اختصاصی طرفداری | مجموعه‌ی داستانهای توپ طلا، کاری مشترک از امیرحسین صدر و حمید، در 5 قسمت تاریخ ارزشمندترین جایزه‌ی انفرادی دنیای فوتبال را ورق می‌زند. در قسمت اول و در فضایی فانتزی سرکی به بهترین بازیکنانی که جایزه را نبردند زدیم و سپس در قسمت دوم داستان اولین برنده‌ی توپ طلا، سر استنلی متیوس را با هم مرور کردیم.
داستان سوم، به دوران اوج جایزه باز می‌گردد. عصر طلایی تیم‌ها و در حقیقت دو لیگی که توپ طلا را به قبضه خود درآوردند. استیلای لیگ اسپانیا در روزهای آغازین و دوران برتری مطلق سری آ ایتالیا که پس از دهه‌ی 80 هر چیز در دنیای فوتبال را به نام خود زده بود و چون فاتحان لشکر ژولیوس سزار می‌تاخت و سرانجام، دوران کنونی، دوران بی‌نظیر دو ابر ستاره و بازگشت جایزه با لیگ اسپانیا با ظهور مسی و کریستیانو غول‌های مهارنشدنی توپ طلا. به تالار افتخارات برندگان همیشه خوش آمدید...
فرانسوی‌ها، نقش مهمی در تشکیل و آغاز تورنمنت‌ها و جام‌ها و جوایزی که هر تیم و بازیکنی در دوران فوتبال خود برای آن دست‌وپا می‌زند، بازی کرده‌اند. اهمیت نقش آن‌ها انکارناپذیر است.
برگزاری یک تورنمنت فوتبال پان اروپایی برای اولین بار توسط آنری دلونه، دبیرکل فدراسیون فوتبال فرانسه در سال ١٩٢٧ مطرح شد، و در سال ١٩٥٨، سه سال پس از مرگ دلونه، این مسابقات رسماً آغاز شد. جایی که تیم های اروپایی برای قهرمانی قاره به مصاف هم می‌روند.
او به‌عنوان عضوی از فیفا، از سال ١٩٢٤ تا ١٩٢٨ به‌عنوان معاون در هیئت مدیره آن حضور داشت و به همراه ژول ریمه، معمار اولیه جام جهانی فوتبال هم بود. از این رو جام مسابقات یورو به نام او نام‌گذاری شده است.
در این بین گابریل آنو، سردبیر L'Équipe، پس از دریافت گزارش‌هایی از روزنامه‌نگاران خود در مورد رقابت‌های بسیار موفق تیم‌های آمریکای جنوبی در سال ١٩٤٨، شروع به پیشنهاد ایجاد یک تورنمنت در سراسر اروپا را مطرح کرد. آنچه که امروزه در اروپا می‌بینیم دست‌پخت اوست. چنانچه جایزه توپ طلا که توسط او و ژاک فران، ورزشی‌نویسان معروف دوران خود طراحی شده است،
داستان گابریل آنو در جوانی نیز شنیدنی است. آنو در دفاع راست بازی می‌کرد و اولین بازی ملی خود را برای فرانسه در سن ١٩ سالگی انجام داد، اما پس از ١٢ بازی ملی در حین خلبانی هواپیما مجروح شد. پس از جنگ جهانی دوم، او هم روزنامه‌نگار فوتبال بود و هم مربی تیم ملی فرانسه. پس از شکست خانگی ٥-١ مقابل اسپانیا، به طور ناشناس در روزنامه ورزشی L'Équipe خواستار اخراج مربی شد و سپس از سمتش استعفا کرد! داستانی سوررئال و باورنکردنی است.
گابریل آنو، مبدع توپ طلا و جام باشگاه‌های اروپا، آنچه امروز با ولع به آن نظاره میکنیم....
