اختصاصی طرفداری | ۳۰ اکتبر ۲۰۲۳ شصت و هفتمین مراسم سالانه جایزه معتبر توپ طلای (Ballon d'Or) مجله فرانس فوتبال است. به همراه دوست جوان و مهربانم، حمید، که بدون همیاری و کمک های او شدنی نبود، طی چند مطلب نگاهی به تاریخچه و حواشی توپ طلا خواهیم داشت.
چی می‌شد اگه می‌شد؟
در اواسط دهه ۱۹۹۰، فوتبال اروپا به یک جامعه بزرگ جهانی تبدیل شده بود، با نمادهایی از آمریکای جنوبی، آفریقا و فراتر از آن، لیگ‌های برتر اروپا رنگ و لعاب و نور دیگری به خود گرفت. روشنایی و درخششی خیره‌کننده .
برخی از هواداران مانند من و شما، فکر می‌کردند چگونه بازیکنانی مانند دیگو مارادونا، ناپولی را به قهرمانی اسکودتو می‌رسانند یا جام یوفا را به دست می‌آورند؛ ولی واجد شرایط برای بردن توپ طلا نیستند؟
حقیقتاً چگونه زیکوی برزیلی و روژه میلای کامرونی در جام‌های جهانی که در اروپا برگزار می‌شد سراسر مردم جهان را حیران می‌کردند، اما بزرگ‌ترین جایزه فردی فوتبال به آنها تعلق نمی‌گرفت؟ در سال ۱۹۹۵ وقت آن بالاخره فرارسید. اگرچه ناقوس‌ها از سالیان قبل به صدا درآمده بود. با تغییری بجا و شاید کمی دیر، «فرانس فوتبال» اعتباری جهانی به جایزه خود بخشید.
از آن زمان به بعد، هر بازیکنی در این سیاره می‌تواند نامزد دریافت توپ طلا شود، به شرطی که در یک لیگ اروپایی بازی کند.
بقیه جهان به‌سرعت زمان از دست رفته را جبران کرد. بعد از این با سه برنده غیراروپایی طی پنج سال صحه‌ای بر تصمیم درست فرانس فوتبال بود که پیش از این، شاید ناخواسته بازیکنان بزرگ و مستحقی را برای ربودن توپ طلا نادیده می‌گرفت.
متعاقب این تصمیم اولین بازیکن در همان سال جورج وه آ بود، یا آقای رئیس جمهور فعلی!
بازیکنی قدرتمند لیبریایی که در دوران خود به‌راستی تماشایی بود، و عملکردش برای پاری سن ژرمن به همراه داوید ژینولا استثنایی. این زوج در سال‌های ۹۵-۱۹۹۴ یک کوپ دو فرانسه و کوپه دو لا لیگ را برای پاریس کسب کردند و در دیداری کلاسیک و تماشایی بارسلونا را در مرحله یک‌چهارم نهایی لیگ قهرمانان اروپا از سر راه خود کنار زدند. این نمایش خارق‌العاده باعث شد ژینولا به انگلستان کوچ کند و نامی برای خود در نیوکاسل و تاتنهام به هم زند. مرد لیبریایی هم به میلان رفت و در میان طرفداران روسونری و دوستداران فوتبال در همه دنیا، جایگاه و مقام و مرتبه «کالت»ی را برای خود به هم زد، سال‌ها پیش از دیدیه دروگبا از «مادر قاره‌ها». جورج وه آ تنها آفریقایی است که تا به امروز برنده توپ طلا شده است، و سادیو مانه سنگالی در سال ۲۰۲۲ به مقام دوم دست یافت.
سپس گروهی از ستارگان برزیلی جانشین جورج وه آ شدند: رونالدو (لوییز نازاریو) در سال ۱۹۹۷، و سپس با نمایش فوق‌العاده در جام جهانی، در سال ۲۰۰۲ توپ طلا را به دست آورد، ریوالدو در سال ۹۹، رونالدینیو در ۲۰۰۵ و کاکا در سال ۲۰۰۷.
