مطلب ارسالی کاربران
شور ایرانی : مجلس مهستان
تاسیس نهادی به شکل «مجلس» در دستگاه‌های دیوانی یا ساختارهای حاکمیتی ایران، پیشینه‌ای ۲ هزار ساله دارد. اگرچه اولین مجلس حکومتی ایرانیان، در دوره هخامنشیان بود اما «مهستان» نخستین مجلس رسمی ایران است که بنا به منابع تاریخی، در زمان مهرداد یکم (اشک ششم) برپا شده و نخستین روز کار مجلس هم با حضور خود مهرداد یکم برگزار گردید.
از آنجاییکه اشکانیان با هر دو امپراطوری هخامنشی و روم آشنایی کامل داشتند، باستان‌شناسان معتقدند که مجلس مهستان ترکیبی از مجالس نیمه رسمی هخامنشیان و مجلس سنای روم بود. مجلس مهستان در تصمیمات حکومتی اشکانیان نقش و اهمیت فراوانی داشت. چرا که اکثر مورخان ایرانی و غیر ایرانی از تاثیر بی‌چون و چرای مجلس مهستان بر تصمیمات حکومتی اشکانیان نوشته‌اند. این مجلس مرکب از ریش‌سفیدان، روحانیون (مغ‌ها)، بزرگان حکومت و سیاستمداران باتجربه بوده و تصمیماتی مانند موارد زیر در آن به شور گذاشته می‌شد :
• حدود اختیارات پادشاه، شاهزادگان و فرماندهان
• عزل و نصب پادشاه و فرماندهان
• تصمیم‌گیری درباره‌ی جنگ یا صلح
• سیاستهای اقتصادی مانند افزایش/کاهش مالیات، ضرب سکه و ...
• برقراری روابط تجاری با دولتهای همسایه بخصوص امپراطوری هان
• جمع‌آوری نیرو از توابع
• اداره امور فدرالی (ملوک الطوایفی)
• تعیین وضیعت توابع خودمختار پارس و ارمنستان و تأیید تشریفاتی نجیب‌زادگان هخامنشی
• و ...
یک نمونه بارز از کارایی مجلس مهستان، پس از مرگ ناگهانی بلاش سوم جلوه نمود. در آن زمان پادشاه پسری نداشت و جانشین وی برای مدتی نامعلوم بود. در این دوره‌ی بلاتکلیفی سلطنت، امور مملکت توسط تصمیماتی که در مجلس مهستان اتخاذ می‌شد، اداره گردید. همچنین یکی از تصمیمات بزرگ مجلس مهستان، برکناری مهرداد سوم به دلیل بی‌رحمی و خشونت بود.
از معایب بزرگ مجلس مهستان، اختیارات نامحدود این مجلس بود؛ در واقع این ضعف ناشی از سیاست اغماض دینی و آزادیهای زیادی بود که شاهان اشکانی برای جامعه قائل می‌شدند (به نوعی آزادی بیان افراطی!).
در کنار جنگهای فرسایشی با دولت روم، یکی دیگر از دلایل تضعیف و فروپاشی سلسله‌ی اشکانی را اختیارات نامحدود این مجلس و تندروی‌های اشراف و نجبا دانسته‌اند. برخی نجیب‌زادگان از اختیاراتی که در این مجلس داشتند در جهت منافع شخصی خود سوء استفاده می‌کردند.
بنظر می‌رسد چون مهستان بیشتر در اختیار طبقه شاهان و اشراف بوده و نمایندگانش توسط مردم انتخاب نمی‌شدند، خیلی نمی‌توان نام آنرا مجلس گذاشت. اما به هر حال حضور چنین پدیده‌ای در دوران باستان نشان دهنده‌ی روحیه‌ی مشورت‌پذیری ایرانیان بوده و اینکه در زمینه‌ی سیاست، اشکانیان یک قدم از سایر حکومتها جلوتر بودند.
