اختصاصی طرفداری | استفاده از توپ‌های بلند و یا پاس‌های ریسکی و با طول زیاد مسئله‌ای است که در فوتبال مدرن طی یک دهه اخیر زیاد به آن پرداخته شده و همواره نیز محل ابهام و سوال در میان هواداران فوتبال بوده (منظور از توپ بلند، توپی است که از مبدا یک سوم تدافعی و یا میانی به مقصد یک سوم تهاجمی با ارتفاع و طول زیاد - بیش از 40 یارد - ارسال شود).
این که آیا استفاده پیاپی و معنادار از توپ‌های بلند در فازهای مختلف بازی تناقضی با اصول فوتبال مدرن دارد یا خیر. در این یادداشت فنی سعی خواهم کرد تا به طور مفصل به این مسئله بپردازم و با بررسی رقابت‌های لیگ برتر انگلیس در فصل جاری، تصویر شفاف و مشخصی از وضعیت تیم‌ها و سرمربیان مختلف در این حوزه ارائه دهم. مطابق روال همیشه در این یادداشت نیز از داده‌های فنی پیشرفته و نقشه‌های فنی مختلفی استفاده خواهم کرد که می‌تواند در ملموس شدن بحث بسیار موثر باشد.
بحث را با دو داده فنی پیشرفته بسیار مهم آغاز می‌کنم (داده‌ها و نقشه‌های فنی از کمپانی مرجع StatsBomb استخراج گردیده) که در همین ابتدا می‌تواند تصویر مشخصی از میزان استفاده تیم‌های لیگ برتری از توپ های بلند نسبت به یکدیگر به ما ارائه دهد. داده نخست درصد پاس‌های بلند هر تیم (نسبت به تمامی پاس‌ها) است. جایی که مشخص می‌شود هر تیم تا چه اندازه به ارسال پاس‌های بلند تمایل داشته و این مسئله تا چه اندازه در رویکرد سرمربی‌اش پررنگ بوده. داده دوم نیز میزان تاثیر این پاس‌های بلند را تا 10 ثانیه پس از رخ دادن آن بررسی می‌کند. این که تا چه اندازه پاس‌های بلند ارسال شده توانسته تیم را در یک سوم تهاجمی، دارای مالکیت توپ معنادار و موثر کند. همان‌طور که گفته شد، این مالکیت تاثیرگذار تا 10 ثانیه پس از ارسال پاس بلند مورد بررسی قرار گرفته.
حالا به تصویر زیر دقت کنید که وضعیت تیم‌های لیگ برتر انگلیس را از حیث این دو داده بررسی می‌کند. محور افقی، داده درصد پاس‌های بلند و محور عمودی، میزان تاثیر و موفقیت این پاس‌ها تا 10 ثانیه پس از ارسال است. نکات فنی زیادی در این تصویر وجود دارد که یک به یک مورد بررسی قرار می‌دهم:
1 - اورتون و منچسترسیتی مطابق انتظارترین وضعیت را در این نمودار دارند. اورتون که بخش مهمی از فصل را زیر نظر شان دایچ سپری کرده، بیشترین استفاده را از توپ‌های بلند در لیگ برتر داشته. این مسئله‌ای است که شان دایچ به آن اعتقاد دارد و در اورتون نیز استفاده از توپ‌های بلند یکی از مهم‌ترین ابزارهایش در فازهای مختلف بازی بوده. منچسترسیتی با پپ گواردیولا نیز مطابق انتظار کمترین استفاده را از این نوع توپ‌ها داشته. کمی بیشتر از 1 درصد از مجموع پاس‌های بازیکنان سیتی، پاس‌های بلند و با طول زیاد بوده که به خوبی رویکرد خاص گواردیولا را در فوتبال مدرن نشان می‌دهد.
2 - بورنموث و ناتینگهام فارست تنها تیم‌هایی از جمع 10 تیم بالای جدول هستند که از توپ‌های بلند استفاده زیادی می‌کنند. نکته جالب توجه حضور بورنموث در رتبه دوم بیشترین استفاده از توپ‌های بلند (نسبت به کل پاس‌ها) است. آندونی ایرائولا، سرمربی مدرن و درخشانی است که پیش از این نیز درباره او از لحاظ فنی صحبت کرده‌ام (توضیح مفصل فنی). او این فصل نیز عملکرد رو به جلوی خود در بورنموث را ادامه داده و رویکرد او در استفاده از توپ‌های بلند نیز بسیار جالب توجه است.