بعد از برزیلی‌ها، یک آرژانتینی کوچک از راه رسید و ناگهان چندتایی بیشتر از بقیه توپ طلا را از آن خود کرد. کمی بعد از زمان تغییر قوانین، در ۱۳ دور از ۲۷ سال ممکن، غیر اروپایی‌ها این افتخار را به‌عنوان بهترین قاره به دست آوردند.
حالا یک سؤال کنجکاوانه پیش می‌آید. تا قبل از سال ۱۹۹۵، شانس بردن توپ طلا از چند غیراروپایی سلب شده است؟
چی می‌شد اگر می‌شد؟
این سؤال خیلی جالبی است و بهانه‌ای است تا بار دیگر نگاهی دوباره به لیست جایگزین داشته باشیم. فرانس فوتبال در واقع یک ارزیابی مجدد تاریخی از جایزه خود را در سال ۲۰۱۶ منتشر کرد. بررسی آن خالی از لطف نیست؛
در رأس هرم بار دیگر برزیلی‌ترین برزیلی، خدای فوتبال، «پله» قرار دارد که به‌راحتی می‌توانست هفت بار قهرمان توپ طلا شود!
هفت تا!!!
بدین ترتیب،
توپ طلای ریموند کوپا، هافبک فرانسوی در سال ۱۹۵۸. آلفردو دی استفانو آرژانتینی در ۱۹۵۹ که ملیت اسپانیایی را پذیرفت و با رئال مادرید اروپا را به تسخیر خود در آورد. لوئیس سوارز در سال ۱۹۶۰، تنها اسپانیایی تاریخ که این عنوان را به دست اورده است. عمر سیووری دیگر آرژانتینی/ایتالیایی در سال ۱۹۶۱، موفقیت‌های او به‌عنوان مهاجم با یوونتوس در خط حمله معروف تیم به همراه جان چارلز ولزی و یوونتوسی با تجربه «جانپیرو بونیپرتی» قابل اشاره است. لو یاشین تنها سنگربانی که این عنوان را در سال ۱۹۶۳ از آن خود کرد. دنیس لاو تنها اسکاتلندی دارنده توپ طلا در سال ۱۹۶۴ و در سال ۱۹۷۰، گرد مولر، بمب‌افکن المانی و بهترین گلزن جام‌جهانی هفتاد با ۱۰ گل. باورنکردنی است، ولی حقیقت دارد، اگرچه حریصانه به نظر می‌رسد؛ ۷ توپ طلا برای پله در این سال‌ها می‌توانست رقم بخورد!
از این رو شاید بزرگ‌مرد آرژانتینی از این حیث کمی خوش‌شانسی آورده است و ممکن بود رقیب دیگری هم در دفاتر تاریخ داشته باشد. لیست و این جابه‌جایی‌های سرگرم‌کننده را ادامه می‌دهیم؛
دیه‌گو مارادونا، خدایگان دیگر فوتبال حداقل دو بار به طور حتم می‌توانست توپ طلا را مال خود کند؛ یکبار طبیعتاً سالی است که شاهکار خود را آفرید؛ در ۱۹۸۶، جایی که ایگور بلانوف بعد از لو یاشین و اولگ بلوخین سومین بازیکن روسی بود که عنوان را به دست آورد و دومین آن سال ۱۹۹۰ است که کاپیتان و موتور جنگی آلمان، لوتار ماتئوس این عنوان را تصاحب کرد.
در حالی که محبوب برزیلی ام، گارینشا می‌توانست جوزف ماسوپوست اهل چک ،بازیگر دیگری از اروپای شرقی را در سال ۱۹۶۲ کنار بزند. ماریو کمپس ستاره بی چون و چرای آرژانتینی در جام جهانی ۷۸ به جای کوین کیگان در سال ۱۹۷۸ توپ طلا را می‌برد.
