سوئیس کشوری است که چاقوهایش پیچ‌گوشتی دارند، ساعت‌هایش تا قیام قیامت عقب نمی‌افتند و پرچمش به ما ریاضی می‌آموزد. همچنین در این کشور، شهری به نام بِرن (به انگلیسی: Bern) وجود دارد که به آب‌های آبی، پرچمی با نشان خرس و پایتخت کشور سوئیس معروف است. اما یک‌چیزی اینجا به نظر درست نمی‌آید. شهر برن که نمی‌تواند پایتخت سوئیس باشد، زیرا سوئیس هیچ شهری را به عنوان پایتخت خود مشخص نکرده است. بله سوئیس پایتختی ندارد و هر چیزی که تاکنون از مدرسه، دانشگاه و اینترنت در مورد پایتخت سوئیس آموخته‌ای، دروغ محض است. اما چرا سوئیس پایتخت ندارد؟ چطور یک کشور بدون پایتخت اداره می‌شود؟ چه ویژگی خاصی در نظام سیاسی این کشور وجود دارد؟ برای یافتن پاسخ این سؤالات، تا انتهای این بخش با ما همراه باش.
برن پایتخت سوئیس نیست
قبل از پرداختن به موضوع اصلی، باید ابتدا ثابت کنیم که برن پایتخت سوئیس نیست. اثبات این موضوع بسیار ساده است؛ کافی است به قانون اساسی فدرال سوئیس (به انگلیسی: Swiss Federal Constitution) نگاهی بیندازیم. چه در نسخه اصلی سال 1848 میلادی و چه در نسخه بازبینی‌شده 1874 هیچ اسمی از پایتخت کشور سوئیس برده نشده است. اگر جمهوری نائورو (به انگلیسی: Republic Of Nauru) را که مساحتش 277 برابر کوچک‌تر از استان البرز خودمان است، فاکتور بگیریم، هیچ کشور دیگری بدون پایتخت اداره نمی‌شود.
برای مثال در سال 1286 خورشیدی، رسماً در متمم قانون اساسی مشروطه از تهران به‌عنوان پایتخت ایران نام‌برده شد. یا در سال 1790 میلادی، کشور ایالات‌متحده‌آمریکا با تصویب قانونی، واشنگتن دی‌سی را به‌عنوان پایتخت این کشور انتخاب کرد. اسم بردن از یک پایتخت به‌صورت رسمی، تقریباً در همه کشورهای دنیا (با اشکال مختلف) مرسوم است. اما چرا در کشوری مانند سوئیس که هم ازنظر اقتصادی و هم ازنظر اجتماعی قدرتمند است، هیچ پایتختی وجود ندارد؟
نظام سیاسی خاص سوئیس
پاسخ در سیستم سیاسی و دولتی منحصربه‌فرد 700 ساله این کشور نهفته است. در سال 1291 میلادی، سوئیسی‌ها پیش از آنکه به شکلات‌های خوشمزه، کوه‌های برفی مخصوص اسکی و صدالبته، سیستم بانکی مشکوک، معروف شوند، برای نخستین بار زیر پرچم اتحادیه کانتون‌ها (به انگلیسی: Cantons Union) با یکدیگر متحد شدند. البته سوئیس هنوز به یک ملت (یا کشور به معنای امروزی) تبدیل نشده بود، بلکه می‌توان از این اتفاق به‌عنوان اتحاد چندین منطقه کوچک‌تر برای رسیدن به منافع مشترک نام برد.
رژیم باستانی (به انگلیسی: Ancient Regime) فرانسه هم در قرن پانزده میلادی بود که تأسیس شد تا با بهره‌مندی از این اتحاد، هم از تخاصم کشورهای خارجی جلوگیری و هم برنامه‌ای برای گسترش تهاجمی مرزهای سیاسی پی‌ریزی کند. با گذر زمان، کنفدراسیون کانتون‌ها تصمیم گرفتند، این اتحاد را به مرحله دیگری ببرند، به یک ملت واحد تبدیل شوند و کشور سوئیس را تأسیس کنند.