3 - ساوتهمپتون، برایتون، تاتنهام، چلسی و نیوکاسل نیز پس از منچسترسیتی دیگر تیم‌هایی هستند که کمترین استفاده را از توپ‌های بلند نسبت به کل پاس‌هایشان داشته‌اند. مسئله‌ای که با توجه به رویکرد سرمربیانشان کاملا قابل انتظار است.
4 - استفاده از توپ‌های بلند یک بحث است و تاثیر گرفتن از این توپ‌ها یک بحث دیگر. بخش دوم از تحلیل داده‌ها مربوط به میزان تاثیر مثبتی است که تیم‌های مختلف توانسته‌اند از توپ‌های بلند خود بگیرند. وضعیت لیورپول در این حوزه استثنایی است. آرنه اشلوت، بیشتر از سایر رقیبان مستقیمش از توپ‌های بلند استفاده کرده و در عین حال بیشترین تاثیر ممکن را نیز از این توپ‌ها گرفته. همان‌طور که می‌بینید بیش از 40 درصد توپ‌های بلندی که بازیکنان لیورپول از عقب زمین در این فصل ارسال کرده‌اند، تا حداکثر 10 ثانیه، تبدیل به مالکیت توپ موثری برای این تیم در زمین حریف شده که بسیار جالب توجه است. اختلاف لیورپول در این حوزه با تیم دوم بسیار زیاد است که به خوبی رویکرد متفاوت سرمربی این تیم را در فصل جاری نشان می‌دهد.
5 - استون ویلا، چلسی و برایتون دیگر تیم‌هایی هستند که توانسته‌اند بیشترین تاثیر مثبت را از توپ‌های بلند خود بگیرند. اختلاف هر سه تیم البته با لیورپول بسیار زیاد است اما در مجموع رویکرد این تیم‌ها نیز در استفاده موثر از توپ‌های بلند جالب توجه بوده.
6 - وضعیت برنتفورد نیز بسیار جذاب است. شاگردان توماس فرانک تنها تیمی هستند که به طور همزمان هم از توپ‌های بلند زیاد استفاده می‌کنند و هم اتفاقا توانسته‌اند تاثیر مثبت خوبی را نیز دریافت کنند. فرانک از گذشته همواره به استفاده از توپ‌های بلند علاقه نشان داده و حالا او توانسته استفاده خوبی را نیز از این توپ‌ها در بازی‌‌های خود ببرد.
7 - اورتون، بورنموث و ناتینگهام گرچه بیشتر از سایر تیم‌ها از توپ‌های بلند استفاده می‌کنند اما کمتر از دیگر تیم‌ها می‌توانند از این توپ‌ها تاثیر مثبت و مالکیت معنادار در نیمه زمین حریف بگیرند. کمتر از 25 درصد پاس‌های بلند این تیم‌ها در نهایت دست برتر را برایشان در نیمه زمین حریف به ارمغان آورده.
حالا که رویکرد تیم‌های مختلف در استفاده از توپ‌های بلند و همچنین میزان تاثیر گرفتن از این توپ‌ها مشخص شد، در تصویری وسیع‌تر، در نقشه فنی زیر می‌توانید متوجه شوید که پر تکرارترین توپ‌های بلند ارسال شده در تیم‌های لیگ برتر انگلیس به چه شکل بوده. نقشه‌ای که می‌تواند به ما کمک کند تا ببینیم تاکید هر سرمربی در استفاده از توپ‌های بلند تیمش روی چه مبدا و مقصدی بوده.
