حفاظت از محیط زیست یکی از مهم‌ترین مسائل در سراسر دنیا است ولی متاسفانه در ایران به چشم یک مسئله پیش پا افتاده و کم اهمیت به آن نگاه می‌کنند. با تمام تلاش‌هایی که محیط بانان عزیز و سایر حافظان محیط زیست انجام می‌دهند و حتی در این راه شهید می‌شوند بازم هم خطر شدیدی حیوانات، گیاهان و محیط زیست ما را تهدید می‌کند. از شکار بی‌رویه و زمین خواری گرفته تا کثیف و آلوده کردن طبیعت همه اثرات مخرب فراوان و حتی جبران ناپذیری بر طبیعت می‌گذارند. حفظ کردن محیط زیست وظیفه همه ما است و باید این میراث گرانبها را برای نسل‌های بعدی نیز نگهداری کنیم. اگر اجداد ما به خوبی از محیط زیست محافظت می‌کردند امروز شیر و ببر ایرانی در طبیعت منقرض نشده بودند. پس ما باید تمام تلاشمان را انجام دهیم تا باعث ناامیدی فرزندانمان نشویم چون آن‌ها نیز حق اسفاده از طبیعت و دیدن زیبایی‌های آن را دارند.
در این مطلب به بررسی پستاندارانی می‌پردازیم که در خطر شدید انقراض قرار دارند و اگر از آن‌ها به خوبی محافظت نشود ممکن است به سرنوشت شیر و ببر ایرانی دچار شوند. IUCN یا اتحادیه بین‌المللی حفاظت طبیعت تمام گونه‌های جانوری و گیاهی را بر اساس ریسک انقراض رده‌بندی کرده است. بر این اساس ریسک انقراض یک گونه به ترتیب عبارتست از:
منقرض شده(EX): یک گونه زمانی منقرض شده محسوب می‌شود که هیچ شک معقولی در مرگ آخرین فرد بازمانده آن‌ها وجود نداشته باشد.
منقرض شده در طبیعت(EW): گونه‌ای که در زیستگاه‌های طبیعی منقرض شده است اما افرادی از آن هنوز در اسارت وجود دارند.
به شدت در خطر انقراض(CR): در 10 سال اخیر 80 درصد جمعیت آن از بین رفته باشد.
در خطر انقراض(EN): در 10 سال اخیر 50 درصد جمعیت آن از بین رفته باشد.
آسیب پذیر(VU): در 10 سال اخیر 20 درصد جمعیت آن از بین رفته باشد.
نزدیک به تهدید(NT): احتمال می‌رود گونه‌های این طبقه در آینده با تهدید شدن در طبقه آسیب پذیر قرار بگیرند.
کمترین نگرانی(LC): گونه‌های این طبقه فراوان و با گسترش زیاد هستند.
کمبود داده(DD): زمانی که اطلاعات کافی موجود نباشد.
بررسی نشده(NE): ارزیابی در مورد این گونه ها هنوز صورت نگرفته است.
* گونه‌های زیر در ایران همگی در طبقه"به شدت در خطر انقراض(CR)" قرار دارند.
گور ایرانی
نام علمی: Equus hemionus onager
راسته: فرد‌سمان
خانواده: اسب و الاغ
ویژگی‌های ظاهری: طول بدن 200 تا 250 سانتی‌متر، ارتفاع آن بین 120 تا 142 سانتی‌متر و وزن آن به 260 کیلوگرم نیز می‌رسد. این گونه شباهت زیادی به الاغ داشته و دارای گوش‌هایی بلند، باریک و نوک تیز است. نرها کمی تیره‌تر از ماده‌ها هستند.
ویژگی‌های زیستی: اغلب روزها فعالیت دارند اما در برخی مناطق به دلیل ناامنی شب‌ها فعالیت می‌کنند. گورها بصورت اجتماعی زندگی می‌کنند. این گونه تندروتر از اسب و الاغ بوده و قادر است با سرعت متوسط 50کیلومتر در ساعت مسافت‌های طولانی را بدود. گورخر دارای حس بینایی، بویایی و شنوایی بسیار قوی است. معمولا از گیاهان مناطق استپی و نیمه بیابانی ایران نظیر درمنه تغذیه می کند و وابستگی بسیار زیادی به آب دارد. این گونه در اواخر خرداد جفت گیری کرده و بعد از یکسال یک بچه بدنیا می‌آورد که کاملا کامل بوده و بعد از مدت کوتاهی مادر را تعقیب می‌کند. شکارچیان طبیعی گورها پلنگ و در برخی موارد گرگ است.
زیستگاه: زیستگاه اصلی این گونه در ایران در مناطق استپی و نیمه بیابانی همراه با تپه ماهورها و دشت‌های فراخ است. در گذشته این گونه دارای پراکندگی زیادی در ایران بوده و تقریبا در اکثر مناطق نیمه بیابانی ایران وجود داشته است اما امروزه تنها جمعیت اندکی از آن در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران و تعدادی نیز در بهرام گور استان فارس و کالمند استان یزد وجود دارد.