به‌هرحال، توپ طلا جایزه‌ای است که بر اساس رأی‌گیری روزنامه‌نگاران فوتبال از سال ١٩٥٦ تا ٢٠٠٦ با توجه به عملکرد هر بازیکن در فصل پیش از آن اهدا می‌شود. در اصل، این جایزه فقط به بازیکنانی از اروپا تعلق می‌گرفت و به طور گسترده به‌عنوان جایزه بهترین فوتبالیست اروپا شناخته می‌شد. همان‌طور که در مطلب آغازین این مجموعه اشاره داشتیم، از سال ١٩٩٥، اساس جایزه توپ طلا گسترش یافت، و همه بازیکنان با هر ملیتی که در باشگاه‌های اروپایی فعال هستند را شامل می‌شود.
پس از سال ٢٠٠٧ به مربیان و کاپیتان‌های تیم‌های ملی نیز حق رأی داده شد. این جایزه در سال ٢٠٠٧ به یک جایزه جهانی تبدیل شد و همه فوتبالیست‌های حرفه‌ای از سراسر جهان برای کسب آن واجد شرایط بودند. در سال ٢٠٢٢، فرانس فوتبال قوانین توپ طلا را تغییر داد و این جایزه اکنون برای دستاوردهای یک‌فصل فوتبال تنظیم شده است، و تنها کشورهایی که در میان ١٠٠ تیم برتر رده‌بندی جهانی فیفا قرار دارند، مجاز به رأی‌دادن هستند.
توپ طلا به‌طورکلی به‌عنوان معتبرترین و ارزشمندترین جایزه فردی فوتبال محسوب می‌شود. با این وجود، بسیاری از منتقدان این جایزه را به‌عنوان "مسابقه محبوبیت" توصیف کرده‌اند و معتقدند در خیلی موارد عادلانه تقسیم نشده است. به‌ویژه از روند رأی‌گیری راضی نیستند و لزوماً جدا کردن و انتخاب سیستماتیک یک فرد در یک "ورزش تیمی" را درست نمی‌دانند و به‌شدت از آن انتقاد می‌کنند.
سلطه اولیه لالیگا که بعدها به سنت تبدیل شد!
اولین توپ طلا ممکن است به انگلیس رفته باشد، اما لالیگا به‌سرعت کنترل را به دست گرفت و چهار برنده بعدی تماماً، در اسپانیا بازی می‌کردند.
آلفردو دی استفانو پس از شکست برای تصاحب اولین توپ طلا، و به قول مدافع فرانسوی "گابریل آنو" و سردبیر روزنامه معروف «اکیپ»، شکست از چارلی چاپلین در رأی‌گیری افتتاحیه، دو توپ از سه توپ طلا را برد.
آلفردو دی استفانو و کریستیانو رونالدو،
تو چند توپ طلا داری پسر؟
ریموند کوپا، هم تیمی فرانسوی "پیکان بلوند / The Blonde Arrow" هت‌تریک رئال مادرید را تکمیل کرد، با توجه به اینکه لوس بلانکوس پنج جام دوره اول جام قهرمانی اروپا را تصاحب کرده بود، چندان تعجب‌آور هم به نظر نمی‌رسد.
این جایزه در سال ١٩٦٠ در اسپانیا باقی ماند و لوئیس سوارز میرامونتس از اسپانیا با بارسلونا، بدون تخصص در گاز گرفتن به‌عنوان بهترین بازیگر اروپا با این جایزه ستایش شد.
در دوران مختلف، شیفتگی اسپانیایی فرانتس فوتبال و توپ طلا به‌ندرت کاهش یافته است. بازیکنان باشگاه‌های اسپانیایی، خوب البته فقط مادرید و بارسا، در مجموع ٢٤ بار این جام زیبا را بدست آورده‌اند، بیشتر از تیم‌های هر کشور دیگری در اروپا.
رأی‌دهندگان اخیر به همان اندازه اسپانیایی دوست بوده‌اند. از سال ٢٠٠٩ به این‌طرف تنها یک جایزه توسط نماینده ال‌کلاسیکو دریافت نشده است! البته حتی در آن زمان، مسی برای نیمی از سال ٢٠٢١ پیش از ملحق شدن به پاری سن ژرمن، هنوز در بارسا مشغول خدمت بود.
