آزادشهر (شاه پسند) شهری است در استان گلستان ایران. این شهر مرکز شهرستان آزادشهر این استان است. جمعیت شهرستان آزادشهر در سال۱۳۹۵، برابر با ۹۶۱۲۰نفر بوده‌است. جمعیت شهری آزادشهر در سال ۱۳۹۵، برابر با ۴۳۷۶۰ نفر بوده‌است. از مراکز گردشگری و باستانی این شهرستان می‌توان بقعهٔ امامزاده محمد بن زید (آق امام)، پارک جنگلی و پارک زیتون تپه را نام برد. قدیمی‌ترین نام این شهر قبل از شکل‌گیری که هیچ سکنه‌ای نداشت یورونجل؛ به معنای علف‌های هرز بود. چون رویش علف‌های هرز در این منطقه جنگلی رشدی فوق العادی داشت. نام‌های بعدی بعد از این نام نامگذاری شد. اولین قنات آب آشامیدنی آن از روستای خاندوز فعلی به میدان اصلی فعلی کشیده شد.
به آزادشهر در سال ۱۳۴۳ شهرداری اعطا شد. نام این شهر تا سال ۱۳۶۰ شاه پسند بود و پیش از تأسیس شهرداری، قره تیکن(سیاه تلو) نام داشت. در سال ۱۳۶۴ با تأسیس بخشداری از بخش مرکزی رامیان جدا شد. در سال ۱۳۷۸ با الحاق روستای اکبرآباد و تیلان از رامیان و روستاهای نیمه شرقی دهانه خاندوز از بخش کوهسارات مینودشت وسعت یافت. فرمانداری در آزادشهر در سال ۱۳۸۰ مستقر شد. در سه دهه گذشته رشد چشمگیری در ضریب رشد جمعیت این شهر مشاهده شده‌است.
دشت شاهپسند در گذر سده‌ها و هزارهای گذشته محل استقرار گروه‌ها و اقوام مختلفی بوده‌است که آثار و بقایای آن‌ها به صورت پراکنده و در قالب مکان‌های باستانی همچنان وجود داردو حکایتگر دوره‌های مختلفی از یکجانشینی و شهرنشینی میباشد. این مراکز سکونت گاهی و اجتماعی بنا به شرایط مختلف زمانی و رویدادهای ناگوار و خشونت بار مانند: جنگ، قتل و غارت بارها نابود شده و دوباره بخاطر پدید آمدن دوره‌های از صلح و آرامش برقرار گردیده‌است؛ و جود ده‌ها تپه باستانی که نمایانگر قلعه‌ها و دژهای نظامی و آبادی‌های مهم هستند و نیز وجود گور دخمه‌ها، کوره‌های سفال‌گری و قنات‌ها و سایر اشیا و آثار و حدس و گمان باستان شناسان و تاریخ پژوهان نشانگر وجود شهرهای مهم تا دوره اشکانیان و حتی ساسانیان در منطقه میباشد. پدیده شکل‌گیری آبادی‌ها و شهرها در دشت شاهپسند همانند سایر مناطق دشت گرگان و سپس ویرانی و نابودی آن‌ها در تمام دوران اسلامی ادامه داشت نمونه بارز آن تخریب و زوال شهرهایی مانند: دشت حلقه و جرجان (گنبد فعلی) و آبادی‌ها و غصبات اطراف آن‌ها بدست هلاکو خان مغول است. در عصر صفویه دوره ایی از اثبات و آرامش نسبی برقرار گردید و برای چندمین بار مردمان گریزان از ناامنی‌ها و چپاول برای استقرار و سکونت بسوی دشت‌ها سرازیر شدند و روستاها و شهرهایی ایجاد نمودند.