و روماریوی برزیلی معرکه، هریستو استویچکوف، بلغاری همیشه تماشایی را در سال ۱۹۹۴، میلیمتری کنار می‌زد. بدون شک تمامی برندگان و همه آن‌هایی که دست‌هایشان از لمس توپ طلا کوتاه ماند، همگی در دوران خود طلای ۲۴ عیار و درخشانی بودند.
زیر و رو کردن دنیای فوتبال
زمانی که کاکا هافبک برزیلی در دسامبر ۲۰۰۷ جایزه توپ طلا را گرفت، کمتر کسی می‌توانست پایان یک دوران را پیش‌بینی کند. دوره‌ای که به نظر می‌رسید هر کسی ممکن است بزرگ‌ترین افتخار فردی فوتبال را کسب کند.
درحالی‌که این بازیکن برزیلی با لبخند دوست‌داشتنی خود می‌درخشید، هیچ بازیکنی بعد از مارکو فن باستن، لاله زیبای هلندی، توپ طلا را برای خود حفظ نکرده بود. اما اوضاع در شرف تغییر بود. تحولی اساسی، انقلابی که پیش از این دیده نشده بود.
در آن شب بسیار خاص در کنار کاکا روی سکو کریستیانو رونالدو ۲۲ ساله و لیونل مسی ۲۰ ساله حضور داشتند. شبی که می‌رفت دوران بی‌سابقه‌ای در فوتبال آغاز کند. تحولی در رقابت‌های فردی در حیطه‌ای که پیش از این پای هیچ‌کس به آن وارد نشده بود. شبی که جوایز و رکوردهای فردی در تاریخ فوتبال یکسره چهره دیگری به خود گرفت. ظهور اعجاب‌انگیز و هم‌زمان دو اعجوبه که همه دنیای ورزش را حیران و مبهوت کرد.
کاکا، برنده‌ی آخرین جایزه پیش از عصر مسی-رونالدو...
وقتی غولها بسیار جوانتر بودند
رونالدو ضربه اول را باصلابت وارد کرد. در فصل ۰۸-۲۰۰۷ در مجموع تمامی رقابت‌ها ۴۲ گل به ثمر رساند و با منچستریونایتد لیگ برتر و لیگ قهرمانان اروپا را به دست آورد. مسی در سال ۲۰۰۹ پاسخ دندان شکنی داد و اولین توپ طلای خود را دریافت کرد. الهام‌بخش تیم تاریخ‌ساز دوران خود شد و طی آن بارسلونا به یک شش‌گانه درخشان دست یافت. آنها لالیگا، لیگ قهرمانان اروپا، کوپا دل ری، سوپرجام اسپانیا، سوپرجام یوفا و در دسامبر همان سال، جام باشگاه‌های جهان را تصاحب کردند. فینال لیگ قهرمانان تنها باری بود که این دو موجود خارق‌العاده در بزرگ‌ترین نمایش اروپایی به مصاف هم رفتند. آرژانتینی ۲-۰ به‌راحتی پرتغالی را کنار زد.
تعداد زیادی رویارویی در لالیگا و بهترین نبردهای ال‌کلاسیکوی تاریخی که فوتبال دوستان جهان بی‌صبرانه در انتظارش بودند، مبارزه فتح توپ طلا را به سطح کاملاً گلادیاتوری رساند و به طور تصاعدی بر وجهه ال‌کلاسیکو که در حال حاضر عظمت آن دوران را ندارد و جایزه توپ طلا افزود. در دوره‌ای که بحث‌های بی‌پایان و خونین و شاید بی‌مورد در میان طرفداران این دو نابغه، در مورد اینکه کدام یک از این دو بهترین هستند بالا گرفت و تا سال پیش هم به‌شدت ادامه داشت، جایزه توپ طلای سالانه پاسخ مناسبی برای طرفین دعوا بود.
مسی در سال‌های ٢٠١٠، ٢٠١١ و ٢٠١٢ به‌راحتی به مجموعه توپ‌های خود افزود. اولین بازیکنی با چهار توپ طلا و اولین کسی که آن را به طور متوالی به دست آورده است.