نقشه حاوی نکات مختلفی است. به عنوان مثال می‌بینیم که اشلوت چگونه روی هنر پاس‌های بلند فن دایک و همچنین فرارهای محمد صلاح از سمت راست حساب باز کرده. ابتدا فن دایک و پس از او الکساندر آرنولد بوده‌اند که بیشترین پاس بلند را از عقب زمین برای صلاح در سمت راست ارسال کرده‌اند. در آرسنال، آرتتا روی توانایی‌های دروازه‌بان خود، داوید رایا، در ارسال چنین پاس‌هایی از عقب زمین حساب باز کرده و می‌بینیم که چگونه او به طور پرتکرار ابتدا هاورتس و پس از او ساکا را هدف پاس‌های خود قرار داده.
برایتون نیز رویکردی شبیه به لیورپول البته در جهت مخالف داشته. میتوما از سمت چپ بارها از عقب زمین هدف پاس بلند قرار گرفته و همچون صلاح او نیز تیمش را به این سبک بارها در موقعیت برتر قرار داده. در استون ویلا، اونای امری این کار را با استفاده از مارتینز و اولی واتکینز در مرکز زمین انجام می‌دهد. موقعیتی که مهاجم مرکزی ویلا می تواند با کنترل توپ، دیگر بازیکنان را در موقعیت برتر قرار دهد. چلسی نیز وضعیتی مشابه ویلا دارد. آن‌ها نیز از مرکز میدان توپ های بلند را توسط دروازه‌بان خود برای نیکلاس جکسون و یا پدرو نتو ارسال کرده‌اند.
نقشه فنی بعدی که تحلیل آن می تواند به بحث کمک کند، مربوط به مقصد ارسال پاس‌های بلند تیم‌هاست. جایی که با تقسیم شدن یک سوم تهاجمی به سه قسمت، ما می‌توانیم ببینیم که هر تیم بیشتر پاس‌های بلند خود را به مقصد کدام قسمت ارسال کرده.
لیورپول که موفق‌ترین تیم در تاثیر گرفتن از توپ‌های بلند در این فصل بوده، تقریبا تعادل را رعایت کرده و به اندازه میانگین لیگ توپ‌های بلند را به جناحین و مرکز یک سوم تهاجمی ارسال کرده. تعادلی جالب توجه که شاید لیورپول را تبدیل به تیمی غیر قابل پیش بینی در ارسال پاس‌های بلند کرده باشد. به عنوان مثال تیم‌هایی همچون ایپسویچ، فولام و یا لستر که تاکید بیش از اندازه‌ای بر روی یک سمت از زمین داشته‌اند، احتمالا وضعیت قابل پیش بینی‌تری را برای تیم‌های مقابل خود فراهم کرده‌اند.
به عنوان حسن ختام نقشه‌های فنی در این بحث، توجه شما را به تصویر زیر نیز جلب می‌کنم. تصویری از دیدار اورتون مقابل بورنموث. دو تیمی که بیشترین استفاده را از توپ‌های بلند در این فصل از رقابت‌های لیگ برتر انگلیس کرده‌اند. تصویر اول مربوط به نقشه پاس‌های بلند بورنموث و تصویر دوم مربوط به پاس‌های بلند اورتون می‌شود. می‌بینیم که 104 بار هر دو تیم از پاس‌های بلند در عقب زمین استفاده کرده‌اند که وضعیتی جالب توجه در یک مسابقه فوتبال است. شاید در فوتبال مدرن شما انتظار چنین مسئله‌ای را نداشته باشید اما می‌بینیم که همچنان در قوی‌ترین لیگ دنیا نیز این مسئله در رویکرد فنی مربیان دیده می‌شود.
فوتبال مدرن هر روز و هر لحظه در حال تکامل است و علی‌رغم تمامی بحث‌هایی که درباره نکوهش توپ های بلند وجود دارد، اما می‌بینیم که همچنان استفاده درست، بهینه و همراه با ایده از این توپ‌ها می‌تواند موثر باشد و تبدیل به یک روش خوب برای حمله کردن شود. مانند لیورپول که تقریبا به اندازه میانگین لیگ از این نوع توپ‌ها بهره می‌برد اما بسیار بیشتر از میانگین لیگ توانسته این توپ‌ها را تبدیل به مالکیت توپ موثر در یک سوم تهاجمی کند.
*داده‌های فنی پیشرفته و نقشه‌های فنی از کمپانی مرجع StatsBomb و Opta استخراج شده.