نام شاهپسند یا شاه فسند نخستین بار در عصر صفوی شنیده می‌شود و بیانگر آن است که نامگذاری مجدد آن در زمان رضا شاه همراه با آگاهی تاریخی بوده و صرفاً به تکیه به برخی روایت‌ها و داستان‌های غیر مستند اقدام نشده‌است. اولین اقوام شکل دهنده قریه قره تکن اجداداقوام وطایفه‌های نوری، نوری قره تکن و نوریان ساکنین فعلی هستند بر اساس مدارک مکتوب تاریخی آزادشهر در دوره صفویه به شاه فسند معروف بوده همچنین در وقفنامه خواجه مظفرالدین بتکچی به تاریخ ۹۰۹هجری قمری شاه فسند در حوزه کبود جامه معرفی می‌گردد. در تاریخ معاصر از پایان عصر صفوی تا حضور رضا شاه و حضور دوباره مردم در دشت شاهپسند دوره ایی از بی‌ثباتی، ناامنی، چپاول و رقابت‌های خشونت بار میان ترکمن‌ها و مردمان بومی صورت می‌پذیرفت و برای چندمین بار روستا نشینی و شهرنشینی در پهن دشت گرگان و همچنین شاهپسند دچار ضعف و بحران و انحطاط می‌گردد
در سال ۱۳۴۲ خورشیدی و در عهد سلطنت محمد رضا شاه، سنگ بنای شهرداری آزادشهر گذاشته شد و دارای شهرداری مستقل گردید. با توجه به آنکه مردم از سال‌ها پیش این مکان را شاهپسند می‌نامیدند از اینرو در دفاتر رسمی و دیوانی اسناد دولتی و تقسیمات کشوری نیز نام شاهپسند را انتخاب گردید و از آن پس رسماً با عنوان شهرداری شاهپسند آغاز به کار کرد.
علت نامگذاری شاهپسند:
نام یک گل (verbena): گل شاهپسند یک سرده از تیره شاه‌پسندیان است و شامل ۲۵۰ گونه از گیاهان فصلی و دائمی یا گل‌های نیمه چوبی است که دارای خواص دارویی میباشد. این گیاه بومی اروپا و آمریکا میباشد که در شرایط طبیعی و آب و هوایی خزری از جمله منطقه آزادشهر رشد می‌کند و در بهار و تابستان و پاییز گل می‌دهد. تعداد انگشت شماری این فرضیه را مطرح میکنند که شاید علت نامگذاری شاهپسند به دلیل رویش این گیاه بوده‌است البته این فرضیه قابل پذیرش نیست. زیرا این گل بومی اروپا و آمریکا بوده و بعدها به عنوان گل تزیینی وارد ایران شده‌است همچنین سند معتبری وجود ندارد که این گیاه در دشت شاهپسند می‌روییده‌است.
به دلیل حضور رضا شاه در شاهپسند: از سال ۱۳۰۷تا ۱۳۱۷ خورشیدی رضا شاه ۱۲ بار به استرآباد آمده و در کاخ موزه گرگان اسکان داشته‌است. او در سال ۱۳۱۳ خورشیدی از منطقه و شهر رامیان بازدید داشته‌است در یکی از سفرها به خاطر نظارت بر عملیات راه‌سازی شاهپسند خوش ییلاق وارد دشت شاهپسند شده و ساعاتی در این مکان توقف می‌نماید داستان‌های گوناگونی بیان می‌شود که نام شاهپسند به میمنت و مبارکی حضور رضا شاه در منطقه و تعریف و تمجید وی از موقعیت مکانی و طبیعی آن نامگذاری کرده‌اند. ظاهراً رضا شاه دربارهٔ مستعد بودن منطقه برای کشاورزی و اهمیت راه‌های ارتباطی شاهپسند تاکیید کرده و ساخت منازل جدید و استفاده از مصالح مقاوم و انتقال کوه نشینان و مهاجران به شاهپسند توصیه نیز داشته‌است. اغلب افراد کهنسال و قدیمی دلیل نامگذاری شاهپسند را صرفاً حضور شخص رضا شاه عنوان کرده انداما مدرک معتبر، نوشته مستند و قابل اعتنایی در این باره بدست نیامده است.
ریشه شاهپسند در تاریخ معاصر: به نظر می‌رسد مستندترین اخباری که می‌توان دربارهٔ مبنا و ملاک نامگذاری شاهپسند در زمان شکل‌گیری و حتی در روزهای تأسیس شهرداری مورد توجه قرار داد استناد به سایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین وجود وقفنامهٔ سال۹۰۷هجری مظفرالدین بتکچی به رشته تقریر درآمده‌است. با توجه به وجود یک آبادی و روستا تا اواخر دوره صفویه به نام شاه فسند محتمل است که شخص شاه یا دولت وی به این پیشینه آگاه بوده و از میان پراکندگی نام‌های محلی نام شاهپسند را برای این مکان تاریخی برگزیده‌اند.