پاسخ رونالدو در سال ٢٠١٣ نزدیک‌ترین رقابت در تاریخ کسب این جایزه باارزش و پر پرستیژ بود. کریستیانو ٢٨ درصد از آرا را به خود اختصاص داد و لئو ٢٥ درصد آرا را به دست آورد. این در زمانی بود که در یک دوره شش ساله این جایزه با مشارکت فیفا برگزار شد، قبل از اینکه فرانس فوتبال در سال ٢٠١٦ دوباره به‌تنهایی آن را انجام دهد.
رونالدو در سال ١٣-٢٠١٢ در واقع و عملاً از مسی عقب افتاد و هیچ مدال مهمی را به دست نیاورد و فرانک ریبری، صورت زخمی فرانسوی، با هدایت بایرن مونیخ به سه‌گانه، شانس کسب عنوان را داشت. این در زمان هت‌تریک استثنایی رونالدو در جدال دراماتیک پلی‌آف جام جهانی با زلاتان ابراهیموویچ و سوئد بود.
رأی‌گیری چند روز قبل بسته شده بود، اما فیفا ٢٤ ساعت پس از قهرمانی رونالدو، آن را بازگشایی و تأکید کرد که آنها به‌اندازه کافی رای نداشته‌اند پس از آن، قهرمانی رئال در لیگ قهرمانان اروپا به این معنی بود که رونالدو در سال‌های ٢٠١٤، ٢٠١٦ و ٢٠١٧ با پیروزی در یورو ٢٠١٦ توپ طلایی را به خانه می‌برد. در حالی که مسی طبیعتاً در این رقابت پایاپای و طوفانی در سال ٢٠١٥ عنوان را به دست آورد.
چشم تمام دنیا، برای یک دهه مطلقا به دو اسطوره دوخته شد....
لباس رئال مادرید و بارسلونا هیبت دیگری نسبت به پایپیونهای سیاه رنگ دارد، مگر نه؟
لوکا مودریچ از کرواسی و مغز متفکر رئال مادرید، در سال ٢٠١٨ بالاخره طلسم را شکست، اما بزرگ‌مرد کوچک آرژانتینی ول کن معامله نبود و بار دیگر در سال‌های ٢٠١٩ و ٢٠٢١ دو توپ طلای دیگر به دریای آرشیو جوایز خود اضافه کرد.
اینک پس از موفقیت در جام جهانی قطر، لیونل مسی برای هشتمین بار و مسلماً برای آخرین بار برنده توپ طلا خواهد شد. رکوردی که به طور حتم تا ابد دست‌نیافتنی خواهد ماند.
دوران مسی و رونالدو، رسماً روبه‌پایان است، اما دوران رقابت این دو فوتبالیست استثنایی و بی‌همتا تاریخ فوتبال و معتبرترین جایزه انفرادی فوتبال اروپا را برای همیشه تغییر داد. روزگاری که نسل‌های بعد با حیرت به آن نگاه خواهند کرد و با افسوس و حسادت به خوش‌شانسی و خوشبختی همه ما و همه فوتبال‌دوستان اين دوران غبطه خواهند خورد..
دورانی که رقابت انفرادی حد و مرزهای نادیده را در نَوَردید و دنیای جدیدی را به روی چشمان ما گشود، زمانی که گل جواب گل بود، رکورد در برابر رکورد، توپ طلا در مقابل توپ طلا. زیرورو کردن دنیای فوتبال بود، تحول، زمانی که غیرممکن، ممکن شد. از این رو شکرگزار باشیم، تنها یکبار روی داده است و ما شاهد آن بوده ایم. خیالتان هم راحت، هرگز تکرار نخواهند شد.
رونالدو، مسی؛ توپی زیبا، براق و طلایی، رکوردها و گل‌ها، مدال‌ها و جوایز دیگر اهمیتی ندارد. یادمان باشد؛ «الماس‌ها ابدی‌اند».
