گذرنامه دروازه‌ای برای ورود به دنیا از کشوری است که مردم در آن متولد شده‌اند. بنابراین، هرکشوری که گذرنامه قوی‌تری داشته باشد مردم آن کشور آزادی بیشتری برای سفر به نقاط بیشتری از جهان دارند. اما تکامل گذرنامه همیشه مسیری مستقیم و راحت نداشته است و مدرکی که ما امروزه به‌عنوان گذرنامه می‌شناسیم اتفاقی نسبتا جدید است.
براساس مندرجات تاریخی، یکی از اولین شواهد موجود درباره سندی که شباهت بسیار زیادی با ماهیت گذرنامه دارد نوشته‌ای رسمی است که اردشیر اول، پسر خشایارشا و پادشاه امپراتوری هخامنشیان برای مباشر مخصوصش نحیما صادر می‌کند. نحیما برای اینکه بتواند به کشور یهودیه سفر کند از اردشیر اول اجازه خروج می‌خواهد. شاه به او اجازه خروج می‌دهد و طی نامه‌ای خطاب به حاکمان آن‌سوی رودخانه از آن‌ها درخواست می‌کند که عبور امن نحیما را در سرزمین‌هایشان تامین کنند.
از نظر ریشه‌شناسی واژگانی، اصطلاح passport به معنی مدرکی قرون‌وسطایی است که برای گذرکردن (pass) از دروازه (porte) دیوار شهر یا برای عبور کردن در سرزمینی دیگر کاربرد داشته است. در اروپای سده‌های میانی، مقامات محلی این مدرک را برای مسافران صادر می‌کردند. در این نوع پاسپورت، فهرستی از شهرهایی که مسافران اجازه ورود و اقامت در آن‌ها را داشتند درج می‌شد. نکته حائز اهمیت این است که این مدرک صرفا برای تردد مسافران در خشکی صادر می‌شد و برای سفرهای دریایی کاربرد نداشت زیرا بنادر به‌عنوان مناطق آزاد تجاری در نظر گرفته می‌شد.
به‌هر رو، شاید بتوان گفت اولین گذرنامه به‌معنای امروزی در زمان شاه هنری پنجم انگلستان اختراع و از ۱۵۴۰ از اصطلاح گذرنامه (پاسپورت) برای مدرک سفر شهروندان انگلیسی به سرزمین‌های خارجی استفاده شد.
اما قدمت گذرنامه به‌شکل دفترچه کوچکی در ابعاد کف دست که به‌صورت استاندارد برای همه کشورها طراحی شده باشد به اوایل قرن بیستم باز میگردد.
عکس پرسنلی برای مومیایی مصری!
تاکنون هیچ سندی درباره اینکه مدرکی مدل گذرنامه در مصر باستان وجود داشته باشد پیدا نشده است. اما در سال ۱۹۷۴ وقتی قرار بود مومیایی رامسس دوم (مرگ در سال ۱۲۱۳ پیش‌ازمیلاد) برای مرمت به پاریس پرواز کند مجبور شد گذرنامه معتبر کشور مصر بگیرد و برای این‌کار فرعون مصر حتی عکس پرسنلی هم گرفت. در قسمت شغل هم نوشته شد: «شاه (متوفی)». گذرنامه رامسس دوم در نوع p صادر شد.
تصویر: گذرنامه مومیایی رامسس دوم که باتوجه به اینکه در آن شاه رامسس دوم ذکر شده بود دولت فرانسه را مجاب ساخت درهنگام ورود مومیایی به خاک فرانسه تشریفات خوش آمدگویی و استقبال از شاهان و بلندپایه ترین مقامات کشوری را برگزار کند