اما برخلاف دیگر ملت‌ها، آن‌ها قصد خالص‌سازی خون سوئیسی را نداشتند و به‌هیچ‌وجه نمی‌خواستند فرهنگ‌ها، زبان‌ها و اقوام مختلف داخل مرز سوئیس را از بین ببرند. در عوض، تصمیم گرفتند کانتون‌ها را باقدرتی یکسان و به شکلی نیمه ایالتی نگه‌دارند و در زیر پرچم سوئیس متحد کنند. این یعنی کانتون‌های صنعتی می‌توانستند به زبان آلمانی، کانتون‌های پرمدعا به زبان فرانسوی و کانتون‌های عشق پیتزا به زبان ایتالیایی صحبت کنند. به‌طور خلاصه، پروسه تأسیس یک کشور متحدی که از درون خودش را تجزیه و نابود نمی‌کند، بدون هیچ دولت مرکزی قدرتمندی به سرانجام رسید و تعادل قدرت بین کانتون‌ها برقرار شد.
بنابراین آن‌ها تصمیم گرفتند که هیچ پایتختی نداشته باشند تا مطمئن شوند هیچ کانتونی از دیگر کانتون‌ها قدرت، ثروت و نفوذ بیشتری اختیار نمی‌کند. اینجا بود که سوئیسی‌ها در عوض جنگ داخلی، پی ساخت ساعت‌های متعدد، اختراع برچسب و بی‌طرف بودن در همه نزاع‌های بزرگ رفتند. البته این ساختار سیاسی کشور سوئیس چندان انقلابی و نوین هم نبود. امپراتوری بزرگ هخامنشیان در حدود 500 سال قبل از میلاد، سیستم مشابهی را (منتها با تفاوت‌هایی مانند دولت مرکزی مقتدرتر) با موفقیت و در مقیاس بسیار بزرگ‌تری (مساحت امپراتوری هخامنشیان 5.5 میلیون کیلومتر و مساحت کشور سوئیس 40 هزار کیلومتر) با موفقیت پیاده‌سازی کرده بود.
چرا برن؟
حال شاید با خود بگویی، هر چیزی که خارج از این یادداشت خوانده، دیده یا شنیده‌ام، برن را پایتخت سوئیس معرفی کرده است. آیا آن‌ها دروغ گفته‌اند؟ حقیقت این است که شهر برن به‌اشتباه به‌عنوان پایتخت سوئیس معرفی‌شده، زیرا ساختمان مرکزی دولت فدرال کشور در این شهر بنا گشته است. بااینکه ایجاد توازن قدرت در کشور غیرمتمرکز سوئیس ایده قابل‌قبولی توسط همه کانتون‌ها بود، اما به‌هرحال، ملت نیازمند یک دولت مرکزی فدرال است و بالاخره این دولت باید در یک شهری قرار بگیرد.
بنابراین آن‌ها تصمیم گرفتند، شهری که کمترین قدرت، اهمیت و نفوذ را داشت، به‌عنوان مکانی برای میزبانی دولت فدرال انتخاب نمایند. همه کانتون‌ها با این موضوع موافقت کردند، زیرا برخلاف شهرهای بزرگ دیگر مانند جنیوا، لوسرن و زوریخ، برن کوچک چندان تهدیدی برای دیگر کانتون‌ها محسوب نمی‌شد. البته همه ساختمان‌های مجلس فدرال در برن تأسیس نشده است. برای مثال اگر کسی مرتکب جرم سنگینی شود، باید به دادگاه جنایی فدرال که در شهر ایتالیایی زبان بلینزونا (به انگلیسی: Bellinzona) قرار دارد، پاسخ دهد.
بااینکه برن افتخار دریافت ستاره و فونت بولد را در نقشه‌ها دارد، اما ساختمان‌های فدرالی در همه شهرها پخش‌شده‌اند تا توازن قدرت به حداکثر برسد. بنابراین اگر در تاکسی، گروه فامیلی و یا برنامه دورهمی شنیدی که از برن به‌عنوان پایتخت سوئیس نام بردند، تو دقیقاً می‌دانی که باید چه‌کار کنی: اگر آب‌دستت هست، زمین بگذار، آن‌ها را احمق خطاب کن، در مقابل خانواده‌شان بر سرشان فریاد بکش، تلاش کن آن‌ها را به گریه بیندازی و در نهایت با زور، اجبار و خشونت مجبورشان کن که این یادداشت را بخوانند!
