رصدخانه فضایی به ابزار هایی مانند تلسکوپ گفته می‌شود که در فضای بیرونی و خارج از جو زمین مستقر شده و برای رصد سیارات دوردست، کهکشان ها و دیگر اشیای فضایی به کار می‌روند. تلسکوپ فضایی هابل نخستین رصدگر فضایی است که در سال ۱۹۹۰ در فضا مستقر شد. رصدگرهای فضایی برخی مشکلات رصدخانه های زمینی در رصدگری مانند آلودگی نوری و انتشار تابش الکترومغناطیسی (سوسو زدن) را ندارند.
تلسکوپ‌های فضایی یا در مداری به دور زمین در چرخش هستند یا در یکی از نقاط لاگرانژی زمین-ماه یا زمین-خورشید قرار گرفته‌اند. تلسکوپ هابل یک نمونه از تلسکوپ‌های فضایی‌است.
از مزایای تلسکوپ‌های فضایی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- نبود گرد و غبار در مسیر دید
- نبود پراکنش نور خورشید و ماه در اثر مولکول های جو سیاره
- نبود آلودگی نوری ناشی از مظاهر تمدن بشری
- نبود آلودگی جوی یا رطوبت در هوا
- امکان رصد در طول موج های نامرئی (جو جلوی پرتوهای ایکس، فرابنفش، فروسرخ و... را می‌گیرد.)
معروفترین تلسکوپ های فضایی هابل،اسپیتزر،چاندرا،کپلر،هرشل و جیمز وب میباشند.
1 - تلسکوپ هابل (Hubble) : تلسکوپ فضایی هابل تلسکوپی است که در سال ۱۹۹۰ توسط شاتل دیسکاوری در مدار گردش قرار گرفت. نام این تلسکوپ از نام کیهان شناس برجسته ادوین هابل گرفته شده است.هابل یکی از مهمترین اختراعات فضایی است . این تلسکوپ در طول موج نور مرئی و فرابنفش کار میکند. قطر آینه اصلی آن ۲.۴ متر است،
2 - تلسکوپ اسپیتزر (Spitzer) : این تلسکوپ فضایی در طول موج مادون قرمز کار میکند یعنی فقط حرارت را میبیند.اسپیتزر در سال ۲۰۰۳ از سکوی پرتاب کیپ کاناورال همراه با موشک دلتا ۲ پرتاب شد. مداری که اسپیتزر دنبال میکند مدار معمول زمین مرکز نیست بلکه یک مدار خورشید مرکز است و در نتیجه این تلسکوپ سالانه ۰٫۱ واحد نجومی از زمین دور می‌شود. قطر آینه اصلی آن ۸۵ سانتیمتر است.
3 - تلسکوپ چاندرا (Chandra) : تلسکوپ چاندرا یک تلسکوپ پرتو X میباشد که در سال ۱۹۹۹ توسط شاتل فضایی کلمبیا به فضا پرتاب شد.قطر آینه اصلی آن ۱.۲ متر است.
4 - تلسکوپ کپلر (Kepler) : این تلسکوپ فضایی با هدف کشف سیارات فرا خورشیدی مشابه زمین در سال ۲۰۰۹ به فضا پرتاب شده است. قطر آینه اصلی آن ۰٫۹۵ متر است.
و در آخر شاهکار علم نجوم، تلسکوپ جیمز وب
تلسکوپ جیمز وب (James Webb) یک تلسکوپ فضایی بسیار پیشرفته است که پس از ساخته شدن بزرگترین تلسکوپ فضایی جهان محسوب می‌شود. جیمز وب قرار است که وضوح و حساسیت بی‌سابقه‌ای را با استفاده از طول موج بلند (نارنجی-قرمز) نور مرئی، و از طریق مادون قرمز نزدیک به اواسط مادون قرمز (۰٫۶–۲۷ میکرومتر)، را ارائه دهد. این تلسکوپ با همکاری سازمان های فضایی ناسا و اسا در حال ساخت است. تلسکوپ جیمز وب که یک ابزار جانشین برای تلسکوپ فضایی هابل و تلسکوپ فضایی اسپیتزر است قرار است تا سال ۲۰۱۸ تکمیل گردد و به وسیلهٔ موشک آریان ۵ به فضا پرتاب شود. قطر آینه اصلی آن ۶٫۵ متر است.