این شهر محل تلاقی مسیر ارتباطی ۳ شهر بزرگ گنبد کاووس و گرگان و شاهرود بوده و مسیر ارتباطی شمال کشور به مشهد از این شهر می‌گذرد. به نحوی که از شمال به شهرستان گنبد کاووس، از غرب به مرکز استان (گرگان)، از شرق به جنگل گلستان و استان خراسان و از جنوب هم به شهرستان شاهرود و استان سمنان محدود می‌شود. گرچه شواهد تاریخی بازمانده اندکند، اما می‌توان انتظار داشت به سبب همین موقعیت تاریخی از دیرباز آزادشهر محل سکونت بوده باشد؛ خاصه از آن رو که در نزدیکی آن امام زاده و زیارتگاه است و اصولاً چنین زیارتگاهی در اماکن مسکونی بنا می‌شود و محل اجتماع است. به نظر می‌رسد آنجاها که در متون تاریخی کهن از «دروازهٔ جرجان» یاد می‌شود، اشاره به نام روستایی باشد که هسته‌ای اولیهٔ همین آزادشهر کنونی است. مثلاً گفته شده‌است که محمد بن جعفر صادق، فرزند امام ششم شیعیان در «باب جرجان» کشته، و به خاک سپرده شد.
در این شهر قومیت های مختلف اعم از فارس، سیستانی، ترکمن، بلوچ، ترک، کرد، فارس و سبزواری ، شاهرودی و ... در کنار هم در محیطی صمیمی و مسالمت آمیز زندگی می کنند. این شهرستان در امتداد سلسله جبال البرز وبر دامنه های البرز شرقی ودشت حاصلخیز در موقعیت خاص با آب و هوای معتدل و مطلوب و با موقعیت 75 کیلومتر فاصله از مرکز استان و 150 متر ارتفاع از سطح دریا بین 55 درجه و 4 دقیقه تا 55 درجه و 38 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 48 دقیقه تا 37 درجه و 12 دقیقه عرض شمالی در شرق استان گلستان واقع شده است، و از شمال به شهرستان گنبد کاووس و از جنوب به شاهرود و استان سمنان و از غرب به شهرستان رامیان و از شرق به شهرستان مینودشت محدود می شود.
در این شهرستان وجود مواهب طبیعی مانند کوه- رودخانه –جنگلهای انبوه، زمینه مناسب را برای ورزشها و تفریحات سالم فراهم کرده است و همینطور با توجه به تنوع اقلیمی و اکولوژیکی شهرستان زمینه توسعه کشاورزی – دام و طیور – پرورش آبزیان وشیلات را مهیا کرده است. وجود صنایع دستی سنتی از جمله قالیبافی و محصولات ابریشمی در این شهرستان بسیار بارز میباشد.
شهرستان آزادشهر با قدمتی سه هزارساله از لحاظ آثار تاریخی و محوطه های تاریخی و سایتهای گردشگری مانند زیتون تپه، پارک شبنم، امامزاده آق امام، یخچالهای طبیعی روستای فارسیان، بافت سنتی و زیبای روستاهای شهرستان (روستای فارسیان و...) و قلعه های باستانی و پلهای تاریخی، وجود جنگلها و آبشارهای متنوع (مجموعه آبشارهای لاشو و...) یکی از شهرستانهای بسیار خوب جهت جذب گردشگر می باشد.
جاذبه های آزادشهر
زیتون تپه آزادشهر: زیتون تپه در نزدیکی و تقریبا چسبیده به شهر آزادشهر در استان زیبای گلستان است . تپه ای با ارتفاع نسبتا کوتاه که با پیاده روی حدود 20 دقیقه تا نیم ساعت به طول می انجامد تا به بالای آن برسیم ولی در بالا تمام شهر آزاد شهر و راه منتهی به گنبد و گرگان دیده می شود و زیبایی خاصی دارد.
پارک جنگلی سوجاق: نوده خاندوز از شهرهای کوچک آزادشهر است. تفرجگاه سوجاق، که پر از منظره‌های طبیعی و زیبا است، در این شهر قرار دارد. چشمه‌ها، رودها و درختان سرسبز این جنگل را به مکانی دیدنی و تحسین‌برانگیز تبدیل کرده‌اند. سوجاق از معروف‌ترین منطقه‌های گردشگری آزادشهر و شهرهای هم‌جوار است.
