. معماری و طراحی مسجد توسط حاج سید حسن حسنی و استادی صفرعلی معمار صورت گرفته است و در سال ۱۲۴۳ هجری قمری به پایان رسید. طبق گفته اهالی سمنان، حاکم وقت سمنان در دوره فتحعلی شاه قاجار، ذوالفقار خان بود که مالیات اضافی از مردم دریافت کرد و اهالی سمنان شکایت وی را نزد شاه بردند و فتحعلیشاه دستور توقیف اموال ذوالفقار خان را صادر کرد و اموال وی به‌طور کامل مصادره شد. سپس فتحعلی شاه، دستور ساخت مسجد با اموال مصادره شده حاکم سمنان و با مبلغی از پول شخصی خود داد. به این شکل مسجد سلطانی سمنان ساخته شد.
قلعه های سارو: قلعه‌های سارو در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی سمنان، در محله کلاته سارو قرار گرفته‌اند. قدمت قلعه‌ها را منسوب به دوره پیشدادیان و کیانیان می‌دانند که به‌علت صعب العبور بودن مسیر دسترسی و وجود پرتگاه‌های خطرناک، تسخیرناپذیر بوده‌اند. این قلعه‌ها در دوره‌های مختلف تاریخی مورد استفاده واقع شدند و در دوره تسلط اشکانیان و اسپهبدان طبرستان، یکی از پایگاه‌های مهم به شمار می‌رفت. همچنین بیش از دو قرن، قلعه‌های سارو یکی از کانون‌های مهم فرقه باطنیان (اسماعیلیان) بوده است. از میان این بناها که همگی از جاهای دیدنی سمنان محسوب می‌شوند، قلعه جنوبی سارو در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰، با شماره ثبت ۴۴۲۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
کاروانسرای لاسجرد: کاروانسرای لاسجرد از جاهای دیدنی سمنان به شمار می‌رود و در کنار زائرسرای حضرت جوادالائمه (ع) روستای لاسجرد، در فاصله ۱۳ کیلومتری شهرستان سرخه در استان سمنان، در مسیر زیارتی شرق به غرب-جاده ابریشم در جاده سمنان به تهران واقع شده است. این بنا در ۱۶ فروردین سال ۱۳۷۷ به شماره ثبت ۱۹۹۵ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروانسرای لاسجرد اثری بر جای مانده از دوران شاه عباس اول صفوی است، دورانی که ایران یکی از قدرتمندترین حکومت‌های خود را داشت. با روی کار آمدن شاه‌عباس بزرگ و بعد از ۴۲ سال حکمرانی این پادشاه مقتدر و سخت‌گیر بر ایران، شاهد شکوفایی اقتصادی، امنیتی، نظامی و سیاسی در آن روزگار هستیم. کاروانسرای لاسجرد هم محصول همین شکوفایی است، دورانی که در آن راه‌های این سرزمین آنقدر امن بود که بتوان در آن بدون دغدغه شروع به سفر کرده و در این بین بتوان تجارت انجام داد، در میانه راه هم بتوان در کاروانسراها خستگی از تن در کرد.
مجموعه تپه های میرک دلازیان: مجموعه تپههای میرک دلازیان که با نام محوطه‌های باستانی میرک و دلازیان نیز شناخته می‌شود، در ۱۰ کیلومتری جنوب شرق سمنان قرار دارد. این مجموعه شامل هشت تپه می‌شود که در فواصل چند صد متری جای گرفته‌اند. بر اساس آثار به‌دست آمده، قدمت این منطقه را مربوط به ادوار پارینه‌سنگی جدید و فراپارینه‌سنگی می‌دانند. این محوطه منحصربهفرد باستانی از جاهای دیدنی سمنان به شمار می‌رود و در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰، با شماره ثبت ۴۱۴۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع زاوقان: مسجد جامع زاوقان از بناهای تاریخی و قدیمی به‌جامانده از دوره ایلخانی است که بهعنوان یکی از دیدنی های سمنان شناخته می‌شود و در محله زاوقان، مابین مزارع و باغات قرار دارد. مصالح به‌کار رفته در مسجد شامل آجر، گچ، سنگ و خشت خام می‌شود. این اثر بی‌نظیر که اکنون از آن قوس بلند ایوان و تزیینات آجری با مربع‌های کوچک و بزرگ تودرتو باقیمانده است، در ۲۵ خرداد ۱۳۸۱ در آثار ملی ایران به ثبت رسید.
گرمابه پهنه سمنان: گرمابه پهنه سمنان مربوط به دوره صفوی و دوره قاجار است که به نام‌های حمام حضرت یا حمام پهنه نیز معروف است و در بخش مرکزی شهر سمنان و در کنار مجموعه مسجد جامع، مسجد امام، تیمچه پهنه و راسته بازار قرار گرفته است. این حمام از بناهای قرن نهم هجری قمری است. این اثر در تاریخ ۳۰ دی ۱۳۵۳ با شمارهٔ ثبت ۱۰۲۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. در سال ۱۳۷۳ پس از عملیات مرمت و بازسازی، این بنا تبدیل به موزه محلی مردم‌شناسی شد و بهعنوان یکی از جاهای دیدنی سمنان، میزبان گردشگران است.