دود، طلا، لیونل....
در این بین اگر در کلاس درس با این سؤال دستمان را بالا می‌کردیم احتمالاً با کمی تشویق استادمان روبرو می‌شدیم؛ بقیه بهترین‌های لالیگا چه کسانی بوده‌اند؟
فقط پائولو فوتره از اتلتیکو مادرید، که بعدها به وستهم پیوست. فوتره در سال ١٩٨٧ کمی پس از قهرمانی در جام اروپا در پورتو، به مقام دوم بالون دور دست یافت!
دورانی که سری آ حکومت می‌کرد!
صدایش را در نیاورید و آرام و مخفیانه زمزمه و پچ پچ کنید؛ در دورانی پیش از این، لیگ انگلستان از نظر پول و اعتبار وجهه و محبوبیت و موفقیت کمتری داشت. زمانی که سری آ، مانند امپراتوری روم مدت‌ها در قرون پیش، بر جهان حکومت می‌کرد. دوره‌ایی که حقیقتاً رقیبی نداشتند و بزرگان جهان فوتبال در آنجا هنرنمایی می‌کردند.
پلاتینی و باجو، سرداران ارتش سزار
نقل قول معروف ژولیوس سزار "Veni, vidi, vici"
"I came; I saw; I conquered" بر زبان ها جاری بود:
آمدم، دیدم، فتح کردم
(فرمانروای رم به خاطر نوشتن تجربیات دوران جنگ خود شهرت داشت و به گفته چندین محقق روم باستان، او منبع این نقل قول است.
سزار این جمله را در نامه ای به سنای روم در حدود سال ٤٧ قبل از میلاد پس از پیروزی سریع در جنگ کوتاه خود علیه فارناس دوم از پونتوس در نبرد زیله در ترکیه امروزی، نوشت)
دور، دور تیم‌های ایتالیایی بود و بازیکنان خارجی که در آن جا حضور داشتند. جام جهانی ١٩٨٢ شروع سزار گونه آن‌ها بود؛
می‌آمدند، می‌دیدند و فتح می‌کردند.
البته اولین دارندگان توپ طلا از ایتالیا عمر سیوری، مهاجم یوونتوس و جیانی ریورا، ستاره میلان و از ایتالیایی‌های موردعلاقه‌ام در دهه ١٩٦٠ بودند، اما بهترین دوران این کشور با قهرمانی آتزوری در جام جهانی 1982 آغاز شد. شش گل پائولو روسی، شکارچی (مرده‌خور خودمون) از یوونتوس، مدال جام جهانی، کفش طلا و توپ طلا را به‌عنوان بهترین بازیکن تورنمنت به دست آورد. زمانی که بهترین تیم تاریخ برزیل با کاپیتان سوکراتس و بقیه هنرمندان با هت‌تریک روسی به قتل رسیدند. دردناک بود، خیلی دردناک. از بهترین دیدارهای تاریخ جام جهانی.
در آن دسامبر، ایتالیایی ٢٦ ساله توپ طلا را دریافت کرد. پائولو روسی تنها بازیکنی در جهان است که این چهار جایزه را در یک سال به دست آورده است. با معذرت از دوستان خوبمون؛ رونالدو و مسی! این یکی رو دیگه در لیست لایتناهی خودتون ندارید!
پائولو روس توپ طلا را پس از آن گلهای طلایی به تماشاگران یووه نمایش می‌دهد.
زمستان سال بعد شاهد بزرگ‌ترین اختلاف در تاریخ توپ طلا بود. میشل پلاتینی، هم تیمی بیانکونری روسی، کنی دالگلیش، بهترین بازیکن تاریخ اسکاتلند و لیورپول را با ۱۱۰ رأی در مقابل ۲۶ رأی شکست داد. این پاداش برای هدایت بانوی پیر برای کسب کوپا ایتالیا و همچنین فینال جام اروپا بود.