روستای فارسیان: روستای فارسیان یکی از منطقه‌های نمونه گردشگری آزادشهر است. این روستای کوهستانی آب‌و‌هوایی معتدل دارد و در تابستان برای ییلاق بسیار مناسب است. بافت سنتی روستا، چشمه‌های ایشی، چنار و دیو، گورستان تاریخی و آسیاب از جاذبه‌های دیدنی روستای فارسیان‌اند.
آبشار کوهمیان: کوهمیان در گویش محلی به معنی در میان کوه است. روستای کوهمیان از توابع آزادشهر است که طبیعتی زیبا و کوهستانی دارد. این روستا در کوهپایه بخشی از رشته‌کوه البرز قرار گرفته است. آبشار گل سنگی کوهمیان یکی از جاذبه‌های تماشایی این روستا است. حوض آبشار در روزهای گرم سال محیط مناسبی برای آب‌تنی و بازی کودکان است.
پل غزنوی : پل غزنوی، در روستایی با همین نام در بخش چشمه ساران آزادشهر، یکی از جاذبه‌های تاریخی آزادشهر است. ساکنین غزنوی در سال ۱۲۸۸ به این شهر مهاجرت و آنجا را به آبادی تبدیل کرده‌اند. ساختمان پل در کنار رود و طبیعت سرسبز اطرافش محیطی زیبا برای ثبت خاطرات سفر به آزادشهر است. یکی دیگر از آثار تاریخی نزدیک به پل غزنوی قزقلعه است که در روستای کاشیدار قرار دارد. این دژ با کاربری دفاعی و روی ارتفاعات روستا ساخته شده است.
پارک زیتون :پارک زیتون در داخل شهر آزادشهر که با امکاناتی چون سرویس بهداشتی ، پارک کودک ، نماز خانه ، مغازه ، آلاچیق و چشم انداز فوق العاده که تمام شهر را دربر می گیرد.
روستای مرزبن: روستای مرزبن یا مرزبان یکی از روستاهای استان گلستان و از توابع شهرستان آزادشهر است و در ۶کیلومتری شهرستان آزادشهر و در پای کوه واقع شده است. شغل بیشتر مردم این روستا، کشاورزی و باغداری و کامیونداری است که محصولات مهم کشاورزی آن برنج ، گندم و کلزار می باشد. مهمترین محصولات باغداری آن آلو، هلو ، انار و… است.
آبشار لاشو: در جنگل لاشو ، آبشار بسیار زیبایی وجود دارد . این آبشار در جنوب روستای مرزبن است که نام آن برگرفته از روستایی قدیمی در نزدیکی های آن است. آبشار لاشو آبشاری دائمی است که از ۴ چشمه، سر چشمه می گیرد و از دو سنگ روسوبی بزرگ تشکیل شده است، آب این آبشار برای استفاده کشاورزی به روستا های اطراف می رود.
روستای زیبا و سرسبز وطن: در دل کوهها و در ارتفاعات سرسبز و جنگلهای انبوه قرار گرفته است.این روستا در بخش چشمه ساران شهرستان آزادشهر می باشد.از غذاهای محلی این روستا ترشو می باشد.اغلب مردم روستای وطن شالیکار هستند و برنج مورد نیاز خود را تامین میکنند که این برنج یکی از بهترین و مرغوبترین برنج ها در منطقه می باشد.دم سیاه-سنگ تارم- تارم هاشمی- زود رس- فجر و…نمونه ایی از شالی های (شلتوک ) کشت شده توسط کشاورزان روستا می باشد.