گوزن زرد
نام علمی: Dama dama mesopotamica
راسته: زوج‌سمان
خانواده: گوزن‌ها
ویژگی‌های ظاهری: طول بدن 130 تا 200 و ارتفاع آن 85 تا 100 سانتی‌متر است. وزن این گوزن نیز بین 45 تا 110 کیلوگرم است. نرها دارای شاخ‌های توپر و منشعب هستند که تعداد انشعابات شاخ، سن حیوان را مشخص می‌کند.
ویژگی‌های زیستی: عمدتا شبگرد هستند و با غروب خورشید فعالیت خود را آغاز می‌کنند. گیاه‌خوار و نشخوار کننده‌اند، حس بویایی و بینایی نسبتا قوی دارند و به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند. گوزن نر در زمان جفت گیری که در اوایل پاییز است با نعره‌هایی بلند محدوده قلمرو خود را مشخص کرده و تشکیل حرمسرا می‌دهد. طول مدت بارداری در ماده‌ها 8 ماه است و یک تا دو بچه به دنیا می‌آورند. شکارچیان طبیعی این گونه در ایران شامل گرگ، پلنگ و گربه جنگلی است.
زیستگاه: غالبا در مناطق جنگلی و جنگل‌های جلگه‌ای استان خوزستان زندگی می‌کند. در حال حاضر به دلیل از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی آن و شکار بی‌رویه، جمعیت آن ها بسیار کاهش یافته و تنها پراکندگی طبیعی گوزن زرد به مناطق حفاظت شده دز و کرخه محدود شده است. امروزه جمعیت‌هایی از این گونه در دشت ناز ساری، جزیره اشک، منطقه حفاظت شده دنا، جزیره کبودان و چند منطقه دیگر بوسیله کارشناسان منتقل گردیدند.
_is_a_rare_subspecies_of_the_asiatic_black_bear._26_800x533_3emn.jpg)
خرس سیاه آسیایی
نام علمی: Ursus thibetanus
راسته: گوشت‌خوارسانان
خانواده: خرس‌ها
ویژگی‌های ظاهری: طول بدن 130 تا 190 سانتی‌متر، طول دم 7 تا 10 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 90 سانتی‌متر، وزن ماده‌ها 50 تا 125 و نرها 100 تا 200 کیلوگرم است. رنگ بدن عمدتا سیاه رنگ با پوزه و گوش‌های روشن‌تر است. مشخصه آن وجود نوار سفید رنگ به شکل هفت روی سینه است.
ویژگی‌های زیستی: معمولا به تنهایی زیست کرده و عمدتا شبگرد است. غذای آن‌ها عمدتا داز، خرما، زیتون، میوه، مواد گیاهی، حشرات، زباله و لاشه بوده و گاهی اوقات حتی به شکار جانوران نیز می‌پردازد. اواخر بهار جفت گیری کرده و توله‌ها معمولا در زمستان به دنیا می‌آیند.
زیستگاه: عمدتا در مناطق جنگلی، بخصوص در نواحی تپه ماهوری و کوهستانی زیست کرده و در استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان با تراکم بسیار پایین یافت می‌شوند.
یوزپلنگ آسیایی
نام علمی: Acinonyx jubatus venaticus
راسته: گوشت‌خوارسانان
خانواده: گربه‌سانان
ویژگی‌های ظاهری: طول بدن 112 تا 135 سانتی‌متر و وزن آن بین 35 تا 55 کیلوگرم است. نرها بزرگتر از ماده‌ها هستند. خطی به نام خط اشک از گوشه چشم این حیوان تا گوشه لبش امتداد یافته است. یوزپلنگ سریع ترین حیوان روی خشکی است که سرعتش می‌تواند به 100 کیلومتر در ساعت نیز برسد البته تنها مسافتی کوتاه را با این سرعت می‌تواند بدود. یوزپلنگ قادر به غرش کردن نیست و به همین دلیل جزو گربه‌سانان بزرگ محسوب نمی‌شود.
ویژگی‌های زیستی: یوزها شکارچی اصلی غزال ها هستند. همچنین آهو، کل و بز، خرگوش و حتی روباه و شغال را نیز شکار می‌کنند. این گربه‌سان در شکار بیش از اینکه وابسته به سرعت بالایش باشد، به توانایی منحصر به فردش در باز ایستادن از حرکت و شروع به دویدن ناگهانی به واسطه داشتن چالاکی فوق‌العاده است. يوزپلنگ عمدتا اوايل صبح و اواخر بعدازظهر به فعاليت می‌پردازد و تنها گربه‌سان اجتماعی ايران به شمار می‌رود.
زیستگاه: یوزها در سرزمین‌های باز و علفزارها، دشت‌های کوچک، مناطق نیمه بیابانی و سایر مناطقی که می‌توان در آن شکار یافت زندگی می‌کنند. یوزپلنگ‌ها را در ایران می‌توان در مناطق کویری پیدا کرد که شامل قسمت‌هایی از استان‌های سمنان، یزد، خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، کرمان و تهران می‌شود.
منبع: سازمان حفاظت محیط زیست ایران - اتحادیه بین‌المللی حفاظت طبیعت(IUCN)
https://www.doe.ir/portal/home/
https://www.iucnredlist.org