این اولین توپ طلا از سه توپ طلا بازیگر فوق‌العاده فرانسوی بود. شاید وجه و شهرت میشل پلاتینی و مسائلی که در فیفا و یوفا به وجود آمد، تحت‌تأثیر قرار گرفت؛ ولی او در دوران خود، زیدانی بود، اغراقی نمی‌کنم. پلاتینی با شماره ۱۰ در یووه و تیم فرانسه در دو فصل آینده به موفقیت‌های بی‌امان رسید. از جمله یک اسکودتو، جام اروپا و جام برندگان جام در یوونتوس، به‌علاوه یورو ۸۴ با لِ بلو Les Bleus.
در اواخر دهه هشتاد مردان هلندی وارد شدند. رود گولیت، از بهترین‌های هلند و میلان با سرعت، قدرت و موهای بافته شده بلند و سبیلی که او را متمایز می‌کرد، در سال ۱۹۸۷ برنده این جایزه شد، در این دوره حکمرانی بی‌سابقه و بی‌مانند سری آ ادامه پیدا کرد.
در سال ۱۹۸۸، روسونری به اولین تیم باشگاهی تبدیل شد که سه رتبه برتر توپ طلا را به خود اختصاص داد. مارکو فان باستن، گولیت و فرانک رایکارد سه گانه خود را تکمیل کردند. میلان در آن فصل پادشاه سری آ بود، و قهرمانی هلند در یورو ۸۸ به کنترل کامل سه تفنگ‌دار و میلان کمک شایانی کرد.
رایکارد، ون باستن و خولیت، سفره‌ی خوش رنگ و لعابی است آقایان!
۱۲ ماه بعد میلانی‌ها بار دیگر هر سه رتبه اول را با کمی تغییر از آن خود کردند. فرانکو بارزی از مدافعان همیشه مطرح اروپا در مکان دوم قرار گرفت تا تضمین کند که میلان ترفند خود را تکرار می‌کند. مکان‌های اول و سوم به فان باستن و ریکارد تعلق گرفت. این تجلیلی از میلان، آریگو ساکی و به رسمیت شناختن دوران پرشکوه و تاریخ ساز میلان پس از پیروزی باشکوه ۴-۰ در فینال جام باشگاه‌های اروپا مقابل استوا بخارست بود.
پس از آن اینتر در سال ۱۹۹۰ با زوج آلمانی، لوتار ماتئوس و آندریاس برمه اول و سوم شدند و پیروزی آلمان غربی در جام جهانی در این انتخاب بی‌تأثیر نبود. درحالی‌که مهاجم یووه، توتو اسکیلاچی - برنده کفش طلای جام جهانی ۹۰ ایتالیا، نایب‌قهرمان شد. این بدان معنا بود که برای سه سال متوالی، هر سه برنده اول توپ طلا برای تیم‌های ایتالیایی بازی می‌کردند.
شاهکاری که هرگز تکرار نشد و احتمالاً هرگز هم نخواهد شد.
لوتار ماتئوس، سن سیرو، توپ طلا، همه چیز زیر نور آفتاب باشکوه است...
پنج برنده دیگر سری آ در دهه ۹۰ با بازیکنان فراموش‌نشدنی همراه شد. از جمله فان باستن، روبرتو باجو و زین الدین زیدان. اسامی برای نسلی که تمامی بازی‌های این سه را دیده کافی است تا رعشه‌ای در اندام خود احساس کنند و تکان سنگینی بخورند.
طی ۱۷ سال متمادی، ۱۳ برنده توپ طلا، فوتبال باشگاهی خود را در ایتالیا پشت سر گذاشتند. مطمئنم حتی ژولیوس سزار نیز تحت‌تأثیر چنین قدرت بی‌رحمانه‌ای قرار می‌گرفت، و حتماً گزارش آن را به سنای روم ارسال می‌کرد. سری آی آن روزها از او و آنچه در طول عمر پرمخاطره‌اش انجام داد، بی‌رحمانه‌تر بود!