روستای پلکانی فارسیان قانچی: روستای فارسیان قانچی در استان گلستان قرار دارد. این روستا به خاطر شباهت به روستای ماسوله از نظر شکل پلّکانی و نوع معماری ، به ماسولۀ گلستان شهرت دارد. روستای فارسیان قانچی به عنوان دومین بافت تاریخی روستایی گلستان ثبت ملّی شده است. روستای تاریخی فارسیان قانچی از توابع شهرستان آزادشهر بخش چشمه ساران است. این روستا در مسیر جاده آزادشهر به شاهرود در یک منطقه کوهپایه ای در ارتفاع ۷۷۷ متر از سطح دریا قرار دارد و با شهرستان آزادشهر ۳۵ کیلومتر و با شهرستان گرگان به عنوان مرکز استان، ۱۱۵ کیلومتر فاصله دارد. طبیعت فارسیان قانچی بسیار خاص و منحصر به فرد است. تماشای مناظر طبیعی و بی نظیر هر بیننده ای را مسحور خود می کند. وجود دشت مارانکوه یا مرکوه با مراتع سبز و مملو از گل های رنگارنگ، گستره گیاهان دارویی، پوشش جنگی انبوه، آبشار کبتر خانا یا خانه کبوتر در سه طبقه (به دلیل حضور کبوترها و لانه آن ها در بالای آبشار)، چشمه های اسد ماله سو، صخره های دست کند، کوه های مریخی با اشکال هندسی بسیار زیبا و آب و هوای بسیار دلچسب کوهستانی به خصوص در بهار و تابستان، مناظر قشنگی را در خاطره ها رقم می زنند.
کوهستان بوقوتو: کوهستان بوقوتو در مسیر آزادشهر در شرق استان گلستان و سمنان در روستای ترسه از توابع شهرستان مینودشت قرار گرفته است. ارتفاع قله بوقوتو ۲۳۱۲ متر است. معنای این کوه باغ داخل یا باغ تو است. این منطقه کوهستانی باستانی و تاریخی است که قبل از قله بوقوتو آثاری از بنای آجری در زیر خاک که با حفاری‌های غیر مجاز نمایان شده است. زندان ، قلعه و دژ نظامی گمانه زنی هایی است که در مورد این آثار زده می‌شود ، اما متاسفانه هنوز کاوش علمی در اینجا انجام نشده است. قله بوقوتو بصورت تیغه و صخره ای بوده و چندین قله فرعی اطراف آن وجود دارد که بلندترین نقطه بر روی تیغه بوقوتو ، قله خان بوقوتو نام دارد. مسیر بازگشت از قله ، پاکوب مشخصی ندارد و این به این معناست که همراه نداشتن راهنما می‌تواند بسیار خطرناک باشد چراکه از هر طرف با صخره‌‌های بلند و تیغه ای روبه رو خواهید شد. در فصل پاییز اوج این تابلوی طبیعی و بی نظیر است اما هوا در این فصل کمی سرد میباشد.
روستای سوسرا: سوسرا از دو کلمه (سو) به معنی آب که یک کلمه ترکی است و (سرا) که به معنی خانه و یک کلمه فارسی است تشکیل شده است . در واقع سوسرا به معنی «خانه آب» است که به دلیل وجود رودخانه نسبتاً پرآب و چشمه‌هایی که آب آشامیدنی این منطقه را فراهم می‌کند مناسب این روستا است. رودخانه‌ای که در کنار سوسرا است باعث رونق و آبادانی روستا شده است و می‌تواند یکی از عوامل تأثیرگذار ایجاد این روستا در یک منطقه فرعی باشد. روستای زیبای سوسرا با ارتفاع ۱۵۶۵ و از جنوب به جنگلهای توسکا دره ختم می‌شود . سوسرا در کنار یک رودخانه واقع شده است که به رودخانه خرمارود سرازیر می‌شود و این رودخانه پس از طی مسافت طولانی به گرگان رود و سرانجام به دریای خزر می‌ریزد. این روستا از نظر تقسیمات کشوری یکی از روستاهای بخش چشمه ساران است که مرکز این بخش شهر نوده خاندوز شهرستان آزادشهر میباشد. سوسرا در کنار پادگان آموزشی که پادگان نوده نیز نامیده می‌شود واقع شده است و به همین دلیل ممکن است افراد زیادی در ایران نام سوسرا را شنیده باشند . آب و هوای سوسرا معمولاً معتدل است و می‌توان گفت جز مناطقی با هوای معتدل و مرطوب استان گلستان محسوب می‌شود . روستای سوسرا از نظر وزش باد در منطقه ای بادگیر قرار گرفته است که این بادها در پاییز به اوج می‌رسند. این بادها که گرم هستند باعث مشکلات زیادی برای مردم می‌شوند و مردم باران را نسبت به این بادهای آزاردهنده ترجیح می‌دهند .
............................
آرشیو