خانقاه علاءالدوله سمنانی: خانقاه شیخ علاءالدوله سمنانی با قدمتی که به دوره ایلخانی بازمی‌گردد، از جاهای دیدنی سمنان در روستای صوفی آباد است و در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷، با شماره ثبت ۳۲۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. بنای آرامگاه و خانقاه این عارف مشهور یادگاری از معماری اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. ساختمان مفصل آرامگاه شامل دو قسمت می‌شود. قسمت اصلی بنا مربع شکل است و در گذشته گنبد عظیمی روی آن قرار داشت که در حال حاضر تنها یک فیلپوش زاویه جنوب غربی مقصوره آن باقی مانده است. قسمت دوم ایوان رفیع و بلند آرامگاه است که رو به شرق دارد. مزار شیخ نیز در بیرون ایوان واقع شده است.
تپه دلازیان (هفت تپه): تپه دلازیان که با نام هفت تپه نیز شناخته می‌شود، مربوط به دوران پارینه‌سنگی است و در جنوب سمنان، منطقه میرک قرار دارد. طبق کاوش‌های انجام شده، به‌نظر می‌رسد میرک بزرگترین و منحصربه‌فردترین منطقه میراثی ایران و حتی خاورمیانه در دوره پارینه‌سنگی میانی است و از آن آثار معماری خشتی سنگی مربوط به دوره ماد (نوشیجانی) به‌دست آمده است. این تپه باستانی با شماره ۱۷۰۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در زمره جاهای دیدنی سمنان قرار دارد.
تکیه ناسار: تکیه ناسار با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، در راسته بازار سمنان قرار دارد و از موقوفات میرزاآقا فامیلی در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی است. با بنایی مستطیل شکل، این تکیه چهار ورودی و خروجی دارد که دو ورودی در امتداد راسته بازار و و دو ورودی دیگر در شرق و غرب واقع شده‌اند. طبقه پایین تکیه را چندین مغازه تشکیل می‌دهند و در طبقه بالا، ایوان‌هایی جهت تماشای مراسم تعزیه تعبیه شده‌اند. زیباترین بخش تکیه ضلع شرقی آن محسوب می‌شود که دو ستون آجری بلند، حجره‌هایی با درهای چوبی، کاشی‌کاری هفت‌رنگ و سقفی قاب‌بندی دارد. این اثر بهعنوان یکی از جاهای دیدنی سمنان، در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۵۸۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تکیه پهنه: تکیه پهنه در نزدیکی تعدادی از جاهای دیدنی سمنان واقع شده است و در مجاورت امامزاده یحیی سمنان، در انتهای راسته بازار جنوبی قرار دارد. با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، بنای تکیه از جنوب شرق به وسیله راهرویی باریک و مسقف به مسجد امام سمنان، از شمال غرب به مسجد جامع و حمام پهنه، از جنوب غربی به امامزاده یحیی و از سمت شرق به تیمچه حضرت متصل می‌شود. در ابتدا این تکیه فاقد سقف بوده است؛ اما در دوره پهلوی سقفی از کلاف‌های چوب و فلزی به‌صورت شیروانی روی آن تعبیه کرده‌اند. در طبقه اول تکیه مغازه‌ها و حجره‌ها جای گرفته‌اند و طبقه دوم به‌صورت ایوانی جهت تماشای مراسم تعزیه است که خاص طبقه اشراف و بانوان بوده است. از زیبایی‌های معماری تکیه می‌توان به کاشی‌کاری دورتادور و سر مغازه‌ها و ایوان‌ها اشاره کرد. این اثر در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۵۸۲۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
سرای نقش جهان: سرای نقش جهان در بنای بازسازی و مرمت‌شده کارونسرای کهنه دژ قرار دارد. این کاروانسرا از موقوفات خاص مرحوم سیف الله میرزا (جهانبانی)، پسر فتحعلی شاه قاجار و حاکم سمنان در زمان پادشاهی سلسله قاجار بوده است. با آغاز کار در سال ۱۳۸۲، این بنا در سال ۱۳۹۷ با حفظ معماری پیشین خود، به سرای نقش جهان با کاربری مرکز تجاری سنتی تغییر یافت. این مجموعه در حال حاضر دارای ۶۰ فروشگاه و سه رستوران سنتی (سرپوشیده و رو باز) است و از جاهای دیدنی سمنان به شمار می‌رود.
خانه تدین سمنان: خانه تدین سمنان از جمله خانه‌های باارزش قاجاری و دیدنی های سمنان است که به صورت دو بخش بیرونی و اندرونی ساخته شده است. بخش بیرونی این خانه دارای دو طاق بزرگ و زیر زمین و بخش اندرونی شامل قسمت‌های تابستانی دارای بادگیر و زمستانی و همچنین تعدادی اتاق کوچک و بزرگ است. بنای فعلی خانه محمدیه اکنون به عنوان محل اداره میراث فرهنگی استان سمنان مورد استفاده قرار گرفته است.
بازار شیخ علاء الدوله: بازار شیخ علاءالدوله که به بازار مرده‌ها نیز شهرت دارد، از جاهای دیدنی سمنان است. این بازار از جنوب شرقی خیابان امام شروع می‌شود و تا گورستان قدیمی علمدار (سنادره)، واقع در غرب میدان امام ادامه دارد. این بازار مربوط به دوره ایلخانی است و توسط شیخ علاالدوله سمنانی ساخته شد. هرچند بازار در دوره قاجاريه تعمير و مرمت شد؛ اما به مرور زمان اهميت خود را از دست داد. این اثر در تاریخ ۱۱ تیر ۱۳۷۵، با شماره ثبت ۱۷۴۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
..................................
آرشیو
